آیا بسته پیشنهادی آمریکا قبل از پایان ضرب الاجل مجلس ایران روی میز خواهد بود؟
به گزارش «فرهیختگان»، تا سوم اسفندماه و فرارسیدن ضرب‌الاجل مجلس به کشورهای عضو برجام برای انجام تعهدات‌شان در قبال ایران، کمتر از ۱۰ روز دیگر باقی مانده و طبعا بحث‌ها، تحلیل‌ها، رفت‌وآمدها و تعاملات متفاوتی در سطح جهان درباره وقایع هفته اول اسفندماه درگرفته است. در این میان رسانه‌ها از گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی‌بر آغاز فعالیت‌های ایران برای تولید اورانیوم فلزی هم که یکی دیگر از بندهای مصوبه اقدام راهبردی مجلس است، خبر می‌دهند و تاکید می‌کنند که مدیرکل آغاز این فرآیند را به اطلاع اعضا رسانده است؛ موضوعی که مزید بر علت شده تا پیگیری‌های طرفین ماجرا از ذی‌نفعان برجام گرفته تا منتقدان آن بیشتر از گذشته و محسوس‌تر شود. از یک‌سو دولت جو بایدن در ایالات‌متحده رایزنی‌ها با کنگره را آغاز کرده و به گفته دومنیک راب، وزیر امورخارجه انگلیس، مراودات کاخ سفید با اروپایی‌ها و همچنین روسیه و چین برای اقدامات آتی درحال انجام است، از سوی دیگر صهیونیست‌ها و برخی مرتجعان حاشیه خلیج‌فارس لابی‌هایشان را تقویت می‌کنند تا مانع از تغییر سیاست فشار حداکثری و کاهش تهدیدها علیه ایران شوند و در کنار آنها برخی مانند سران عمان و قطر نیز پیگیری‌های زیادی را برای میانجی‌گری میان واشنگتن و تهران برای حل‌وفصل چالش‌ها درپیش گرفته‌اند.
طبیعتا اخراج بازرسان آژانس و تعلیق اجرای پروتکل الحاقی صرف‌نظر از برداشت‌های زمانی دولت و مجلس از روز اجرا که با چند روز اختلاف دهه اول اسفندماه است، یک اتفاق مهم در مسیر همکاری‌های ایران و آژانس و درجریان توافق هسته‌ای به شمار می‌آید. بازرسی‌های بسیار پرحجم و بی‌مانند آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ایران که شامل نظارت‌های پادمانی، بازرسی‌های مطرح در پروتکل الحاقی و نهایتا نظارت‌های فراپروتکلی است و حدود ۸۰ تا ۹۰درصد فعالیت‌های جاری این نهاد را شامل می‌شود، آنقدر مهم و بزرگ هستند که به‌عنوان جدی‌ترین گام ایران در مسیر کاهش تعهداتش در واکنش به خروج ایالات‌متحده از برجام و همچنین بی‌عملی طرف‌های اروپایی تلقی شوند و معنای میدانی و واقعی جز فروپاشی قطعی و حتمی برجام نداشته باشند. رصد اخبار و رفت‌وآمدها نشان می‌دهد در این بازه چند‌روزه کنش‌ها متفاوت‌تر از قبل در میدان سیاست به وقوع می‌پیوندد، با وجود اینکه آمریکایی‌ها در اظهارات‌شان تلاش می‌کنند بگویند اقدامات ایران هیچ تاثیری بر محاسبات کاخ سفید نداشته اما این را هم نمی‌توانند بپوشانند که حرکت پرشتاب ایران برای توسعه صنعت هسته‌ای و کنار گذاشتن آنچه در برجام محدودیت تلقی می‌شد، فراتر از تصورشان است و از بابت آن نگران هستند.
چند روز پیش آنتونی بلینکن، وزیر امورخارجه آمریکا با جوسازی تلاش کرد فاصله ایران تا ساخت بمب اتم را کوتاه تلقی کند؛ اظهارنظری که فاقد آثاری از واقعیت بود اما در میان کارشناسان دلیلی برای لزوم تسریع در بازگشت آمریکا به برجام تلقی شده و در روزهای اخیر گفته شده که آمریکا به این بهانه مسیر خود برای تعامل با ایران را پیگیری می‌کند. از سوی دیگر قطری‌ها چند بار اعلام کردند که درحال تلاش برای میانجی‌گری هستند، مجموعه‌اقداماتی که با واکنش مثبت و استقبال ایران هم مواجه شده است. محمد بن‌عبدالرحمن آل‌ثانی، وزیر امورخارجه قطر از مذاکره با کاخ سفید خبر داده و اظهار کرده که پیگیری‌هایش برای برقراری یک کانال تعامل درحال انجام است.
حرف‌های جدید سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا
در این میان اما چهارشنبه‌شب گذشته، ند پرایس، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا که در یک نشست خبری اظهارنظر می‌کرد، در پاسخ به سوالی درباره گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مبنی‌بر آغاز تولید اورانیوم فلزی توسط ایران، ابتدا از کاهش تعهدات ایران و دور شدن از متن توافق ابراز نگرانی کرد اما گفت: «نمی‌خواهم درباره گزارش آژانس یا حداقل گزارش کذایی که ما ندیده‌ایم، صحبت کنم»؛ عبارتی که برخی از آن برداشت تلاش برای عدم ایجاد تنش کردند و گفتند که احتمالا این‌گونه سخن گفتن در پی برنامه دیگری انجام گرفته است. البته نباید این تحلیل را هم فراموش کرد که همچنان ایده پلیس خوب و بد که نمادی از یک تقسیم کار میان اروپا و آمریکا در زمان دموکرات‌ها در قبال ایران است برای کارشناسان مفروض است؛ چنانکه پس از این اظهارنظر پرایس بود که تروئیکای اروپایی نسبت به گزارش آژانس واکنش نشان دادند و در بیانیه‌ای اقدام ایران را محکوم کردند.
اظهارات پرایس اما بخش‌های مهم‌تری هم داشت که هم جدید بود و هم متفاوت از حرف‌های چند وقت اخیر بایدن و همکارانش. وزیر امورخارجه آمریکا با ذکر این عبارت که ما می‌خواهیم از وسوسه مذاکره علنی اجتناب کنیم، توضیح داد: «ما حداقل فعلا نمی‌خواهیم هیچ‌کدام از اقداماتی را که ممکن است روی میز باشد، نمایان کنیم. بخشی از منطق آن، این است که درحال انجام مشورت‌هایی با متحدان و شرکای خود و اعضای کنگره هستیم تا مطمئن شویم با یکدیگر همراستا هستیم و زمانی که یک رویکرد هماهنگ برای این چالش فوری داشته باشیم، با ایرانی‌ها تعامل خواهیم کرد، اما می‌توانم بگویم که در تاریخ‌های بیست‌ویکم یا بیست‌ودوم فوریه، پیشنهاد ما هنوز روی میز خواهد بود؛ اینکه اگر ایران پایبندی کامل به برجام را از سر بگیرد، ایالات‌متحده هم آماده طی کردن مسیر دیپلماتیک و بازگشت به برجام خواهد بود.»
این اظهارات ازآن‌رو مهم است که تاریخ اعلامی از سوی سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا دقیقا همان موعد ضرب‌الاجل مجلس است و نشان می‌دهد که آنها احتمالا بنایی برای آغاز رایزنی‌ها و یا انجام اقداماتی در آن روزها دارند که البته همان‌طور که پرایس توضیح داده، فعلا محرمانه است و بسته پیشنهادی آنها رسانه‌ای نخواهد شد.
بسته احتمالی شامل چه مواردی است؟
هرچند گمان و یا فرض انجام اقدام موثری از جانب آمریکا در این روزهای باقی‌مانده تا اسفندماه بسیار بعید است اما با احتمالاتی می‌توان حدس‌هایی درباره بسته یادشده از سوی پرایس زد. آنچه می‌توان درمورد پیش‌بینی‌های رسانه‌ای راجع‌به محتوای بسته پیشنهادی آمریکا بیان کرد، دو نگاه خوشبینانه و بدبینانه دارد.
اگر بخواهیم خوشبینانه به این بسته نگاه کنیم باید بگوییم که آمریکا احتمالا پیشنهادهایی چون آزادسازی برخی پول‌های بلوکه‌شده ایران در کشورهای کره و ژاپن را روی میز گذاشته یا رفع تحریم‌های دارویی و امکان تخصیص وام صندوق بین‌المللی پول برای مبارزه با کرونا را مطرح کرده است، البته در‌مقابل هم توقف مجموعه‌ای از اقدامات کاهنده ایران در ماه‌های اخیر را مطالبه کرده که به احتمال فراوان توقف غنی‌سازی ۲۰درصدی و جایابی سانتریفیوژها شامل آن است.
اگر بدبینانه بخواهیم به این بسته نگاه کنیم باید بگوییم که محتویات آن چیزی بیشتر از اظهارنظرهای جن ساکی و بایدن طی هفته‌های گذشته نبوده و بازگشت پیشگامانه ایران به محدودیت‌های هسته‌ای قبل از هرگونه اقدام ایالات‌متحده را طلب کرده است که طبیعتا اگر اینطور باشد از همین الان باید فاتحه برجام را خواند.
اما اگر بسته اول روی میز باشد، شرایط متفاوت است و بعید نیست با راستی‌آزمایی و گزارش وزارت امورخارجه به مجلس فعلا تشدید اقدامات کاهنده ازجمله کاهش بازرسی‌ها متوقف شود.
نکته مهمی که درخصوص این مساله باید به آن اشاره کرد، این است که اگرچه احتمال دارد کاخ سفید اقداماتی را برای جلب رضایت ایران و جلوگیری از نابودی کامل برجام مدنظر داشته باشد اما هرچه هست، خواسته ایران رفع کلیه تحریم‌هاست و غیر از آن را نمی‌پذیرد.
تهدید مهم این ماجرا این است که اقدامات آمریکا به همین یکی دو مورد ذکرشده محدود شود و برنامه اصلی یعنی رفع تمامی تحریم‌های اجراشده ذیل فشار حداکثری طی 5/2 سال اخیر را در دستورکار نداشته باشد؛ چیزی که با هر بهانه‌ای که مطرح شود، خیلی زود و بدون فرسایشی شدن علنی خواهد شد و می‌تواند چالش‌ها را بیشتر از قبل کند.
مطالب پیشنهادی
