علم، مرز بی‌پایان/8
ندا اظهریبه گزارش «فرهیختگان»، مجموعه مقالات علم، مرز بی‌پایان خلاصـــه دیـــدگاه‌‌های کـــــارشناسی متخـــصــصان حــوزه سیـاستگذاری عــــلم‌وفنــــاوری درخصـــوص آینده تحقیقات و پژوهش‌های علمی است که «فرهیختگان» بخش‌های مختلف آن را هر روز در همین ستون منتشر می‌کند.
«گابریلا گونزالس»، استاد فیزیک و نجوم دانشگاه ایالتی لوئیزیانا در نخستین پنل پنج‌گانه سمپوزیوم که روی موضوعات علمی متمرکز شده، معتقد است که با گسترش و شکل‌گیری پروژه‌های تحقیقاتی علمی، مسائل جدید فراتر از آنچه در علم، این مرز بی‌پایان شکل گرفته بود. یک چنین موضوعی نیاز به وجود تنوع بیشتر در میان افرادی است که کارهای علمی انجام می‌دهند. تنوع، هم تعداد افراد جذب‌شده به علم را افزایش داده و هم فعالیت‌های علمی را تحریک می‌کند. این مساله در سال‌های قبل قابل درک نبود- اما تنها نیمی از راه را رفته‌ایم. درگیری و مشارکت افراد از کل جامعه آمریکایی و از اقصی نقاط جهان، علم را قادر می‌سازد که نهایت استفاده را از پروژه‌ها و تحقیقات جهانی داشته باشیم.
«گونزالس» می‌گوید: «جامعه‌ای که تنوع زیادی از دانشمندان دارد، باید از دو جهت یعنی از پایین به بالا و از بالا به پایین دوباره ساخته شود. اگر معیار ارزیابی تحقیقات از سوی بدنه‌ای یکدست برقرار شده باشد و این معیارها لزوما نیازها و قابلیت‌های افرادی را منعکس نمی‌کنند که به تحقیق پرداخته یا به‌معنای بهره‌مندی از مزایای پژوهش‌ها نیست.» به گفته «گونزالس»، تفاوت بزرگ دیگری که از دوران پس از جنگ شاهد آن هستیم، آن است که علم درحال حاضر نسبت به دوران «بوش» جنبه مشارکتی و بین‌المللی بیشتری پیدا کرده است. علوم مهم هنوز توسط افرادی انجام می‌شود که توسط کمک‌های مالی کوچک پشتیبانی شده‌اند اما علوم دیگر مستلزم پروژه‌های بزرگ، تسهیلات عظیم و میان‌رشته‌ای و اغلب گروه‌های بین‌المللی هستند که داده‌های آنها به‌طور رایگان به اشتراک گذاشته شده‌اند. به‌عنوان مثال، «گونزالس» بخشی از مشارکت علمی LIGO محسوب می‌شود که دانشمندانی از بیش از 100 موسسه و 18 کشور جهان را دربرمی‌گیرد که با مشارکت یکدیگر به شناسایی امواج گرانشی و استفاده از آنها برای اکتشافات فضایی می‌پردازند. اما او معتقد است ما به‌عنوان دانشمندانی آموزش دیده‌ایم خوب عمل نکرده‌ایم. ما باید برای انجام کار گروهی علمی، علم مشارکتی و علم میان‌رشته‌ای، بیشتر آموزش ببینیم. «گونزالس» اشاره می‌کند که مشاهده علم به‌عنوان یک پروژه جهانی و درقالب منبعی از امتیازهای ملی غیرقابل مقایسه‌اند. بیشتر افراد آموزش‌دیده در کالج‌ها و دانشگاه‌های آمریکا در این کشور باقی می‌مانند و سهمی هم در پیشرفت و بهبود وضعیت اقتصادی آمریکا دارند. دیگران هم به کشورهای خود برمی‌گردند و پروژه‌ای تحقیقاتی می‌سازند که همه بتوانند از آن بهره‌مند شوند. اگرچه این دانش جهانی است، نتایج به‌دست آمده از آن محلی بوده و در هر منطقه ممکن است متفاوت باشد.
«الن لشنر»، مدیرعامل سابق انجمن توسعه علوم آمریکا تاکید می‌کند که تغییرات ایجادشده در پروژه‌های تحقیقاتی عدم‌تطابق‌ها را با توجه به رویکردهای اساسی سیاسی ایجاد کرده است. ساختارها و سیستم‌های جایزه بیشترین موسسات تحقیقاتی و فرآیندهای اهدای کمک مالی هنوز با وجود اینکه دانشمندان بیشتری در قالب گروه همکاری می‌کنند، حول محور محققان می‌گذرد. به همین ترتیب، بیشتر آموزش فارغ‌التحصیلان به‌سمت تبدیل‌شدن به استاد دانشگاه هدایت شده است چنانچه اکثریت دانشجویان تحصیلات تکمیلی درنهایت با کار کردن خارج از دانشگاه به پایان کار نزدیک می‌شوند. «لشنر» می‌گوید: «ما به موسسه‌ها و مکانیسم‌های چند رشته‌ای نیاز داریم تا دانشجویان را برای طیف گسترده‌ای از مشاغل آماده کنند.»
دانشجویان بیشتری باید آموزش ببینند تا به هدف «همگرایی دانشمندان» افرادی که می‌توانند با دانشمندان کار کرده و از دانش دیگر رشته‌ها استفاده کنند، نزدیک شویم. ما باید آموزش‌های تحصیلات تکمیلی را به‌سمت مدرن‌سازی پیش ببریم تا بهتر بتواند نیازهای علوم جدید را برآورده کند. در همین زمان، با سرمایه‌گذاری بیشتر کشورها روی ظرفیت‌های علمی خود، علم مفید در همه جا جاری می‌شود. او تاکید می‌کند که ما باید نسل بعدی را به‌گونه‌ای آموزش دهیم که بیشتر چندملیتی باشند. ما نیاز به سیستم‌هایی داریم که بتوانند از علم بین‌المللی حمایت کنند.
ایجاد چنین تغییراتی نیازمند تغییر نوع ارزیابی و سرمایه‌گذاری روی پژوهش و آموزش است. چنانچه به‌سرعت با این تغییرات سازگار نشویم، آینده آنقدر که باید پربار نخواهد بود. «لشنر» می‌گوید: «رسیدن به چنین تغییرات فرهنگی دشوار است چراکه مردم معمولا از تغییر بیزار هستند اما آنها به انگیزه‌ها واکنش نشان می‌دهند. به‌عنوان مثال، اگر به محققان برای کاری مشترک و میان‌رشته‌ای هدیه داده می‌شود، مردم به‌دنبال پاسخ این سوال هستند که چگونه این اتفاق رخ می‌دهد. تا زمانی که ما تنها به تعداد مقالات در علم، طبیعت و علم سلولی، یا به تعداد کمک‌های مالی گرفته شده جایزه می‌دهیم، هیچ‌چیز تغییر نخواهد کرد. علاوه‌بر این، این انگیزه‌ها مستلزم این است که در طول کارهای تحقیقاتی اعمال شوند. اگر این کار را زود انجام ندهید، دیگر چه کسی به‌دنبال یادگیری چگونگی انجام آن می‌رود؟
* مترجم: ندا اظهری
مطالب پیشنهادی
