به گزارش «فرهیختگان»، میلاد حضرت فاطمه زهرا(س) در کشور ما به‌عنوان روز زن نام نهاده شده و به‌عنوان بهانه‌ای برای پاسداشت مقام زنان و مادران شناخته می‌شود. 27‌درصد اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌ها را زنان تشکیل می‌دهند و در فضای علمی ایران از جایگاه ویژه برخورد هستند. «فرهیختگان» ضمن تبریک این روز، در شماره امروز تنی چند از بانوان عضو هیات‌علمی و چهره‌های برتر پژوهشی مشغول در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی را معرفی می‌کند. موضوع فعال‌سازی پتانسیل نهفته بانوان در فعالیت‌های علمی هم‌ از این افراد مورد سوال قرار گرفته که پاسخ‌های آنان را در ادامه می‌خوانید.

اشرف کریمی‌نیک / عضو هیات‌علمی رشته میکروبیولوژی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهید حاج‌قاسم سلیمانی (کرمان)

سوابق پژوهشگر برتر واحد کرمان و استان کرمان در سال‌های 1394 و 1399، چاپ 67 مقاله در مجلات ISI، مولف دو کتاب درسی در مقطع تحصیلات تکمیلی و مترجم دو کتاب درسی در دست چاپ، مدیر داخلی فصلنامه علمی کیفیت و ماندگاری تولیدات کشاورزی و موادغذایی.
بررسی فعالیت‌های زنان و مقایسه آنها در دوران قبل از انقلاب و پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی نشان داده است زنان مسلمان ایرانی، بیش از پیش به نوعی خودباوری واقعی دست یافته‌ و نشان داده‌اند پوشش اسلامی به‌عنوان یک گوهر و دستاورد مهم، هیچ‌گاه مانعی برای پیشرفت ایشان و پیشبرد اهداف عالیه نبوده است. توسعه هر جامعه در گرو توانمندی و مشارکت همه اعضای آن جامعه است و رویکرد توانمندسازی بانوان در عرصه‌های مختلف در جامعه اسلامی نه‌تنها رهیافت مهم برای رسیدن به توسعه پایدار است بلکه خود، به‌عنوان هدف توسعه محسوب می‌شود. پیشنهاد من این است نسبت به برگزاری جشنواره‌های مختلف که مخاطبان آن بانوان باشند با هدف شناخت و معرفی استعدادها و پیشرفت‌ها و خلاقیت‌های بانوان در حوزه‌های مختلف، اهتمام و اقدامات شایسته‌تری صورت پذیرد.

شیلا شهیدی / دانشیار گروه مهندسی نساجی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک

سوابق چاپ بیش از ٨٠ مقاله علمی در ژورنال‌های معتبر ISI، ثبت هفت اختراع در ایران و یک پتنت در اداره ثبت اختراعات آمریکا، سخنرانی و ارائه مقالات علمی در بیش از ٣٠ کنفرانس بین‌المللی در اقصی‌نقاط جهان، ثبت شرکت دانش‌بنیان و تولید هفت محصول دانش‌بنیان.

در سال‌های اخیر حضور بانوان در عرصه‌های مختلف علمی و صنعتی بسیار پررنگ‌تر شده است. تنها خودباوری و اعتمادبه‌نفس بانوان می‌تواند توانمندی و پتانسیل بالقوه آنها را در عرصه‌های مختلف بالفعل کند.

 آزیتا فتح‌نژادکاظمی / عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز

سوابق دریافت عنوان پژوهشگر برتر گروه علوم پزشکی واحد تبریز، دریافت لوح تقدیر به‌عنوان مسئول حیطه علوم پایه المپیاد علوم پزشکی وزارت بهداشت و کسب مدال نقره گروهی.

در سال‌های اخیر شاهد حضور فعال بانوان در عرصه‌های علمی کشور و به‌ویژه کسب رتبه‌های برتر در بخش پژوهش هستیم. با این حال به نظر این میزان از مشارکت کافی نیست و استفاده از پتانسیل بانوان هنوز به حالت بالفعل تبدیل نشده است.می‌توان علل مختلفی را بیان کرد؛ انتظارات جامعه از مشارکت بانوان، نقش‌هایی که جامعه برای زنان تعریف می‌کند که هرازگاهی خود می‌تواند محدودیتی در مشارکت زنان ایجاد کند یا حتی توقع و تمایل خود زنان برای مشارکت در عرصه‌های مختلف علمی نیز می‌تواند در میزان مشارکت آنها دخیل باشد. بهتر است جهت ریشه‌یابی مشارکت پایین زنان در عرصه‌های علم و تکنولوژی مطالعاتی در سطح جامعه انجام شود، با این حال همیاری و همکاری بین زنان و کمک به همدیگر برای حل مسائل و دستیابی به آنچه استحقاق‌شان را دارند بسیار بااهمیت است. اما نمی‌توان نقش سیاستگذاران را نادیده گرفت که باید برای زنان در امر مشارکت‌شان قوانین حمایتی وضع کرده و مسیر مشارکت آنها را هموار کنند.

مریم گل‌آبادی / دانشیار گروه تولید و ژنتیک گیاهی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان)

سوابق: فناور برتر کشوری و استاد نمونه کشوری دانشگاه آزاد اسلامی، پژوهشگر برتر، مدیرعامل و از موسسان شرکت دانش‌بنیان نگین بذر دانش (تولیدی نوع یک)، دارای بیش از ۵۰ مقاله علمی، پژوهشی، ملی و بین‌المللی، تالیف سه کتاب و اجرای 10 طرح پژوهشی ملی و داخلی و ثبت ۱۱ رقم بذر هیبرید .

نقش بانوان ایرانی در توسعه کشور در عرصه‌های مختلف علمی، فناوری، اجتماعی، اجرایی و... در سال‌های اخیر بسیار چشمگیر و قابل‌توجه بوده که نشانگر توانایی بالای ایشان در زمینه‌های مختلف و همچنین بسترسازی مناسب برای فعالیت بانوان است و قطعا با فراهم کردن امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و شرایط باورمندی می‌توان دانش بالقوه را به بالفعل تبدیل کرد.
در این راستا ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان، حمایت سازمان‌ها و نهادهای دولتی و بخش خصوصی و به‌کار‌گیری بانوان مستعد و نخبه دانشگاهی توانسته نقش موثر و پایداری در بالندگی و سرفرازی ایران عزیز داشته باشد.
بنابراین آنچه جهت تحقق اهداف مورد انتظار است، اعتماد و حمایت همه‌جانبه مسئولان مربوطه و نیز هماهنگی دستگاه‌های ذیربط و برداشتن موانع موجود و نیز تخصیص بودجه‌های لازم و کافی جهت آگاهی از فناوری‌های روز دنیا، اجرایی شدن ایده‌ها و سپس تجاری‌سازی محصولات و تعامل با بازارهای داخلی و خارجی است.

شادی خاتمی / عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس

سوابق: شناسایی و معرفی ۵۴ گونه از ماهیان مرجانی آب‌های جزیره لارک در خلیج‌فارس، شناسایی و گزارش یک گونه ماهی به نام هامور خط آبی در خلیج فارس و شناسایی و گزارش یک گونه اسکوئید به نام اسکوئید مینیاتوری در آب‌های خلیج‌فارس برای اولین‌بار، شناسایی مولکولی گونه‌های مختلف ماهی مرکب، اسکوئید و هشت‌پا در آب‌های خلیج‌فارس و دریای عمان و ثبت ۱۲۴ ژن آنها در بانک جهانی ژن.
زنان همیشه در عرصه علمی فعال بوده و هستند؛ به لحاظ دقت و توجه ویژه آنها به مسائل علمی روز، توان بالایی در انجام یک فعالیت علمی دارند که نتیجه حاصل از آن می‌تواند برای حل برخی مشکلات اقتصادی، صنعت، تامین غذا، دارو، بهداشت، کشاورزی، محیط‌زیست و... به کار رود.

فرح فراهانی / عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد واحد قم

سوابق: فناور برتر استان قم، کارآفرین حوزه زیست‌فناوری و  پژوهشگر برتر دانشگاه آزاد واحد قم. تولیدکننده برتر نهال کشت بافت استان تهران .

با توجه به پتانسیل علمی بالا در زنان میزان فعالیت و مشارکت آنها در عرصه‌های پژوهشی و فناوری و کارآفرینی بسیار کم است، همچنین عمدتا مدیران از واگذاری مدیریت‌های پژوهشی دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها به زنان نگران هستند و نگاه مثبتی به حضور زنان در این عرصه‌ها ندارند. دو عامل می‌تواند به‌حل این مساله کمک کند و آن را بهبود ببخشد، اول اینکه زنان خود را باور داشته باشند. متاسفانه به‌رغم زندگی ‌مدرن همچنان تفکر سنتی به پست‌های مدیریتی وجود دارد. دوم اینکه مردان پتانسیل زنان را باور کنند و به نقش زنان علاوه‌بر خانواده در اجتماعات علمی و پژوهشی باور داشته باشند.

 شیما علائی / عضو هیات‌علمی واحد کرمانشاه

سوابق: مدیر برتر پژوهش دانشگاه آزاد کرمانشاه، کارشناس نمونه طرح زیتون کشور و رتبه اول تمام مقاطع تحصیلی.
حضور و مشارکت زنان در عرصه علم گسترده و ارزش بالایی دارد. باید زنان را باور داشت و آنها را در جایگاه‌های مختلف مدیریتی مشارکت داد؛ چراکه زنان ثابت کرده‌اند بسیار دقیق، حساس و مسئولیت‌پذیر هستند و بصیرت الهی در انتخاب زنان به‌عنوان محور پرورش انسان‌ها موید توان ذاتی زنان است. روز زن و مادر بر تمام اسطوره‌های خلقت مبارک.

طاهره فتحی‌نجفی / عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد مشهد

سوابق: تالیف کتاب‌های درسی، ساخت دستگاه تشخیص‌دهنده و هشداردهنده خونریزی پس از زایمان.
بانوان ایرانی نه‌تنها در عرصه علمی پرتوان و باقدرت ظاهر شدند که اگر در دیگر عرصه‌ها بستر مناسب برای آنها فراهم شود نیز می‌توانند شگفت‌انگیز عمل کنند.
تنها با حمایت‌های مسئولان و رفع موانعی مانند کنارگذاشتن «سقف شیشه‌ای» می‌توانند عرصه را برای حضور بیشتر زنان فراهم‌ کنند. قراردادن زنان پرتوان و باانگیزه در پست‌های میانی و ارشد و مشارکت فعال آنها در  تصمیم‌گیری‌های کلان کشور می‌تواند نقش مهمی در این زمینه داشته باشد.

سهیلا زمانلوی‌بنیسی / عضو هیات‌علمی پژوهشکده مهندسی بافت دانشگاه تهران مرکزی

سوابق: رئیس مرکز تحقیقات سلول‌های‌بنیادی و سلول درمان، استاد نمونه سال تحصیلی گذشته، راه‌اندازی و ستاپ دو آزمایشگاه سلولی و مولکولی و ثبت یک اختراع (طراحی و ساخت بیورآکتور القاکننده نیروی هیدرودینامیک جهت القا تمایز سلول بنیادی به سلول غضروف).
اینکه حدود ۵۰ درصد دانشجویان ما، ۴۰ درصد کارمندان ما و حدود ۵۰ درصد فارغ‌التحصیلان دکتری ما بانوان هستند، نشانه حضور فعال و توان بانوان به‌عنوان بخش مهمی از سرمایه انسانی جامعه است، اما باید شرایط را بهتر و ظرفیت‌های موجود را بیش از این فعلیت بخشیم. توانمندی بانوان بسیار مهم است زیرا از طرفی بانوان حدود نیمی از جمعیت کشور را هم شامل می‌شوند که ‌باید درنظر گرفته شوند و میزان مسئولیت‌پذیری بالای بانوان نیز در خانواده و جامعه مطرح است. تلاش این است هر خانمی در هر جایگاهی که هست حداقل یک‌پله ارتقا پیدا کند تا به درجات بالا برسد، تحقق این امر نیازمند همراهی بیشتر مسئولان است.

راهبه امیری‌دهخوارقانی / دانشیار گروه شیمی آلی واحد تهران مرکزی

سوابق: نگارش کتاب، چاپ مقالات ISI، تهیه فرمولاسیون‌های متعدد گیاهی که آخرین آنها یک ماده شوینده گیاهی برای سبزیجات و میوه‌‌ها است که توسط آزمایشگاه همکار وزارت بهداشت تایید شده است.

حضور بانوان ایرانی در عرصه‌های علمی روزبه‌روز درحال افزایش است ولی هنوز راه طولانی‌ای پیش‌روی ما قرار دارد تا بتوانیم از پتانسیل‌های خود در این عرصه استفاده کنیم. به‌نظر من باید از خداوند به‌عنوان یگانه هستی طلب کنیم که با نشان‌دادن راه درست ما را در پیدا‌کردن مناسب‌ترین مسیر برای تبدیل توانمندی‌های بالقوه خود به‌حالت بالفعل یاری رساند تا با امید و اعتمادبه‌نفس بیشتر و مستحکم‌تر گام برداریم و هیچ‌وقت از شکست نترسیم و همواره یادمان باشد که ما نیمی از جهان بشریت هستیم.

مریم اوتادی /  عضو هیات‌علمی واحد تهران مرکزی

سوابق:  مدیر کارگاه‌ها و آزمایشگاه‌های دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، مشاور شرکت داروسازی ایران، استاد نمونه و پژوهشگر برتر دانشگاه، ثبت اختراع ملی درمورد ساخت پیل سوختی جلبکی و ثبت اختراع بین‌المللی (Patent‌) در زمینه باطری جدید بیولوژیک در تولید برق – No Aplication.
در یک کشور پیشرفته و روبه‌رشد، نیاز به بهره‌گیری از تمام توانایی‌های موجود، امری ضروری است. لذا با توجه به اینکه زنان نیمی از جامعه را تشکیل می‌دهند، باید الزاما از حضور آنان در همه فضاها استفاده کرد. یکی از این عرصه‌ها، زمینه‌های علمی است. این مساله نیاز به تغییر نگرش مردم (زنان و مردان) به‌ حضور زنان درجامعه برای کاهش رنج زنان در عرصه حضور اجتماعی دارد. اینکه زنان از عهده برخی کارها (مثلا مدیریت‌های رده بالا) برنمی‌آیند و وظیفه اداره خانه را دارند و... باید تغییر کند. در هر حال عدم‌حضور زنان در جامعه علمی باعث کاهش حداقل 30، 40 درصد بارعلمی خواهد شد. اگرچه ممکن است زنان به‌دلیل شرایط جسمی ضعیف‌تر از عهده برخی کار‌ها مثل مردان برنیایند، مردان هم از عهده برخی کارها به‌راحتی مثل زنان برنمی‌آیند مثل معلم کلاس اول ابتدایی (به دلیل نیاز به حوصله فراوان) که اکثرا خانم هستند. در پژوهش، تحقیق، آزمایشگاه و... که زمینه‌های علمی هستند، زنان و مردان کاملا برابری می‌کنند که می‌توان از آمار به آن دست یافت. ضمن اینکه باید ضریب سختی‌کار زنان به‌دلیل شرایط و نگاه جامعه، درنظر گرفته شود.

بهاره کامیاب‌مقدس / عضو هیات‌علمی ‌مهندسی شیمی‌ دانشگاه آزاد اسلامی ‌شیراز

سوابق: استاد نمونه و پژوهشگر برتر استان فارس، مجری برنامه علمی‌ کشوری طرح پایش «بهره‌وری در صنایع شیمیایی و پلیمری» دانشگاه آزاد اسلامی.
امروزه خانم‌ها نقش مهم و کلیدی در عرصه علم و دانش ایفا می‌کنند و زنان ایرانی بین دانشمندان مطرح کشور و جهان حضور قوی و ارزشمندی دارند که باعث افتخار جامعه ایرانی است.
 زنان دوشادوش مردان در همه زمینه‌ها فعالیت‌های فرهنگی، علمی ‌و هنری شاخصی را ارائه می‌دهند و این درحالی است که هیچ‌گاه از نقش اصلی خود به‌عنوان یک مادر دلسوز و آگاه، یک همسر مهربان و یک خواهر فداکار دور نشده و فاصله نگرفته‌اند. مسلما فرزندانی هم که از آغوش مادران فرهیخته وارد جامعه می‌شوند توانایی گسترده‌ای در به حرکت درآوردن چرخ‌های عظیم و پرمسئولیت کشور خواهند داشت.قطعا پتانسیل بالقوه و توانمندی خانم‌ها در عرصه‌های علمی ‌با حمایت‌ها و برنامه‌ریزی‌های بلندمدت دولت جمهوری اسلامی ‌در سطح کلان ملی به‌صورت بالفعل نمایان شده و تحقق می‌یابد.

محبوبه محمودی / عضو هیات‌علمی‌دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد یزد

سوابق: پژوهشگر و فناور برتر استان یزد، ثبت 20اختراع در زمینه مهندسی پزشکی، عضو هیات‌موسس شرکت دانش‌بنیان صنعت‌پژوهان امیتیس یزد، چاپ فصل کتاب در سه کتاب در اتریش و آمریکا -چاپ ۵ کتاب- بیش از ۱۰۰مقاله در مجلات و کنفرانس‌های داخلی و خارجی و داور چندین مجله خارجی.
امیدوارم به جهت احترام به زنان با تغییر در فرهنگ و با هدف ارج نهادن در این‌گونه بزرگداشت‌ها سعی کنیم اهمیت وجودی زنان را در جامعه بیشتر درک کنیم. امید به روزی که زنان به جایگاه واقعی خود در تمام عرصه‌های اجتماعی، علمی، فرهنگی و... دست یابند. حضور زنان و مشارکت در فضای علمی‌ و صنعتی کشور آمار نسبتا خوبی را نسبت به گذشته نشان می‌دهد و در حال رشد نیز هست. با توجه به فعالیت و دقت عمل زنان، حضور و فعالیت آنان در صنعت و مراکز علمی ‌سبب ارتقا و پیشرفت در آن عرصه می‌شود. البته به توجه و حمایت بیشتر مسئولان نیاز است که  زمینه‌های مناسب برای ورود زنان در عرصه‌های علمی و صنعتی ایجاد شود. باید توجه داشت شکاف میان نظرات مدیران ارشد در واگذاری اختیارات به زنان در حوزه‌های مدیریتی روی شکوفایی توانایی زنان تاثیر می‌گذارد. هرچند زنان فعال در طول تاریخ، توانایی خود را در عرصه‌های علمی، صنعتی و فرهنگی نشان داده‌اند و در حوزه‌های مختلف علمی، فرهنگی و ورزشی دستاوردهای افتخارآمیزی را برای یک کشور به دست آورده‌اند. در پایان باید توجه داشت آموزش یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های انسانی است، بنابراین نقش زنان که اکثریت جامعه را تشکیل می‌دهند در تربیت نیروی علمی ‌و فعال در تمام زمینه‌های علمی، صنعتی و فرهنگی بسیار موثر است.

شیدا اسمعیل‌زاده / عضو هیات‌علمی ‌شیمی ‌معدنی دانشگاه آزاد واحد داراب

سوابق: پژوهشگر برتر دانشگاه آزاد اسلامی ‌استان فارس دارای 35مقاله ISI-WOS و مولف 7جلد کتاب علمی‌تخصصی و دارای 9طرح پژوهشی خاتمه‌یافته در شیمی ‌معدنی و شیمی‌ گیاهان دارویی.

حضور و مشارکت بانوان توانمند در فضای علمی ‌کشور هر سال پررنگ‌تر از سال‌های قبل به چشم می‌خورد. اگرچه هنوز تا رسیدن به سطح آرمانی فاصله‌هایی وجود دارد، اما آنهایی که در پست‌های کلیدی و حتی نیمه‌کلیدی در پژوهشگاه‌ها، دانشکده‌ها و دانشگاه‌ها قرار گرفته‌اند نشان داده‌اند که با توکل به خدا و استعانت از گوهره وجود هستی حضرت فاطمه‌زهرا(س) با نظم و درایت مدیریت ذاتی در بانوان به‌خوبی از پس مسئولیت‌ها برآمده و برخواهند آمد.

شیوا شه‌شناس / عضو هیات‌علمی‌دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد شبستر

سوابق: اختراع لایه‌های جاذب اشعه ایکس و نوترون با قدرت جذب بالا و وزن کم و طراحی و ساخت انواع سیستم‌های پلاسمای سرد برای استریلیزاسیون‌های بیمارستانی و خانگی .

در سال‌های اخیر حضور بانوان در عرصه‌های علمی‌ بسیار پررنگ شده و درصورتی‌که امتیازات و تسهیلات ویژه برای فعالیت علمی ‌و تجارت دانش‌بنیان بانوان فراهم شود بازهم شاهد افزایش این آمار خواهیم بود. در جامعه کنونی که جوانان به‌دلیل مشکلات و فشارهای اقتصادی سرخوردگی‌های زیادی را متحمل می‌شوند نیازمند زنانی هستیم که سازندگی را بلد باشند تا نسلی خلاق، پرانگیزه و شکست‌ناپذیر را پرورش دهند.

مریم مهری‌آدریانی / عضو هیات‌علمی ‌دانشگاه آزاد اصفهان

سوابق:  داوری مقالات و برگزاری کارگاه‌ها و ابداع‌کننده بسته تربیتی کودکان مطابق با تعالیم اسلامی ‌و فرهنگ اصیل ایرانی.

حضور زنان در بحث علمی‌ علی‌رغم کمبود حمایت‌های اجتماعی و مالی خیلی خوب است، به‌نظر می‌رسد اگر یک زن در یک موضوع در بحث‌های علمی ‌وارد می‌شود اگر حداقل حمایت‌هایی را که جامعه ما با دیدگاه جنسیتی که دارد از مردها انجام می‌دهد  ازیک زن انجام دهد، آنها خیلی بهتر‌ در عرصه‌های علمی ‌فعالیت می‌کنند. حضور بانوان در رشته‌هایی مثل علوم‌انسانی مورد تایید یک جامعه است اما در خیلی از جنبه‌ها مثل رشته‌های فنی یک زن بسیار متفاوت در محیط باید عمل کند تا دیده شود و بتواند توانایی‌های خود را خوب نشان دهد. فارغ از نگاه جنسیتی که یکی از جنبه‌های علمی ‌است، بحث حمایت‌های مالی وجود دارد. مسلما یک زن به عرصه علمی‌که وارد می‌شود این تمایل را دارد که علاوه‌بر انگیزه‌های درونی‌اش مثل علم‌دوستی، کشف حقیقت و کنجکاوی، نیازهای مادی‌اش هم تامین شود. در خیلی از رشته‌ها خانم‌ها در فضای علمی ‌کار می‌کنند اما هیچ حمایتی از آنها نمی‌شود. این موضوعاتی است که اگر کمی ‌تغییر در آن ایجاد شود حضور زنان در این عرصه‌ها خیلی پررنگ‌تر می‌شود و  زنان می‌توانند موفق‌تر خود را نشان دهند.

شریفه شاهی / عضو هیات‌علمی ‌دانشکاه آزاد اسلامی واحد اصفهان

سوابق: فناور برتر دانشگاه آزاد در سال ٩٩ و مخترع و رئیس مرکز تحقیقات لیزر و فوتونیک اصفهان.
بانوان در سال‌های اخیر در عرصه علمی و اجتماعی، فرهنگی بسیار خوب درخشیدند ولی به حمایت بیشتر و ایجاد زمینه‌های مناسب در جهت رشد پتانسیل‌های آنان کمتر توجه شده است، ضمن اینکه نیاز است همیاری بیشتری به‌خاطر چندوظیفه بودن آنان انجام شود.

* نویسنده: مریم حضرتی، روزنامه‌نگار