به گزارش «فرهیختگان»، ماجرای سدسازی و کشاورزی مردم جنوب کرمان را از نماینده دوره دهم بم و ریگان نیز پیگیری کردیم. او می‌گوید هیچ طرحی در مجلس درباره این منطقه پیگیری نشده است. مشروح گفت‌وگوی «فرهیختگان» با حبیب‌الله نیکزادی‌پناه، نماینده مردم بم، ریگان، فهرج و نرماشیر در مجلس دهم را در ادامه از نظر می‌گذرانید.

با توجه به اینکه استان کرمان جزء مناطق خشک ایران است. وضعیت آبی منطقه کرمان به چه صورت است و چالش‌هایی که در این موضوع با آن مواجه هستید، چیست؟

استان کرمان به‌عنوان یکی از استان‌های پهناور در جنوب کشور وسعتی بالغ‌بر 180 هزار کیلومترمربع دارد که نشان‌دهنده پهناوری آن است، بنابراین نیاز به برنامه‌ریزی کلان و درازمدت دارد که ان‌شاءالله انجام خواهد شد.

متاسفانه متوسط بارندگی در این استان سالانه حدود 129 تا 130 میلیمتر است. به همین دلیل استان کرمان جزء مناطق خشک کشور محسوب می‌شود. متاسفانه مدت‌هاست که به علت کاهش نزولات آسمانی خشکسالی ادامه دارد. در برخی مناطق نزدیک به 20 سال خشکسالی را تجربه می‌کنیم که این خسارت بسیار جدی هم به منابع آبی و هم به مسائل زیست‌محیطی استان وارد کرده و هم باعث کاهش درآمد کشاورزان استان و گاها باعث تخریب و از بین رفتن کشاورزی منطقه بوده است که خیلی باید به این موضوع توجه کرد و برای جبران نقایص اقداماتی را انجام داد.

مدیریت صحیح هم در مصرف آب از سوی کشاورزان ما و حتی مردم برای آب شرب انجام نشده است. طبیعی است که به‌دلیل برداشت بی‌رویه، حجم سفره‌های آب زیرزمینی ما کاهش یافته و باعث شده امروز با این وضعیت بحرانی هم از نظر کیفی و هم کمی مواجه باشیم. این مشکل بسیار بزرگی است.طبیعی است که نمی‌توان گفت آب نداریم. علی‌رغم همه خشکسالی‌ها با عنایت خداوند، سفره‌های آبی نسبتا خوبی داشتیم همانند سد جیرفت، سد صفارود و....

بدین معنا که ‌باید در مرحله اول آموزش لازم به مردم مخصوصا کشاورزان برای مصرف بهینه آب داده شود و بعد پیش‌بینی‌های لازم را دولتمردان و هم مردم و هم مسئولان داشته باشند.

خوشبختانه باید بیان کنم در قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور در ماده 35 بخش آب پیش‌بینی‌های خیلی خوبی انجام شده که باید دید دولت چقدر به این طرح‌ها و برنامه‌هایی که در قانون آمده، عمل کرده است، منتها باید بررسی کنیم آیا دولت منابع لازم را داشته که انجام نداده و یا منابع را نداشت و انجام نداد.

طبیعی است که با توجه به مشکلاتی که امروز دشمنان بر ما تحمیل کرده‌اند، طبیعتا دست دولت هم بسته است اما همه اینها دیده شد. دولت مکلف شده به‌منظور مقابله با بحران کم‌آبی رهاسازی حقابه‌های زیست‌محیطی را داشته باشد، مخصوصا برای سدها. وقتی سدی احداث شد برای اینکه بتوانیم حقابه‌های زیست‌محیطی را رها کنیم، درصدی از آب سد را باید رها کنیم تا برای تقویت سفره‌های آبی، از بین نرفتن مراتع و... باشد. باید بررسی شود که این رعایت شده یا خیر.

رهاسازی حقابه‌های زیست‌محیطی برای پایداری سرزمین و افزایش تولید در بخش کشاورزی، تعادل‌بخشی به سفره‌های زیرزمینی و ارتقای بهره‌وری و جبران تراز آب به میزانی که در سال پایانی اجرای قانون برنامه 11 میلیارد مترمکعب است، جبران شود. استان کرمان هم یک سهمی را از این 11 میلیارد مترمکعب دارد که باید تا پایان برنامه رعایت شود تا به تعادل در ارتباط با مسائل آبی برسیم.

اشاره کردید که یکی از موارد مهم در این امر کشاورزی است. با توجه به مسائلی که درخصوص سد جیرفت و سد صفارود مطرح است، ظاهرا کشاورزی مردم هم درخصوص انتقال آب با مشکل مواجه شده است. این موضوع به چه صورت است؟

اتفاقا این در قانون دیده شده است. در بند «خ» آمده، استفاده از آب استحصال سدها با اولویت تامین آب شرب موردنیاز در حوضه آبریز محل استقرار سد است. اعتقاد من این است برای اتمام این بحث و جلوگیری از بروز جنجال‌ها، باید متکی به نظر کارشناسان واجد صلاحیت در این موضوع باشیم. کارشناسان باید نظر داده و حوضه آبریز منطقه جیرفت را مشخص کنند. نه دولت و نه مسئولان استان هیچ‌یک نیتی برای از بین بردن منطقه ندارند، ولی در هر صورت باید متکی به نظریات کارشناسی باشیم.

پیشنهاد من این است؛ از وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان متولی بخش کشاورزی و وزارت نیرو به‌عنوان متولی آب دعوت شود. در اینجا نقیصه‌ای هست که قبلا برای رفع آن تلاش کردیم اما موفق نشدیم. مدیریت آب و مالکیت با وزارت نیرو و مصرف آب با جهاد کشاورزی است. این امر نقیصه است. پیشنهاد این است؛ میزان آب موردنیاز بخش کشاورزی را وزارت نیرو مشخص کرده و مدیریت را برعهده وزارت جهاد کشاورزی قرار دهد.

چرا تاکنون انجام نشده است؟

باید انجام شود. براساس قانون جهاد کشاورزی زیرمجموعه آن با وزارت نیرو و محیط‌زیست باید همکاری کنند تا بتوانند این قانون را اجرا کنند. وزارت نیرو به‌تنهایی نمی‌تواند این کار را انجام دهد. در هر صورت برای منطقه جیرفت و کهنوج پیشنهاد من این است که کارشناسان ذی‌صلاح در امور آب برای نظر دادن دعوت شوند تا اجحافی به این منطقه نشود که این کارشناسان در وزارت نیرو و وزارت دادگستری کم نیستند.

در قانون آمده تا جایی که امکان دارد و براساس ضوابط و قوانین، بخشی از آب برای آب شرب منتقل شود. یک مساله‌ای که وجود دارد بخشی از این آب به یک معدن منتقل می‌شود. ظاهرا یک‌سری معادن در منطقه تعطیل شده اما این آب ظاهرا به بهانه توسعه منطقه برای معدن درآلو منتقل می‌شود، ولی کشاورزی و معیشت مردم در این خصوص با مشکل مواجه شده است. تحلیل شما در این خصوص چیست؟

قانون برنامه ششم بحث نیاز آبی را برای طرح‌های معدنی مشخص کرده و دولت را موظف کرده تا پایان برنامه ششم سعی کند برای اقداماتی که نیاز به خنک کردن و این مسائل دارد، به شکل دیگری جبران کند که مصرف آب کاهش یابد. خوشبختانه در این قانون مشخص کرده برای جبران کمبود آب شرب خود و حتی معدن از شیرین کردن آب دریا استفاده کنیم که خوشبختانه در استان کرمان این اتفاق افتاده است. ملاحظه کردید فاز اول بهره‌برداری از این آب هم افتتاح شد. طبیعتا معدن‌داران ما باید برای نیاز آبی خود مخصوصا در استانی که آب ندارد، فکر دیگری کنند. محیط‌زیست نیز باید نظر بدهد آیا این کار توجیه دارد یا خیر.

براساس قانون اولویت اول تامین آب شرب مردم است، برای فاز بعدی هم سهمیه‌بندی شده است. سدها را نگاه کنیم سهم آب شرب، معدن، کشاورزی، مسائل زیست‌محیطی نیز از سد مشخص است. اینجا موضوعی که مردم جیرفت با دولتمردان دارند بحث شریان‌های آبی است. مردم جیرفت اذعان دارند آبی که برای صفارود استفاده می‌شود درواقع آبی بود که در سد جیرفت می‌آمد.

این امر باید مورد مطالعه قرار گیرد که آیا ادعای جیرفت درست است یا خیر. آیا کاری که مسئولان ما برای انتقال آب به کرمان انجام دادند، درست است یا خیر. خدای‌ناکرده به حقوق حقه مردم لطمه وارد شده یا خیر. در هر صورت باید گروهی کارشناس وارد موضوع شوند و نظر دهند.

بخش عمده‌ای از شغل مردم کشاورزی است. معتقد هستید هنوز با مشکلی مواجه نشده است؟

فکر می‌کنم 23-21 سال است که خشکسالی را تجربه می‌کنیم. قطعا همه مناطق ما با کمبود آب مواجه هستند اما نمی‌توانم بگویم با احداث سد صفارود مشکلی برای جیرفت ایجاد شده است. این را باید بررسی کنند. جیرفت منطقه فوق‌العاده مستعدی برای کشاورزان است. تعداد زیادی از مردم مشغول کار هستند، منطقه درآمدزایی بالایی دارد. ما نباید با یک کار غیرکارشناسی منطقه را خدشه‌دار کنیم. باید با احتیاط برخورد کنیم.

الان جیرفت خوشبختانه به‌دلیل وجود گلخانه‌ها، یکی از مناطقی است که آب را به‌درستی مدیریت می‌کند و مردم با اجرای طرح‌های گلخانه‌ای هم آب کمتری مصرف و هم محصول بیشتری را برداشت می‌کنند. مردم منطقه به این عقلانیت رسیده و متوجه شده‌اند که باید آب را به‌درستی مصرف کنند. ولیکن باید این را با بنیه کارشناسی و بدون هیچ سهل‌انگاری پاسخ دهیم.

در دوره دهم هیچ پیگیری‌ای از سوی نمایندگان استان برای حل مشکل و بررسی این مسائل نشد؟

خیر، من به یاد ندارم موضوعی را درباره طرح صفارود یا دغدغه مردم جیرفت بیان کنند. اواخر دوره بحثی بود که نماینده محترم جیرفت مرتب پیگیری می‌کرد و زمان هم تقریبا رو به پایان بود. شهری به بزرگی کرمان آب می‌خواهد و باید فکری به حال این کرد. آقای رزم‌حسینی در این قضیه به‌شدت دنبال شیرین کردن آب دریا بود و خوشبختانه این اتفاق افتاد و مشکل آب کرمان هم حل می‌شود.