عدالت علیه جذابیت

  به گزارش «فرهیختگان»، مرحله یک‌چهارم نهایی لیگ قهرمانان دو فصل قبل و رویارویی منچسترسیتی با تاتنهام یکی از پرهیجان‌ترین دیدارهای سال‌های اخیر فوتبال بود. شاگردان پوچتینو از حریف قدرتمند خود درمجموع پیش بودند و در آستانه صعود به مرحله بعد قرار داشتند اما یک گل همه‌چیز را عوض کرد. هواداران سیتی غرق در شادی شدند، چراکه تیم‌شان راهی مرحله بعد شده بود. تاتنهامی‌ها می‌دانستند که در دقایق کم باقی‌مانده فرصتی برای جبران این گل نیست و شانس زیادی ندارند. اندوه و شادی طرفین تنها چند ثانیه ادامه داشت و خیلی زود اعلام شد که داوران VAR مشغول بررسی صحت گل هستند. پس از لحظاتی کوتاه که البته برای هواداران دوتیم به کندی می‌گذشت گل آفساید اعلام شد. گواردیولا در بهت فرو رفته بود و پوچتینو از اینکه تیمش هنوز شانس صعود داشت، بسیار خوشحال بود. این حقیقت که با ورود تکنولوژی به فوتبال حالا کمتر شاهد اشتباهات و اتفاقات اینچنینی هستیم غیرقابل انکار است و دیگر بازیکنان نمی‌توانند مطمئن باشند که شادی گل‌شان ادامه‌دار خواهد بود یا نه.

فضایی دراماتیک

استفاده از سیستم VAR و بازبینی صحنه‌های مهم و حساس در فوتبال از سال 2017 وارد این ورزش شد و به‌تدریج درحال گسترش به تمام تورنمنت‌ها و لیگ‌های دنیاست. اگرچه این سیستم هزینه بالایی دارد و هنوز بسیاری از کشورها ازجمله ایران نتوانسته‌اند آن را در لیگ‌های خود راه‌اندازی کنند اما با وجود تمامی کاستی‌ها باعث شده تا به شکل قابل‌توجهی از اشتباهات داور کاسته شود. کمک‌داور ویدئویی در چند فصل اخیر به‌شدت چهره فوتبال را تغییر داده است و دیگر کمتر شاهد بی‌عدالتی درباره تیم‌ها هستیم. حتی در برخی لیگ‌ها مانند لیگ جزیره با دقت بسیار بالا و در حد چند سانتیمتر آفسایدها را بررسی می‌کنند تا حقی از تیمی ضایع نشود. البته اینچنین سختگیری‌هایی انتقاد رسانه‌ها و کارشناسان را نیز به‌دنبال داشته است.

در همان بازی معروف و پس از گل سیتی، موسی سیسوکو که به‌دلیل مصدومیت تعویض شده بود با ناراحتی راهی رختکن شد اما پس از اینکه یکی از هم‌تیمی‌هایش در رختکن به او گفت که بازی را برده‌اند با تمام قدرت به سمت زمین دویده بود و مصدومیتش را فراموش کرده بود. VAR  شاید کمی از هیجان مسابقات کاسته باشد اما در لحظاتی اینچنینی می‌تواند فضایی دراماتیک و پرهیجان را رقم بزند؛ لحظه‌ای تاریخی برای هردو تیم که البته حس و حال متفاوتی برای هرکدام دارد.

فیفا با این استدلال استفاده از این تکنولوژی در فوتبال را دنبال کرد که این اتفاق باعث کاهش اشتباهات داوری می‌شود و آنها با خیالی راحت‌تر می‌توانند به قضاوت بازی‌ها مشغول شوند چراکه می‌دانند در جایی دیگر از ورزشگاه داوران دیگر بر کار آنها نظارت دارند و در صورت اشتباه، آن را تصحیح خواهند کرد. حالا دیگر هر تصمیمی در زمین مسابقه ممکن است تغییر کند و حتی حساس‌ترین گل‌ها نیز در خطر مردود شدن قرار دارند. داوران چندین‌بار صحنه‌ها را از زوایای مختلف تماشا می‌کنند تا بهترین تصمیم را بگیرند و این یعنی چیزی کاملا متفاوت با فوتبالی که پیش از این می‌شناختیم. دیگر خبر از هیجانات، اتفاقات عجیب مانند گل دست خدا و شوت لمپارد که با اختلاف زیاد وارد دروازه آلمان شد اما کمک‌داور آن را گل نگرفت یا حتی اخراج‌های اشتباه و البته زیرکی برخی بازیکنان که به دور از چشم داور روی بازیکنان حریف خطا می‌کردند، نیست. بازیکنان حالا می‌دانند علاوه‌بر تیم داوری داخل زمین، دوربین‌های مختلفی آنها را رصد می‌کنند و به راحتی نمی‌توانند از زیر بار تنبیه فرار کنند.

با وجود اینکه مدت‌هاست این تغییر در فوتبال دنیا رخ داده است اما هنوز هم اجماع واقعی روی استفاده از آن وجود ندارد و این سیستم مخالفان زیادی دارد. فیفا تلاش کرده قدم به قدم مشکلات VAR را برطرف کرده و ایرادات آن را اصلاح کند اما اینکه تصمیمات روال ثابت و مشخصی ندارند باعث شده تا اعتراض‌های زیادی در این زمینه شنیده شود.

مخالفت مربیان

در همین تابستان گذشته کریس وایلدر، سرمربی شفیلدیونایتد گفت که نمی‌داند باید از اینکه VAR  وارد فوتبال شده راضی باشد یا نه. در این فصل هم اعتراض‌های زیادی به مشکلات این تکنولوژی صورت گرفته است. روی هاجسون، سرمربی کریستال‌پالاس آرا یک سیستم مزخرف و افتضاح برای خراب کردن این ورزش نامیده و دیوید مویس، مربی وستهام نیز از اینکه فوتبال در چنین مسیری قرار گرفته و دیگر همانند سابق نیست، ناراضی است. ژوزه مورینیو، سرمربی تاتنهام هم که به اعتراض‌ها و واکنش‌های تندش نسبت به داوران مشهور است، چندین‌بار به داوران VAR تاخته و حالا می‌گوید ترجیح می‌دهد پولش را به‌جای اینکه خرج جریمه‌های بعد از مصاحبه‌هایش کند به خیریه بدهد.

این مربیان به خوبی در بطن ماجرا قرار دارند و می‌دانند این سیستم تا چه میزان می‌تواند به برقراری عدالت در مسابقات کمک کند اما از سوی دیگر مشکلاتی دارد که باید هرچه سریع‌تر نسبت به رفع آن اقدام شود. مثلا ماه گذشته یورگن کلوپ، سرمربی لیورپول در واکنش به اتفاقاتی که در یکی از دیدارهای تیمش افتاد، گفت: «بازبینی صحنه‌ها وقت زیادی می‌برد و به همین دلیل بازیکنان ما سرد شدند و در این فصل که هوا سرد است این اتفاق می‌تواند برای هر تیمی مشکل‌ساز باشد. من پیش از این یکی از حامیان این سیستم بودم اما نمی‌دانم آیا با دیگر از آن حمایت خواهم کرد یا نه.»

در نوامبر سال 2020 و در جریان دیدار لیدز برابر کریستال پالاس پاتریک بامفورد، مهاجم لیدز گلی زیبا را وارد دروازه حریف کرد اما پس از بازبینی صحنه، آفساید گرفته شد. در صحنه آهسته مشخص شد بامفورد زمانی‌که می‌خواسته با دست به هم‌تیمی‌اش نشان دهد که توپ را کجا برایش ارسال کند، دستش جلوتر از مدافع حریف بوده است. چنین سختگیری‌هایی می‌تواند باعث تردید درباره مفید بودن استفاده از داوران ویدئویی شود. آیا واقعا چنین حجمی از دقت و ریزبینی لازم است و مثلا قرار گرفتن انگشت یک بازیکن در آفساید باعث می‌شود تا او از یک فرصت نابجا استفاده کند؟

البته چنین مشکلاتی بیشتر در فوتبال انگلیس دیده می‌شود و به همین دلیل بارها رسانه‌ها و کارشناسان این کشور نسبت به چنین تصمیم‌هایی و عواقبی که به‌دنبال دارند، هشدار داده‌اند. این سختگیری‌ها باعث کاهش جذابیت بازی‌ها و همچنین خسته‌شدن تماشاگران می‌شود.

با این حال پیش از تصویب ورود این سیستم به فوتبال افراد بسیاری بودند که می‌گفتند بازبینی اتفاقات سرنوشت‌ساز می‌تواند به عدالت در فوتبال کمک کند. یکی از آنها کوین کیلبین، ملی‌پوش سابق تیم ملی ایرلند است که با یک اشتباه داوری شانس حضور در جام جهانی را از دست داد. در جریان دیدار فرانسه و ایرلند در سال 2009 و در جریان دیدارهای انتخابی جام جهانی 2010، مارتین هانسن سوئدی که قضاوت بازی را برعهده داشت در وقت اضافه خطای هند واضح تیری آنری را ندید و او در همان صحنه پاس گل تیمش را داد تا فرانسوی‌ها راهی جام‌جهانی شوند. بازیکنان ایرلند داور را محاصره کرده بودند و انتظار داشتند این خطای واضح را بگیرد اما هانسن چیزی ندیده بود. کیلبین به او گفت این اتفاق قرار است زندگی ورزشی‌ات را تحت‌تاثیر قرار دهد و همین اتفاق هم رخ داد.

هانسن به یک گروه مستندساز سوئدی که در جریان آن دیدار مشغول ساخت فیلمی درباره او بودند گفت که با توجه به واکنش‌ها می‌دانسته که اتفاقی غیرمعمول رخ داده است اما چون آن را ندیده بود نمی‌توانست درباره آن تصمیم بگیرد. این بی‌عدالتی تا مدت‌ها تیتر رسانه‌های اروپایی بود و اگر در آن زمان VAR وجود داشت شاید این ایرلند بود که می‌تواند در پایان بازی مجوز حضور در جام جهانی را کسب کند. اتفاقی که حتی مسیر تاریخ را نیز تغییر می‌داد اما حالا با ورود VAR به فوتبال نیز موج اعتراض‌ها همچنان وجود دارد و ظاهرا قرار نیست رویارویی مخالفان و موافقان به این زودی‌ها به پایان برسد.

* نویسنده: سیامک خاجی، روزنامه‌نگار