به گزارش «فرهیختگان» شیوع کووید-19 جامعه بشری و کسب‌وکارها را بیش از بخش‌های دیگر تحت‌تاثیر قرار داد. این تاثیرپذیری تمام کشورهای درگیر با کرونا را شامل می‌شود. در مقاله‌ای که در اواخر سال میلادی 2020 توسط بانک جهانی منتشر شد، نتایج یک ارزیابی جامع از اثرات کوتاه‌مدت پاندمی کرونا روی کسب‌وکارها با تمرکز بر کشورهای در حال توسعه ارائه و منتشر شد که نتایج این پژوهش براساس داده‌هایی بود که توسط بانک جهانی و موسسات همکار در 51 کشور جهان جمع‌آوری شده و به بررسی وضعیت بیش از 100 هزار کسب‌وکار پرداخته بود. یکی از یافته‌های منتشر شده توسط بانک جهانی به این موضوع اشاره دارد که بنگاه‌های اقتصادی و کسب‌وکارها در سراسر جهان چه پاسخی به بحران کرونا داشته‌‌اند. درواقع چه راه‌حل‌هایی را برای مقابله با این پاندمی درپیش گرفته‌اند. نگاهی به نتیجه تحقیقات انجام‌شده توسط بانک جهانی، نشان می‌دهد که کووید-19 از سه منظر عملیات، فروش و اشتغال بر کسب‌وکارها اثرگذار بوده است.

براساس داده‌های آماری این گزارش احتمال اینکه یک کسب‌وکار در زمان اوج بحران شیوع کرونا و تا چهار هفته بعد از آن همچنان باز باشد، کمتر از 30 درصد برآورد شده، اما این رقم پس از دوران اوج‌گیری کرونا و 6 هفته بعد از آن به 75 درصد رسیده است. این آمار، تاثیر شیوع کرونا بر عملیات کسب‌وکار را نشان می‌دهد. از طرف دیگر اثرات منفی کرونا بر وضعیت فروش بنگاه‌ها، زیاد و گسترده بوده است به‌طوری که به‌طور متوسط، حدود 84 درصد بنگاه‌ها در کشورهای مورد بررسی، طی 30 روز پیش از نظرسنجی در مقایسه با مدت مشابه سال 2019، کاهش فروش داشته‌اند. به عبارت دیگر هر کشور به‌طور متوسط، حدود 49 درصد کاهش در فروش را نسبت به مدت مشابه سال 2019 تجربه کرده است. اما پاسخ اشتغال به شوک کووید-19 بسیار متفاوت بوده است‌؛‌ چراکه بسیاری از بنگاه‌های بزرگ، در این شرایط به کارکنان خود مرخصی داده یا ساعات یا دستمزد کارکنان خود را کاهش داده‌اند و تعداد کمی از بنگاه‌ها کارکنان خود را اخراج کرده‌اند.

بر این اساس 43 درصد از کسب‌وکارهای مورد مطالعه، در این شرایط به کارکنان خود مرخصی داده، 32 درصد ساعات کاری را کاهش داده‌اند، در 24 درصد بنگاه‌ها سطح دستمزد کاهش یافته و 19 درصد از کسب‌وکارها، اخراج کارکنان را طی این دوره داشته‌اند. آنچه در دوران شیوع کرونا در کشور رخ داده، یک نتیجه مهم را حاصل می‌کند و آن اینکه، بنگاه‌ها، برای پاسخ به بحران کووید-19، به‌طور فزاینده‌ به‌دنبال راه‌حل‌های دیجیتال بوده‌اند. به‌طور کلی، حدود 49 درصد بنگاه‌ها، به‌طور گسترده‌تری از فناوری استفاده کرده‌اند یا ترکیب محصولات خود را تغییر داده‌اند. اما طبق آمار، متداول‌ترین پاسخ قاطع بنگاه‌ها به شوک کووید-19، گسترش استفاده از پلتفرم‌های دیجیتال بوده هرچند این پاسخ در کشورها، بخش‌ها و بنگاه‌ها متفاوت بوده است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد حدود 22 درصد بنگاه‌ها استفاده از اینترنت، شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های دیجیتال را افزایش داده‌اند و حدود 8 درصد آنها شروع به استفاده از این ابزارها کرده‌اند. موضوع جالب توجه این است که بخش قابل توجهی از کسب‌وکارها با ارائه خلاقیت و نوآوری پاسخ قوی‌تری به کرونا داده‌اند. این کسب‌وکارها در قالب ارائه یک بسته، سبک کسب‌وکار خود را متنوع‌سازی کرده‌اند علاوه‌بر اینکه تغییراتی را در ارائه خدمات و محصولات خود ایجاد کرده‌اند. سرمایه‌گذاری در بخش دیجیتالی یک کسب‌وکار نیز یکی از راه‌‌های مقابله با اثرات کووید-19 بر کسب‌وکارها بوده؛ چراکه طبیعتا بنگاه‌ها برای بهره‌وری بیشتر و استفاده بهینه از فناوری‌های دیجیتال نیاز به سرمایه‌گذاری در ابزارهای دیجیتال داشته‌اند تا از این طریق زیرساخت‌های این بخش را بهبود بخشند. اما ناگفته نماند که افزایش استفاده از پلتفرم‌های دیجیتالی براساس اندازه بنگاه‌ها متفاوت است.

بر این اساس راهکارهای دیجیتالی در میان بنگاه‌های کوچک‌تر کمتر استفاده شده است. شاید بتوان این فرمول را عنوان کرد که اندازه بنگاه با سرمایه‌گذاری برای بهره‌برداری دیجیتالی رابطه مستقیم دارند، به این معنا که احتمال استفاده یا افزایش بهره‌برداری از فناوری‌های دیجیتالی یا سرمایه‌گذاری در راه‌حل‌های دیجیتالی با افزایش اندازه بنگاه، افزایش می‌یابد. بانک جهانی در گزارش خود به این نکته اشاره می‌کند که در موضوع نوآوری محصولات دو مولفه قابل بیان است. برای مثال حدود 5 درصد از بنگاه‌ها به دنبال ایجاد تنوع در برخی محصولات یا خدمات مرتبط با سلامت بوده‌اند و حدود 21 درصد از بنگاه‌ها، ترجیح دادند که تغییری در برخی محصولات یا خدمات خود ایجاد کنند یا انواع جدیدی را به محصولات و خدمات اضافه کنند. به عبارتی، یک‌چهارم بنگاه‌ها، نوعی از نوآوری محصول را از طریق معرفی محصول یا خدمات جدید یا تغییر ویژگی‌های محصول یا خدمت فعلی انجام دادند. به‌طور کلی نگرانی بسیاری از کشورها این است که بحران کووید-19 می‌تواند اثرات مخربی داشته باشد و چشم‌انداز رشد را تضعیف کند. این درحالی است که تجربه نشان می‌‌دهد بحران می‌تواند رشد بهره‌وری را با مکانیسم‌های گوناگونی از طریق کاهش‌ انگیزه‌ها یا منابع برای سرمایه‌گذاری در نوآوری و همچنین تخصیص نادرست منابع بین بنگاه‌ها و بخش‌ها تضعیف کند، بنابراین به توصیه بانک جهانی، رشد بهره‌وری می‌تواند مسیر مهمی برای تجزیه و تحلیل بحران و اثرات آن باشد. دیجیتالی شدن به نوبه خود امری اجتناب‌ناپذیر در سراسر دنیاست. کشورها امروزه و در فضای پرتنش رقابت، ناگزیر از دیجیتالی شدن و حرکت به سمت کسب‌وکارهای اینترنتی هستند. اما در این بین، کشورهایی می‌توانند گوی سبقت را از سایر رقبا بربایند و در این عرصه عرض‌اندام کنند که نوآوری را درونمایه رشد فضای دیجیتالی خود قرار دهند.

اگر امروز کشوری مانند ژاپن توانسته در میان رقبای آسیایی خود سرآمد کشورها در دیجیتالی شدن باشد و رشد اقتصادی بسیار زیادی را تجربه کند به مدد آمیختگی دنیای دیجیتال با نوآوری‌های نوین است. ژاپن در میان غول‌های دیجیتال جهان بالاتر از کانادا قرار دارد و رتبه هشتم را به خود اختصاص داده است. امروزه دیجیتالی شدن یا دیجیتال بودن به یکی از شاخص‌ها و نشانه‌های توسعه تبدیل شده است که امکان مقایسه کشورهای مختلف را از این نظر فراهم می‌کند. حالا در کنار شاخص‌هایی مانند سلامت، بهداشت، تغذیه، کسب‌وکار و موارد مهم دیگر، دیجیتالی شدن نیز به این شاخص‌ها افزوده شده و مبنای پیشرفت و توسعه کشورها قرار گرفته است.

* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار