به گزارش «فرهیختگان»، پژوهش سال‌‌هاست به‌عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه علم معرفی می‌شود و هرساله پژوهشگران زیادی برای حل مشکلات کشور در عرصه‌‌های مختلف بررسی‌های مختلفی در قالب پایان‌نامه و مقاله منتشر می‌‌کنند. یکی از اهداف اصلی پژوهش‌های دانشگاهی، پاسخ به نیازهای علمی جامعه است؛ درواقع آنچه موجب اعتماد و ایجاد ارزش برای بهره‌مندی از این پژوهش‌ها می‌شود، کیفیت علمی آنها است. درصد قابل‌توجهی از پژوهش‌های انجام‌شده در دانشگاه‌ها، رساله‌های دوره دکتری و پایان‌نامه‌ها هستند که با صرف زمان توسط دانشجویان انجام می‌شوند، بنابراین باید به کیفیت آنها توجه شود، چراکه این پژوهش‌ها قرار است به نیازهای جامعه پاسخ دهد. ازسوی دیگر بسیاری از دانشجویان نیز در بخش‌های مختلف پایان‌نامه از انتخاب موضوع گرفته تا انجام دفاع با مشکلاتی روبه‌رو هستند. به‌عبارت بهتر، نگارش پایان‌نامه ازجمله موارد تخصصی است که اغلب دانشجویان در نحوه نگارش علمی آن با مشکلاتی روبه‌رو هستند؛ از انتخاب عنوان گرفته تا نگارش بخش‌‌های مختلف پایان‌نامه و اصلاحات تخصصی مربوط به آن و درنهایت تدوین و ارائه یک تحقیق خوب. دانشجویان برای تهیه و تدوین پایان‌‌نامه با مسائل بسیاری روبه‌رو هستند که در پاره‌ای موارد چالش‌هایی را پیش‌روی آنها قرار می‌دهد. مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی برای حل این معضلات قرار است کلینیکی را با عنوان کلینیک پژوهشی راه‌اندازی کنند؛ در این کلینیک خدمات مختلفی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی پیش‌بینی شده که قرار است با ابلاغ بخشنامه به واحدهای دانشگاهی این بستر برای دانشجویان فراهم شود. مسئولان دانشگاه آزاد به‌دنبال این هستند تا با ارائه این خدمات به دانشجویان، در وهله اول کیفیت پایان‌نامه‌ها و مقالات را بالا برده و در وهله دوم کیفیت پژوهش را گسترش دهند.

یکی دیگر از موضوعاتی که در این کلینیک قرار است به آن توجه شود، بحث جلوگیری از تقلب علمی است؛ در سال‌های اخیر مشکل تقلب در پایان‌نامه‌نویسی و نگارش مقالات چنان عمومیت یافته که اعتبار کارهای دانشگاهی را درمعرض تهدید جدی قرار داده است. کلینیک پژوهشی با مشابهت‌یابی علمی جلوی این تقلب‌ها را خواهد گرفت؛ ازسوی دیگر دانشجویان دیگر به مراکز غیرمعتبر برای دریافت خدمات مراجعه نمی‌کنند، بلکه این خدمات را از مرکزی در دانشگاه آزاد اسلامی دریافت می‌کنند تا خیال‌شان از هر بابت راحت باشد. اگر پایان‌نامه و مقاله دانشجویان عالی باشد، می‌تواند جزء مقالات علمی دراختیار دیگران قرار گیرد تا همه از دستاورد‌های دانشجویان در تهیه پایان‌نامه استفاده کنند. به‌عبارت دیگر، دانشجویان می‌توانند به‌عنوان یکی از افرادی باشند که باعث پیشرفت علمی کشور خود می‌شوند، بنابراین باید پایان‌نامه و مقاله اصولی و درست نوشته شود.

کلینیک پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی قرار است به‌زودی در سامانه پژوهشیار تعریف شود تا دانشجویان بتوانند با مراجعه به این سامانه از خدمات کلینیک استفاده کنند. آن‌طور که مشاور عالی معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی گفته است، این مرکز حتی می‌تواند مشابهت‌یابی در پایان‌نامه‌ها را نیز انجام دهد. البته هنوز بخشنامه کلینیک پژوهشی به واحدهای دانشگاهی ابلاغ نشده و قرار است بعد از تصویب برای اجرایی شدن به واحدها ابلاغ شود.

کلینیک پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهد خدمات مختلفی در حوزه پژوهش به دانشجویان ارائه دهد. این خدمات عبارتند از: ترجمه مقالات، ویرایش علمی مقالات و پایان‌نامه‌ها و... و تمام خدماتی که دانشجویان تحصیلات تکمیلی برای نگارش پایان‌نامه و مقاله خود به آن احتیاج دارند. درواقع دانشجویان تحصیلات تکمیلی به‌جای پرداخت هزینه برای ترجمه یا نگارش مقالات خود، این خدمات را از این کلینیک دریافت می‌کنند. به‌عبارت بهتر، کلینیک پژوهشی، نگارش پایان‌نامه و مقاله دانشجویان را در مسیر درست خود قرار می‌دهد. این کلینیک از زمانی که دانشجویان تحصیلات تکمیلی نگارش پایان‌نامه یا مقاله خود را آغاز می‌کنند، درکنار آنها است و تمام خدمات ازجمله ترجمه مقاله هم به زبان فارسی و هم به زبان انگلیسی و... را به آنها ارائه می‌دهد. درحال حاضر طرح کلینیک پژوهشی نگاشته شده و به حوزه ریاست دانشگاه آزاد اسلامی ارسال شده است تا درصورت صلاحدید ریاست دانشگاه به‌صورت بخشنامه دراختیار واحدهای دانشگاهی قرار گیرد. مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهند به دانشجویان تحصیلات تکمیلی کمک کنند تا نگارش پایان‌نامه و مقاله خود را با پرداخت مبلغ‌های هنگفت به دیگران نسپارند. دانشگاه آزاد اسلامی به دانشجویان می‌گوید اگر نیاز به تالیف یا ترجمه دارید یا اگر نیازمند ویرایش مقاله و پایان‌نامه خود هستید، ما به شما کمک خواهیم کرد.

  کیفیت پژوهش‌های دانشجویی را گسترش می‌دهیم

اکبر یاورطلب، مشاور عالی معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره جزئیات این کلینیک پژوهشی توضیح داد: «در کلینیک پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی قرار است خدماتی را به دانشجویان کارشناسی‌ارشد ارائه داد تا آنها بتوانند مراحل دفاع خود چه در رساله و چه پایان‌نامه را با کیفیت بالاتری انجام دهند. درواقع به‌دنبال این هستیم تا با ارائه خدمات به دانشجویان تحصیلات تکمیلی توسط این کلینیک، کیفیت پژوهش را گسترش دهیم.» او در ادامه درخصوص فلسفه راه‌اندازی این کلینیک نیز صحبت به میان آورد و گفت: «به‌غیر از بحثی که در دفاعیه‌ها مبنی‌بر اینکه «استاد راهنما بحث دفاع را کنترل کرده و استاد مشاور به دانشجو کمک می‌کند» مطرح است، یک‌سری خدمات جنبی نیز در این میان وجود دارد. از آنجاکه دانشجویان معمولا درخصوص خدمات آموزش ندیده‌اند، نمی‌توانند از این خدمات به‌خوبی استفاده کرده یا درخصوص آنها تحقیق کنند.»

مشاور عالی معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی با ذکر مثالی گفت: «به‌طور مثال دانشجویان در برخی رشته‌ها نیازمند استفاده از نرم‌افزارهای آماری برای تجزیه و تحلیل هستند، اما جزء وظایف آنها نیست تا لزوما این نرم‌افزارها را بیاموزند، چراکه وقت زیادی از آنها می‌گیرد، بنابراین دانشجو می‌تواند از کلینیک پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی این خدمات را دریافت کند.»

یاورطلب درخصوص خدماتی که دانشجویان جهت ارائه مقاله به نشریات می‌توانند از کلینیک پژوهشی دریافت کنند نیز اظهار کرد: «دانشجویان تحصیلات تکمیلی برای ارائه مقالات خود به نشریات باید از یک فرمت خاص استفاده کرده یا یک فرمت را رعایت کنند، اما از آنجاکه روی این موضوع تسلط ندارند، با مشکلاتی مواجه می‌شوند.»

او در ادامه تصریح کرد: «در چنین شرایطی بارها از مقالات آنها ایراد گرفته شده و با مشکلاتی مواجه می‌شوند؛ بنابراین اگر این دسته از دانشجویان بتوانند چنین خدماتی را از یک مرکز دریافت کنند، هم کیفیت کار آنها افزایش می‌یابد و هم با این مشکلات مواجه نمی‌شوند. به‌عبارت دیگر، اگر محتوای علمی مقاله آنها مشکلی نداشته باشد، با یک بار ارسال توسط نشریات پذیرش خواهد شد.»

  ویرایش مقالات و پایان‌نامه‌های دانشجویان در کلینیک پژوهشی

مشاور عالی معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد: «در برخی مواقع نیز دانشجویان درخصوص ویرایش‌های فنی با مشکلاتی مواجه می‌شوند. بسیاری از رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها ویرایش فنی مناسبی ندارند، بنابراین می‌توانند به مرکز کلینیک پژوهشی مراجعه کرده و مشکل خود در این خصوص را مرتفع کنند.»

او در ادامه تاکید کرد: «دانشجویان درحال حاضر این خدمات را به‌صورت پراکنده دریافت می‌کنند؛ اگر ارائه این خدمات در یک مرکز متمرکز شود، می‌تواند کمک شایانی به دانشجویان کرده تا اگر حتی مشابهتی در پایان‌نامه‌ها وجود داشته باشد، وارد عنوان آن پایان‌نامه نشوند. دانشجویان الان این خدمات را به‌صورت ایذایی دریافت می‌کنند؛ در برخی موارد نیز به خود موضوع دفاع ازلحاظ علمی ورود پیدا می‌کنند. اینها خدماتی است که می‌توان به دانشجو ارائه داد و هیچ‌گونه خدشه‌ای به سیستم دفاع او وارد نمی‌شود.»

یاورطلب تاکید کرد: «به‌عبارت بهتر، این سیستم وظایفی را که ازلحاظ دانشگاهی برای دانشجویان در بحث‌های پژوهشی تعریف شده، همه را رعایت کرده است. یکی دیگر از موارد موردتوجه نیز پایایی دیتا است؛ یعنی دانشجو دیتایی دریافت کرده که منجربه تحلیل و پژوهش می‌شود، بنابراین باید مرکزی وجود داشته باشد تا به او کمک کند که این پایایی را داشته باشد و ازسوی دیگر این دیتاها اگر درست و قابل‌اعتماد باشند، دانشجویان دیگر نیز می‌توانند از این بانک‌های اطلاعاتی استفاده کنند.»

مشاور عالی معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی با ذکر مثالی توضیح داد: «به‌طور مثال اگر دو نفر دونوع دیتا را جمع‌آوری کرده‌اند و فرد سوم بخواهد مقاله یا پایان‌نامه‌ای را دریافت کند که باید از این دو دیتا استفاده و یک دیتای ثانویه ایجاد کند، می‌تواند این بانک اطلاعاتی را به‌کار گیرد و این بانک می‌تواند مزایای زیادی را برای او فراهم کند که درحال حاضر چنین امکانی در دانشگاه آزاد اسلامی وجود ندارد.»

  امکان عرضه تحقیقات دانشجویان به صنایع

او در ادامه اظهار کرد: «دانشجو حتی بعد از دفاع می‌تواند پایان‌نامه خود را درمعرض فروش بگذارد؛ البته فروش به‌معنی خریدوفروش مرسوم نیست؛ فروش به‌معنی این است که افراد مخصوصا صنایع می‌توانند از این پایان‌نامه‌ها استفاده کنند. کلینیک پژوهشی هنوز راه‌اندازی نشده و به‌دنبال این هستیم تا این مرکز را در سامانه پژوهشیار به‌صورت سراسری تعریف کنیم تا هم در کشور یکپارچه بوده و هم افرادی که این خدمات را ارائه می‌کنند باید تایید صلاحیت شوند.»

یاورطلب تاکید کرد: «به‌عبارت بهتر کلینیک پژوهشی در سامانه پژوهشیار تعریف شده و دانشجویان با مراجعه به این سامانه می‌توانند از خدماتی که کلینیک ارائه می‌دهد، استفاده کنند؛ دانشجویان مشخص می‌کنند این خدمات را از چه کسی و از کجا دریافت کنند، اما نکته مهم این است که افرادی که این خدمات را ارائه می‌دهند، ابتدا در خود استان و واحد دانشگاهی تایید صلاحیت شده و نهایتا برگه تایید صلاحیت توسط سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی صادر می‌شود.»

مشاور عالی معاون علوم، مهندسی و کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی در پایان گفت: «درحال حاضر مذاکرات اولیه با ریاست دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص این کلینیک انجام شده و پس از تایید باید دو مرحله دیگر را طی کند؛ ابتدا باید تعیین نرخ خدمات ارائه‌شده انجام و روی سامانه بارگذاری شود و سپس افرادی که باید تایید صلاحیت شوند مشخص خواهند شد. امیدوارم برای ترم تحصیلی مهرماه سال آینده بتوانیم این کلینیک را راه‌اندازی کرده و خدمات را به دانشجویان ارائه دهیم.»

  مشابهت‌یابی علمی در کلینیک پژوهشی انجام می‌شود

علی حسنی‌جوشقانی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره کلینیک پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی توضیح داد: «این کلینیک قرار است بحث تبدیل فارسی به انگلیسی مقالات و همچنین بحث ترجمه تخصصی مقالات را بررسی کند. اقدام دیگری که در کلینیک پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی انجام می‌شود، بحث انجام مشابهت‌یابی علمی است که از تقلب علمی نیز جلوگیری می‌کند.»

او ادامه داد: «فروش پایان‌نامه موضوع دیگری است که در این کلینیک موردتوجه قرار گرفته است؛ البته فروش پایان‌نامه به‌معنی فروش مرسوم نیست، اما باتوجه به اینکه علم با گذشت زمان به‌روز می‌شود، در این کلینیک قرار است تمام مقالات و پایان‌نامه‌ها بعد از مدتی درمعرض استفاده دیگران قرار بگیرد.»

معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی استان مرکزی در ادامه بیان کرد: «بحث ادیت علمی خدمت دیگری است که در کلینیک پژوهشی به دانشجویان ارائه خواهد شد. در کلینیک پژوهشی از زمانی که دانشجو شروع به نوشتن پایان‌نامه خود می‌کند، به او خدماتی ارائه می‌شود. البته در این کلینیک بیشتر بحث مقالات مطرح است؛ دانشجویان دکتری موظف به چاپ مقاله هستند و این درحالی است که بیشتر این مقالات مشکلات گرامری و نوشتاری دارد. در این کلینیک قرار است به دانشجویان در ترجمه مقالات و ادیت علمی کمک شود.»

او اظهار کرد: «به‌عبارت بهتر در کلینیک پژوهشی بحث ترجمه مقالات، ادیت و ویرایش مقاله و رساله ازجمله خدماتی است که به دانشجویان ارائه خواهد شد.»

* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار