پوشش‌دهنده اخبار سینمایی یا جریان‌ساز؟

عاطفه جعفری، خبرنگار:تلویزیون دست خودش را برای جریان‌سازی در موضوعات روز سینمای ایران کوتاه کرده است. آن هم سینمایی که در شرایط امروز اجتماع ایران، فقط محدود به نمایش چند فیلم در سالن‌های سینمایی نیست و گستره حضور و اثرگذاری آن وسیع‌تر از دهه‌های قبل است. سینمای ایران و جریان و آدم‌هایی که در دل آن فعال هستند، نقش مهم و کلیدی در انواع تولیدات نمایشی دارند؛ حال این تولید در شبکه نمایش خانگی باشد یا حتی سریال‌های تلویزیونی. ضمنا چه خوش‌مان بیاید و چه نه، چه درست باشد و چه غلط، نمی‌توان منکر این شد که برخی جریان‌های فعال سینمای ایران حتی در کنش‌های اجتماعی و سیاسی امروز ایران موثر و فعال هستند. این نقش هر روز برای سینمایی‌ها بیشتر هم می‌شود اما این وسط جایگاه تلویزیون کجاست. همان که گفتیم. دستش کوتاه شده است و مهم‌ترین برنامه‌های سینمایی تلویزیونش دیگر توان اثرگذاری ندارند. تلویزیون در تعامل، هدایت و حتی جریان‌سازی در سینمای ایران هیچ جایگاه قابل‌اعتباری ندارد. بعد از جشنواره چهلم فجر، هیچ برنامه جدی و اسم‌ورسم‌داری با موضوع سینمای ایران از تلویزیون پخش نشد و حالا گفته می‌شود که تلویزیون در آستانه چهل‌ویکمین جشنواره فیلم فجر می‌خواهد چند برنامه را روی آنتن ببرد. 
سینما برای مدیران سیما در حد پوشش خبری یک رویداد فرهنگی تقلیل یافته است. احتمالا بعد از جشنواره هم این برنامه‌های سینمایی تعطیل خواهند شد. اینچنین برخوردی با اخبار و جریان‌های داخل سینمای ایران نه‌تنها موضع فعالی نیست، بلکه ناشی از انفعال است.  برنامه‌های تلویزیونی که قرار است امسال مخصوص جشنواره آماده و پخش شوند، دو برنامه یکی مخصوص شبکه 4 است که هنوز خبر تازه‌ای از آن منتشر نشده و درحال‌حاضر فقط شبکه پخش آن مشخص شده است. برنامه هفت هم برنامه دیگری است که براساس سیاست‌های جدید مدیران سیما قرار است از شبکه نمایش پخش شود. تهیه‌کنندگی این برنامه را محمد تنکابنی برعهده دارد که قبلا برنامه نقد سینما را برای تلویزیون آماده کرده بود. جزئیات این برنامه هنوز مشخص نشده است و معلوم نیست چه کسی اجرای آن را برعهده می‌گیرد و میز نقد آن به چه صورتی خواهد بود.  گویا رادیو وضعیت بهتری دارد، به‌گفته روابط‌عمومی صدا، برنامه‌هایی برای جشنواره فیلم فجر تدارک دیده شده است. برنامه «هفت اقلیم» از رادیو فرهنگ پخش می‌شود و رادیو نمایش با برنامه «پرانتز باز» می‌آید و رادیو جوان هم دو برنامه اختصاصی برای جشنواره دارد. رادیو ایران، رادیو اقتصاد و رادیو گفت‌وگو هم هرکدام برنامه‌های ویژه‌ای را برای جشنواره تدارک دیده‌اند. 

در سینما اتفاقی نمی‌افتد که رسانه ملی درباره آن حرف بزند

برنامه سینمامعیار از شبکه رادیویی گفت‌وگو پخش می‌شود. محمدجواد طالبی، تهیه‌کننده این برنامه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اعلام این خبر که این برنامه در ایام جشنواره از ساعت 21 تا 22 روی آنتن می‌رود، وجود برنامه‌های سینمایی را در رادیو و تلویزیون مهم دانست. طالبی با اشاره به اینکه برای ساخت یک برنامه سینمایی در رادیو، چند معیار قائل است، در این باره گفت: «درمجموع در رسانه، نه‌فقط تلویزیون، اگر بخواهیم به چیزی بپردازیم باید آن موضوع، مساله باشد، در سال‌های اخیر این برای ما مسجل شده است که سینما مساله نیست، یعنی برای مردم آنقدر اهمیت ندارد که رسانه‌ها بخواهند به آن بپردازند. من موضوع و مشکل اصلی را سینما می‌دانم، سینما از کارکرد و مسیر اصلی خود خارج شده است. به‌خاطر همین آنچنان محل‌توجه نیست که رسانه‌ها اعم از رادیو و تلویزیون به آن بپردازند و درباره آن حرف جدی برنند یا درباره آن بحث کنند. دوره‌ای برنامه هفت خیلی‌جدی به مساله سینما می‌پرداخت و در آن زمان سینما مساله بود، گروه‌های درون سینما چالش‌های جدی داشتند و طرز فکرهای مختلف در سینما ظهور و بروز داشت. اما الان این فضا را در سینما نمی‌بینید، لذا اگر درباره سینما پروپاگاندایی شود معطوف به زمان جشنواره خواهد بود و چاره‌ای هم نیست. فضایی که نمی‌تواند مساله‌محور باشد نمی‌تواند در رسانه‌ها جا بیفتد. اگر اتفاقی رخ ندهد هیچ روزنامه و سایتی به آن مساله نمی‌پردازد. درباره نسبت سینما و تلویزیون هم مساله همین است. در سینما اتفاقی نمی‌افتد که رسانه ملی بخواهد برای آن وقت بگذارد و درباره آن حرف بزند.» 
وی با بیان اینکه زمانی در تلویزیون برنامه‌های تخصصی سینما را داشتیم که می‌توانستند نقش مهمی در سینما داشته باشند، گفت: «اگر به‌یاد داشته باشید زمانی برنامه‌های هفت، نقد سینما و یک برنامه نقدمحور دیگر را در شبکه 4 داشتیم که اینها همزمان به مساله سینما می‌پرداختند. یادم می‌آید در برنامه نقد سینمای شبکه 5 امیر مافی جلوی بچه‌های روزنامه‌نگار می‌نشست و حرف‌های جدی بیان می‌شد. یا در برنامه هفت فراستی جلوی آدم‌های مختلف می‌نشست و حرف جدی می‌زدند، چون حرف جدی در سینما وجود داشت. اگر بخواهیم بگوییم یک وظیفه سازمانی است که مثلا رسانه ملی به سینما، تئاتر و موسیقی بپردازد، ولو اینکه در این هنرها اتفاقی نیفتد، همین برنامه‌هایی می‌شود که الان در تلویزیون می‌بینیم و وجود دارد. زمان هم پر می‌کنند و به‌صورت روتین به این برنامه‌ها می‌پردازند. ما خودمان هم به‌طور سنتی و به‌خاطر علاقه و عشقی که به سینما داریم در رادیو این کار را می‌کنیم ولی شما ظهور و بروزی نمی‌بینید. مثال واضح‌تر بیان کنم، آخرین فصل هفت را نگاه کنید، دقیق‌تر بررسی کنید، هفت بود و نزدیک به سه ساعت برنامه ادامه داشت اما اتفاقی در آن نمی‌افتاد. روز بعد که سرکار می‌آمدید کسی درباره برنامه هفت حرف نمی‌زد، چون موضوعی در آن وجود نداشت که بخواهیم درباره‌اش حرف بزنیم. از این برنامه صدایی درنمی‌آمد که حتی بخواهیم پوشش خبری آن را کار کنیم. به‌همین خاطر است که الان این برنامه‌ها را نداریم. وظیفه سازمانی، خبری و رسانه‌ای رسانه ملی ایجاب می‌کند به موضوعات مختلف بپردازد. اما اگر آن موضوع ترند نمی‌شود دلیلش این است که موضوع موضوع نیست و سینما الان سینما نیست و در آن اتفاق خاصی نمی‌افتد. برنامه‌هایی هستند که کار می‌کنند و سازمان صداوسیما وظیفه خود را در این امر انجام می‌دهد، اگر منظور تعهد سازمانی باشد. با این وضعیت سینمایی که الان وجود دارد، به نظر من یک برنامه روتین هفتگی در یکی از شبکه‌های تخصصی کفایت می‌کند ولی اگر پویایی بود واقعا ترجیح می‌دادیم شبکه سه، چهار و پنج هرکدام از زاویه و منظر خود به سینمای هفتگی بپردازند ولی چیزی که الان درباره آن صحبت می‌کنیم، یعنی سینمای الان بیش از این ظرفیت پرداخت ندارد.»