عاطفه جعفری، روزنامه‌نگار: سال 1389 جمع شدند و تصمیم گرفتند با تشکیل یک موسسه درحوزه ادبیات کار ویژه‌ای انجام دهند. تصمیم‌شان این بود که با آسیب‌شناسی شرایط فرهنگی کشور و بررسی کارشناسانه به نابرابری امکانات در شهرستان‌ها توجه ویژه داشته باشند. شهرستان ادبی‌ها معتقدند که در شهرستان‌ها استعدادهای زیادی درحوزه ادبیات وجود دارد و نباید از آنها غافل شد، برای همین با حمایت از تاسیس مراکز و محافلی در مناطق مختلف کشور تحت‌عنوان «انجمن‌های ادبی منطقه‌ای» در جهت تحقق تمرکززدایی و عدالت اجتماعی گام برداشتند.  به بهانه دهمین سالگرد تاسیس این موسسه و پیام مقام معظم رهبری برای آنها، به عملکردشان در این 10سال پرداخته‌ایم. در این پیام که برای موسسه شهرستان ادب منتشر شد به چند مساله توجه شده است؛ در آن بعد از تبریک 10ساله شدن موسسه آمده است: «درکنار گسترش کمی که البته مطلوبست، اعتلای کیفی حتما درخور توجه و اهتمام است. این به کار شما و عمری که برای آن صرف‌شده معنا می‌‌دهد. می‌دانید که سعی زیاد می‌شود برای واگرایی هنر و هنرمندان از مفاهیم انقلاب اسلامی، شمایید که باید این سعی شیطانی را باطل کنید. نسل شما و شما جوانان آگاه و پرانگیزه باید در این جبهه نقش مدافع و مهاجم را ایفا کنید. برای شما عزیزان همیشه دعا می‌کنم.» مساله کیفیت آثار، ملاحظات فنی و ارزشی و همچنین موضوع واگرایی هنر و هنرمندان از مفاهیم انقلاب ازجمله نکاتی است که باید در این پیام مورد توجه قرار گیرند.

پیام رهبر معظم انقلاب به مناسبت ۱۰سالگی شهرستان ادب

روز گذشته مراسم دهمین سالروز تأسیس مؤسسه شهرستان ادب با قرائت پیام مقام معظم رهبری برگزار شد. ایشان در این پیام بر تلاش برای جلوگیری از واگرایی هنر از مفاهیم انقلاب اسلامی تأکید کردند.
 متن پیام رهبر انقلاب به مناسبت دهمین سالروز تاسیس شهرستان ادب به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
اولا 10 ‌سالگی شهرستان ادب مبارک باشد.
ثانیا از زحمات عزیزان و ملاحظه فهرست محصولات مؤسسه خرسند و متشکرم.
ثالثا استمرار تلاش‌ها و دقت در رعایت ملاحظات فنی و نیز ملاحظات ارزشی را از این عزیزان انتظار دارم.
رابعا درکنار گسترش کمی که البته مطلوبست، اعتلای کیفی حتما درخور توجه و اهتمام است. این به کار شما و عمری که برای آن صرف شده معنا می‌‌دهد.
خامسا می‌دانید که سعی زیاد می‌شود برای واگرایی هنر و هنرمندان از مفاهیم انقلاب اسلامی، شمایید که باید این سعی شیطانی را باطل کنید. نسل شما و شما جوانان آگاه و پرانگیزه باید در این جبهه نقش مدافع و مهاجم را ایفا کنید. برای شما عزیزان همیشه دعا می‌کنم.
والسلام علیکم

کاربلدهایی که فقط نظریه‌پردازی نمی‌کنند

علی داودی، مدیر بخش انتشارات موسسه شهرستان ادب در گفت‌وگو با «فرهیختگان»، در مورد فعالیت‌های این موسسه گفت: «یکی از ضرورت‌های این روزگار، داشتن تشکل و جمع است که وجود جماعت و صمیمت‌بخشی جمعی را لازم می‌کند. ما در فضای انقلابی هم نیازمند این فضای صمیمی هستیم و شهرستان ادب هم به همین دلیل شکل گرفته است. یکی از موضوعاتی که خیلی به آن توجه کردیم این بود که با اداری شدن این سیستم مبارزه کنیم، کلمه مبارزه را انتخاب کردم که بدانید روی این موضوع بسیار حساس بودیم. در کنار این موضوع، مجموعه‌هایی نیز وجود دارند که به تازگی افتتاح شده و امکانات فراوانی هم دارند اما کار خاصی را جلو نمی‌برند اما نوع بچه‌های شهرستان ادب این‌گونه است که به دنبال جنجال رسانه‌ای نیستند، بی‌حاشیه حرکت کرده و تلاش دارند در حوزه ادبیات حرکت کنند.»

او به صحبت‌های رهبری به مناسبت 10 سالگی این موسسه اشاره کرد و گفت: «در صحبت‌های رهبری به بحث واگرایی در هنر و هنرمندان اشاره شده است که موضوع مهمی است. ما در شهرستان ادب به موضوع محتوا اهمیت زیادی داده‌ایم، مساله و نقطه اصلی جبهه درگیری این تفکر این است که با مهارت و به شکل فنی می‌خواهند نقد کنند و به محتوا کاری ندارند؛ ما باید خط‌کشی‌هایی داشته باشیم و به محتوا بسیار توجه کنیم، یک موضوع مهم بحث حفظ ممیزی جریان‌هاست که نباید از آن غافل شویم.»

  داودی عملکرد 10 سال گذشته این موسسه را قابل قبول می‌داند و آدم‌هایی را که در این موسسه فعالیت می‌کنند، کاربلد دانسته و دراین‌باره گفت: «با نگاهی به فعالیت‌های 10 ساله شهرستان ادب، متوجه می‌شویم که این مجموعه به لحاظ جغرافیایی و دامنه فیزیکی بزرگ نیست اما همین مجموعه کوچک متمرکز است و نیروهایی که دارد، نوعا کسانی هستند که همه اهل‌فن و کاربلدند. این افراد به لحاظ محتوایی خارج از بافت موسسه نیستند و همین باعث پیشبرد کار می‌شود.»

این شاعر در ادامه گفت: «به لحاظ فکری هم کسانی که در این مجموعه هستند، شناخته شده‌اند؛ به لحاظ اندیشه و گفتمان هم مشخص شده‌اند و ابهامی در مورد تفکرشان وجود ندارد. اینکه عده‌ای بخواهند بگویند که این افراد فقط به دلیل انقلابی بودن در این موسسه فعالیت می‌کنند درست نیست چون هم به لحاظ شعر و داستان مهارت لازم را دارند و هم از لحاظ اندیشه و فکر راه‌شان مشخص است. فقط نظریه‌پردازی نمی‌کنند و کارشان در حوزه ادبیات است و همین کاربلدی باعث می‌شود تا بتوانند کارشان را پیش ببرند.»

داودی صحبت‌های رهبری را مهم می‌داند و معتقد است در بحث کیفیت آثار که رهبری به آن اشاره کرده‌اند باید توجه شود و می‌گوید: «در بحث تولید ادبی باید خیلی موارد را مورد توجه قرار داد، چون ابتدا تولید محصول مهم است و بعد از تولید، مساله انتشار آن مورد توجه قرار می‌گیرد که بی‌توجهی در هرکدام از این موارد می‌تواند کار را زمین بزند و باید برای تولید اثر فاخر حتما فکر زیادی انجام بشود.»

 با تسخیر همه‌چیز توسط سیاست مبارزه می‌کنیم

«ما به سیاست و به مسائل روز نگاه می‌کنیم، اما بیشترین توجه‌مان حول این محور است که سیاست‌زدگی را از کارهای موسسه دور کنیم.» این صحبت‌های محمدمهدی سیار است که یکی از چهره‌های موثر در تشکیل و ادامه یافتن فعالیت شهرستان ادب است.

سیار درمورد فعالیت‌های این موسسه می‌گوید: «ما در شهرستان ادب مدیریت شاعرانه می‌کنیم. دوستانم چه در حوزه شعر و چه در حوزه داستان، همان برخورد را با کار ادبی اجرایی دارند که با اثر ادبی. با کشف یک استعداد در شهرستان‌های دور به همان اندازه خوشحال می‌شوند که از کشف یک مضمون ناب برای شعرشان. «عزتی پاک» در داستان همان عشقی را که به گفتن و نوشتن دارد، به خواندن آثار دیگران و دیده شدن آنها دارد. پرهیز از سیاست‌زدگی در کار ادبی و فرهنگ امری جدی است. خبر امروز عجین با عالم سیاست است و سیاست همه‌چیز را مثل آبی که به اسفنج نفوذ می‌کند، تسخیر می‌کند. ما از ابتدا با تسخیر همه‌چیز توسط سیاست مبارزه می‌کنیم و بر اهمیت ادبیات بماهو ادبیات تأکید داریم و امیدواریم این در بازتاب رسانه‌ای کارهای ما نیز لحاظ شود.»

مدیر دفتر پژوهش با بیان اینکه ادبیات فضای دوستی است، ادامه داد: «کار در شهرستان ادب و به‌طور کلی فضای ادبیات و هنر، تأکید بر دوستی و محبت در کار است. این به‌معنای کوتاه آمدن از آنچه درست می‌پنداریم، نیست. عالم ادبیات، عالم حاشیه‌سازی و رقابت‌های نابجا نیست، عالم سلب نیست، عالم ایجاب است.»

چرا شهرستان ادب شکل گرفت؟

علی‌محمد مودب که مدیریت این موسسه را بر عهده دارد، کارشان را در ابتدا سخت و پیچیده عنوان می‌کند و معتقد است همکاری و همراهی کسانی که دل‌شان می‌خواست این موسسه بال و پر بگیرد باعث شد شهرستان ادب به جایی برسد که در دورترین شهرستان‌ها آن را بشناسند.

   مولفان خلاق را جذب کردیم

او می‌گوید که برای کشف استعدادها درحوزه ادبیات شناخت دقیقی داشتند و همین باعث شد بتوانند قدم محکمی را برای اثبات کارشان بردارند و در این باره می‌افزاید: «مهم‌ترین اتفاق در تجربیات ما این بود که ما با شناخت وارد کار شدیم. بچه‌های ما به‌واسطه این شناخت نگاه جامعی دارند و می‌دانند که کار ادبی چگونه شکل می‌گیرد. این معرفت، محبت، ارادت و حرمت را به‌همراه دارد. ما در این سال‌ها بیشترین تلاش‌مان معطوف به این بوده که اهمیت شعر را در مجموعه تمدنی خودمان نشان دهیم و حرمت مولف را پاس بداریم. این دو مقوله در نگاه ما جدی بود که درنهایت هر مولف خلاقی با هر سلیقه سیاسی و اجتماعی با ما فعالیت کند. پیش‌فرض این بود که مهم‌ترین آدم‌هایی که در این بازی نقش ایفا می‌کنند، مولفان هستند. حفظ حرمت مولف بیش از هر کاری شاخصه شهرستان ادب است.»

   حذف موازی‌کاری

مدیر شهرستان ادب، خلأ یک همکاری جدی بین مجموعه‌های فرهنگی برای تولید آثار ادبی را یکی از زمینه‌های شکل‌گیری این موسسه می‌داند و تلاش آن را در جهت حذف موازی‌کاری می‌داند. او در این باره می‌گوید: «میان مجموعه‌های موثر کشور در حمایت از تولید ادبی همکاری وجود ندارد، هرچند در بعضی موارد خاص اتفاقاتی رخ داده است اما اثرگذار نبوده. به‌عنوان نمونه نماینده‌ای در مجلس شعری از آقای دکتر سیار را مطرح کردند و 100 نماینده نامه‌ای را در تشکر از یک شاعر امضا می‌کنند. اما ما بیشتر از اینها از نمایندگان مجلس و فعالان سیاسی و اقتصادی توقع داریم که به ادبیات توجه داشته باشند؛ چراکه اگر در کتابی اشتباهی رخ دهد، در مجلس و در مناظرات انتخاباتی هم به آن اعتراض می‌شود، اما این همه کارهای ارزشمند و شایسته، بازتاب آنچنانی ندارند و مورد توجه و تقدیر قرار نمی‌گیرند. انتظار این است که برجستگان حوزه‌های مختلف ادبیات و سیاست و نظامی‌گری به‌طور جدی ادبیات را پیگیری کنند و آثار و چهره‌ها و محافل موثر را بشناسند و در هر سطحی که می‌توانند از تولید ادبیات خلاقانه حمایت کنند. کاری که ما در شهرستان ادب انجام دادیم، پیرو همین موضوع هم بوده است که بتوانیم یک همکاری با مجموعه‌های فرهنگی داشته باشیم و موازی‌کاری را حذف کنیم.»

   همراه افراد مستعد

یکی از مواردی که رهبری در پیام دهمین سالگرد تاسیس موسسه شهرستان ادب مدنظر قرار دادند، هشدار نسبت به واگرایی درعرصه هنر و هنرمندان انقلاب اسلامی است. مودب، مدیر این موسسه دقت به این موضوع را مهم می‌داند و در این باره می‌گوید: «ذهنیت ما این بود که مولف همه سرمایه ما درحوزه ادبیات است و انسانی که توانایی تولید اثر ادبی دارد خودش اصل قصه فعالیت‌های ادبی است. ما به‌دنبال موضوعات نرفتیم و بر آنها تمرکز نکردیم، بلکه به‌دنبال انسانی رفتیم که صفتش التزام و تعهد به مبانی ارزش اسلامی و انقلابی باشد و این انسان توانایی کار خلاق درحوزه ادبیات را داشته باشد. یکی از اقدامات ما این بود که درقالب فعالیت‌هایی مثل «آفتاب‌گردان‌ها» و «مدرسه رمان» تلاش کردیم به افراد مستعد کمک کنیم و به فضل خدا به جمع کثیری از استعدادهای روزگار خود خدماتی دادیم که بتوانند وارد فعالیت حرفه‌ای ادبی شوند.»

   ادبیات هسته تمدن ماست

در همه دنیا به ادبیات توجه کردن و آن را دستمایه اقتباس قرار دادن به یک سنت دیرینه تبدیل شده است و از آن غفلت نمی‌کنند. مودب تشکیل شهرستان ادب را در این زمینه هم مهم و حیاتی می‌داند و می‌گوید: «در روزگاری زندگی می‌کنیم که رسانه‌های مختلفی دارند بر سر ما محتوا می‌ریزند و ما هم داریم با وب و بشقاب‌های ماهواره این محتوا را دریافت می‌کنیم. این درحالی است که اگر بچه‌های ما حرف‌هایمان را از خودمان نگیرند، دیگر بچه‌های ما نیستند. سال‌ها برای پرورش آنها زحمت کشیده می‌شود، هزینه صرف می‌شود اما وقتی بزرگ می‌شوند می‌فهمیم که آب به آسیاب دیگری ریخته‌ایم. در دنیای جدید خط ادبیات مهم‌ترین خط است. ادبیات هسته تمدن ماست. اگر ادبیات پوینده‌ای نداشته باشیم، در شبکه‌های تلویزیونی آب به آسیاب دیگری خواهیم ریخت. موسیقی، سینما و دیگر شاخه‌های هنری ما بدون دانش و معرفت بومی و ادبیات بومی قوی آسیب‌زا خواهند بود، کمااینکه کارهای بی‌ریشه اکنون هم درحال انجام است که بدی‌های فرهنگ غرب مثلا پوچ‌گرایی را اشاعه می‌دهند. ما کارهای پرهزینه بسیاری درحوزه فرهنگ و هنر و رسانه انجام می‌دهیم، اما هسته اصلی‌ای که همه اینها را حمایت می‌کند و معنی می‌دهد، خط ادبیات است که اگر درست نشود، همه این خط‌ها در اختیار محتوای بیگانه قرار خواهند گرفت.»

 برای دوستانم در ساختمان شماره 168

میثم رشیدی مهرآبادی، نویسنده و روزنامه‌نگار در یادداشتی که برای «فرهیختگان» نگاشته است، به چند نکته برای پیشبرد کار موسسه شهرستان ادب توجه کرده و می‌نویسد: «حالا را نبینید؛ دهه70 و 80 پر بود از کوته‌نظری‌ها و کم‌لطفی‌های جماعت ادبیات به استعدادهایی که در گوشه و کنار کشور همچون شمع‌هایی کم‌فروغ روشن می‌شدند؛ عده‌ای انگار وظیفه داشتند تمام حجم ریه‌‌شان را پرکرده و با غنچه‌کردن لب، این شمع‌های تازه روشن‌شده را پف کنند؛ غافل از اینکه...

هر آن شمعی که ایزد برفروزد
هر آنکس پف کند ریشش بسوزد

جوانی با همه شور و اشتیاقش شعر می‌گفت و بار و بساطش را جمع می‌کرد و می‌آمد به تهران تا مثلا در فلان انجمن ادبی بتواند یکی از شعرهایش را بخواند. جماعت ادیب مرکزنشین، نه‌تنها تشویقش نمی‌کردند که حتی برایشان مهم نبود بنده خدا چندصد کیلومتر را با اتوبوس بنز بی‌کولر، زیر تیغ آفتابی که گرمایش بعد از شیشه، چندبرابر می‌شود، کوبیده و آمده برای خواندن همین چند بیت و مصرع.

چاپ داستان و روایت از غیرتهرانی‌ها هم تقریبا محال بود. اگر هم قدرت قلم و توان داستان‌گویی آقا یا خانم نویسنده بالا بود و ناشر را مجاب می‌کرد برای جیب خودش، دست به قرارداد بشود، شرایط را آن‌قدر ناعادلانه می‌نوشت که بعد از مدتی جوهر قلم نویسنده و شاعر خشک می‌شد!» او صحبت‌هایش را با تولد شهرستان ادب ادامه می‌دهد و می‌گوید: «از منظر نگارنده، «شهرستان ادب» در چنین فضایی به صحنه‌ آمد تا حق تضییع‌شده نخبگان شهرستانی و روستایی در عرصه ادبیات را احیا کند. در چندسال اخیر که به ساختمان روبه‌روی سینما صحرا رفت‌وآمد داشتم و وقتی پله‌هایش را بالا می‌‌رفتم،‌ بیش از هرچیز دلم برای برادر مؤدب می‌سوخت که مجبور بود این پله‌های تند و تیز را بالا و پایین کند تا امروز که آسانسور، بالاخره خودش را در سازه قدیمی ساختمان جا داده، هیچگاه پیش نیامد که این نظریه را برای دوستان این موسسه مطرح کنم و نظر آنها را بدانم، اما غالب دوستانم در آنجا، زاده‌ جایی غیر از پایتخت بودند که این نظریه را در ذهنم قوت می‌بخشید. از «علی‌محمد مؤدب» که از اهالی خراسان بزرگ و زاده خاک زرخیز «تربت جام» است تا «علی‌اصغر عزتی‌پاک» که هنوز هم به زادگاهش «همدان» حساسیت و علاقه دارد و اتمسفر داستان‌هایش را تا جایی که می‌تواند به دامنه‌های الوند می‌برد و «میلاد عرفان‌پور» که صفای «شیراز»ی‌ از چشم‌ها و ابروهایش می‌‌ریزد به نگاه هر بیننده.»

رشیدی توجه به استعدادهای موجود در شهرستان‌ها را توسط این موسسه مهم می‌داند و می‌گوید: «شهرستان ادب اگر در همه فعالیت‌های 10‌ساله‌اش همین اتفاق مبارک را رقم زده باشد، برای هفت پشت گردانندگانش کافی است؛ اینکه نویسنده و شاعر شهرستانی وقتی با خستگی از فرودگاه و ترمینال و میدان راه‌آهن خودش را به تقاطع «آیت‌الله طالقانی» و «دکتر شریعتی» می‌رساند، جایی باشد که با چای تلخ و لبخند شیرین از او پذیرایی کنند و نوشته‌هایش را نه از سر رفع تکلیف که با امید کشف یک استعداد جدید در ادبیات ایران‌زمین ببینند و بخوانند. دیروز 10‌سالگی این موسسه بابرکت در حالی برگزار شد که خیلی‌ از میهمانان، خودشان را در ترافیک صبحگاهی تهران به انتهای کوچه «شهید صیرفی‌پور» رساندند تا زودتر از بقیه، پیام رهبر فرزانه انقلاب برای شهرستان ادب را بشنوند و ببینند. اگرچه این پیام فقط مختص ساکنان ساختمان شماره 168 نبود و دل همه بروبچه‌های فعال در حوزه ادبیات جبهه فرهنگی انقلاب را شاد کرد. نگاه ریزبینانه حضرت آیت‌الله، البته بیشتر از شادی، مسئولیت‌ تک‌تک‌مان را هم سنگین‌تر کرد که: «درکنار گسترش کمّی، حواس‌مان به اعتلای کیفی کارهایمان باشد» و «تمام تلاش‌مان را برای باطل کردن سعی شیطانی عاملان واگرایی هنر و هنرمندان از مفاهیم انقلاب اسلامی به‌کار بگیریم» و درآخر «مدافعان و مهاجمان خوبی برای جبهه ادبیات و هنر انقلاب اسلامی باشیم.» ان‌شاءالله.»

مدرسه رمان جایی برای استعدادیابی

یکی از موضوعاتی که در شهرستان ادب موردتوجه قرار گرفت، تشکیل مدرسه رمان بود که خودش باعث کشف استعدادهای زیادی در حوزه ادبیات شد. علی‌اصغر عزتی‌پاک، که مدیر دفتر داستان شهرستان ادب است، درمورد تشکیل این موسسه می‌گوید: «ما وقتی به این عرصه وارد شدیم، اصل را احترام به مولف گذاشتیم و می‌خواستیم که اثرمحور پیش برویم و وقتی این فضا شکل گرفت باعث شد عده‌ای به موسسه اعتماد کنند و مدرسه رمان ایجاد شد. رمان‌نویسی کار متفاوتی است و هر استادی نمی‌تواند بیش از 3 یا 4 رمان را بررسی کند و سرعت بررسی‌ها قطعا به اندازه بررسی اشعار نخواهد بود. اکنون بررسی و نشر برخی از رمان‌های دوره اول به پایان رسیده و آثار بعدی هم در راه است.» او مدرسه رمان را یکی از دستاوردهای این موسسه می‌داند و می‌گوید: «مدرسه‌ رمان محلی برای طرح نظریه‌های جدید در عرصه‌ رمان‌نویسی شد و نباید از کنار آن به‌راحتی گذشت. آنقدر استعدادهای زیادی در این مدرسه کشف شد که می‌توان آینده درخشانی را برای‌شان رقم زد و آنها را در عرصه داستان‌نویسی موفق دانست.»

نوجوانان شاعری که دیده شدند

میلاد عرفان‌پور، شاعر و مدیر بخش شعر این موسسه هم توجه به نوجوانان در عرصه شعر را یکی از نقاط قوت موسسه می‌داند و در این باره می‌گوید: «شهرستان ادب تلاش کرده است که بخشی از بودجه‌اش را به سمت آن نوجوان شهرستانی ببرد تا او هم فضایی را برای دیده شدن، داشته باشد. دوره آفتاب‌گردان‌ها برداشت و جمع‌بندی از تجربه‌های گذشته بود و شهرستان ادب تلاش کرد که آن را به کمال برساند. نکته‌ای که درباره دیگر دوره‌ها مطرح است این است که ملاک همیشه بهترین شعر بوده است اما داوری در شهرستان ادب قدری پیچیده است و مهم‌ترین داوری ما شناسایی بهترین استعدادها است و ما به دنبال شناسایی بهترین جوانه‌ها و استعدادها هستیم. در زمینه داوری‌ها، ملاک‌های متعددی را مدنظر داریم. ما در معیارهای‌مان به این مساله توجه می‌کنیم که اگر شعر یک شاعر در بشاگرد به جایی رسیده است امتیاز بیشتری به او به نسبت شاعری در مرکز می‌دهیم. افراد این‌چنینی در دیگر داوری‌ها دیده نمی‌شوند اما در این دوره دیده می‌شوند. بیشترین استعدادها از دورافتاده‌ترین نقاط و روستاها هستند و شاهد هستیم که رشد این افراد از بچه‌های پایتخت بیشتر است.»