اقتصاد علم در انگلستان احیا می شود؟
ندا اظهریبه گزارش «فرهیختگان»، همه‌گیری کرونا سال بحران اقتصادی برای بسیاری از حوزه‌های مختلف آموزش‌عالی و دانشگاه‌ها و کسب‌وکارها محسوب می‌شود. شیوع ویروس کرونا دنیا را در شوکی ناگهانی فروبرد و کشورها مجبور شدند در تصمیمی آنی، بسیاری از مراکز ازجمله دانشگاه‌ها و مدارس آموزش‌عالی را تعطیل کنند. با تعطیلی کلاس‌های درس دانشگاهی، بسیاری از دانشجویان بین‌المللی که برای تحصیل به کشورهای مقصد آمده بودند، به کشورهای خود بازگردانده شدند و آموزش‌ها همگی به‌صورت آنلاین درآمدند. آمار ثبت‌نام دانشجویان به‌دلیل آنلاین بودن کلاس‌های درس به‌طور چشمگیری کاهش یافت و حتی دیگر اجازه ورود به دانشجویان خارجی به برخی کشورها داده نمی‌شد. برخی کشورهای دنیا ازجمله انگلیس سهم قابل‌توجهی از درآمدهای دانشگاهی خود را از قبل دانشجویان بین‌المللی به‌دست می‌آوردند و با تعطیلی دانشگاه‌ها و عدم حضور این قبیل دانشجویان در کشور، درآمد بعضی دانشگاه‌های معروف انگلیس که تا حد زیادی به دانشجویان بین‌المللی وابسته بودند، کاهش یافت، تا جایی‌که بسیاری از آنها در خطر ورشکستگی قرار گرفتند.
دانشگاه‌های ثروتمند هم آسیب دیدند
تیم فوتبال «منچسترسیتی اف‌سی» در سال 2019-2018 درآمدی بالغ‌بر 535.22 میلیون پوند داشت. همچنین درآمد تیم منچستریونایتد در همان سال به چیزی حدود 627 میلیون پوند می‌رسید. با احتساب درآمد حاصل از این دو تیم فوتبال که وابسته به دانشگاه منچستر فعالیت می‌کنند، این دانشگاه در این سال درآمدی حدود یک‌میلیارد پوند داشت. یکی از وجوه قدرت اقتصادی آموزش‌عالی انگلیس، توانایی آن در جذب دانشجویان بین‌المللی و شهریه‌های بالایی است که از آنها اخذ می‌کند و جزء درآمدهای دانشگاه‌ها محسوب می‌شوند. اما در این میان، انتظار می‌رود چنین دانشگاه‌هایی با درآمدهای یک میلیارد پوندی بهتر بتوانند از عهده این نوع همه‌گیری برآیند. تابستان سال گذشته، همان زمان که دانشجویان انگلیسی در برزخ میان آموزش حضوری یا آنلاین دانشگاهی بلاتکلیف بودند، آموزش‌عالی اعلام کرد کلاس‌های دانشگاه به‌صورت ترکیبی از کلاس‌های حضوری و آنلاین برگزار خواهند شد و بسیاری از دانشجویان امیدوار بودند به‌زودی همه‌چیز به روال عادی برگردد. در ابتدا تصور می‌شد دانشجویان سال‌اولی و ورودی‌های جدید دانشگاه هم مانند هرسال باانگیزه به آموزش‌های آنلاین می‌پردازند و نیازی به ترغیب آنها به درس خواندن نیست، اما خیلی زود مشخص شد سال‌اولی‌های ترم‌های جدید دانشگاهی باوجود همه‌گیری کرونا، تجربه متفاوتی با سال‌اولی‌های سال‌های گذشته خواهند داشت. آنها کمترین کلاس‌های حضوری را در نخستین سال ورود به دانشگاه تجربه کرده‌اند. دومین موج کووید-19 هم که تمام شد، منچستر یکی از آسیب‌دیده‌ترین شهرهای انگلیس از نظر مبتلایان به کرونا بود.
دانشجویانی که برای اولین سال ورود به دانشگاه در خوابگاه‌های دانشگاه مقیم شده بودند، اجازه آمدورفت نداشتند و مجبور بودند تمام طول شبانه‌روز را در محل‌های اقامت خود باقی بمانند و این استرس که با اولین جدا شدن از خانواده همراه شده بود، سازگاری آنها را با شرایط سخت این روزها دشوارتر می‌کرد. باشگاه‌های ورزشی در برخی دانشگاه‌ها ازجمله منچستر که می‌توانست دانشجویان زیادی را به خود جلب کند، به‌دلیل همه‌گیری کرونا تعطیل شده و فضاهای سبز هم حصارکشی شدند و دانشگاه به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کرد که موادغذایی موردنیاز دانشجویان را هم بین آنها توزیع کند تا از تردد آنها جلوگیری شود، اما باوجود این، کرونا به‌سرعت بین دانشجویان خوابگاه‌ها گسترش یافت. از اوایل ماه نوامبر، نرده‌ای فلزی بین راهروهای اقامتگاه دانشکده تعبیه شد که امنیت خصوصی بر ورودی و خروجی آن حاکم بود و دانشگاه از ورود دانشجویان غیرخوابگاهی به محوطه خوابگاه خودداری می‌کرد که این امر اعتراض دانشجویان را به‌دنبال داشت.
اعتراض به افزایش اجاره‌بها
حالا باتوجه شیوع ویروس کرونای جدیدی که در انگلیس مشاهده شده و قرنطینه‌ای که چندوقتی است دوباره در این کشور اعمال شده، مسئولان دانشگاه‌ها از دانشجویان خارجی خواسته‌اند به انگلیس برنگردند و از دانشجویان بومی هم خواسته‌اند آموزش‌ها را به همان صورت آنلاین دنبال کنند. اما برای عده‌ای از دانشجویان کار از راه دور دشوار است و عده‌ای هم در دوران پیش از قرنطینه اخیر، برخی وسایل خود را در دانشگاه جا گذاشته‌اند. همه این موارد را که کنار هم بگذارید، اعتراض دانشجویان هم خیلی عجیب به‌نظر نمی‌رسد.
بسیاری از دانشجویانی که در خوابگاه‌ها اقامت دارند، با افزایش اجاره‌بها روبه‌رو شده‌اند و با اعتراض‌هایی که کردند موفق شده‌اند اجاره محل اقامت خود را در ترم اول کاهش دهند. قانون امور دانشجویی در مسیری برای رسیدن به پاسخی منصفانه و عادلانه قرار گرفته است که اعتراض‌های دانشجویی سنگ‌بنای آن بود. آنها در اعتراضات خود به این موارد اشاره کرده‌اند که ما مشتری هستیم و شما به‌عنوان یک کسب‌وکار، محصولی را به ما می‌فروشید؛ پس ما هم درقالب مشتری تقاضایی داریم و درعوض پولی که پرداخت می‌کنیم، انتظار دریافت سرویس قابل‌قبولی را داریم. اگر کالایی را می‌فروشید، ما هم از حقوق مشتری برخورداریم.البته این مشکلات تنها شامل حال دانشگاه منچستر نمی‌شود، بلکه بسیاری از دانشگاه‌های بزرگ انگلیس با چنین مشکلاتی دست‌به گریبانند. به‌گفته دانشجویان، دانشجو بودن در دوران همه‌گیری کرونا مانند فریاد زدن بی‌پایان در اتاقی خالی است. دانشجویان معتقدند به‌رغم گران شدن اجاره‌بهای خوابگاه‌ها و اقامتگاه‌ها، به آنها گفته شده اجازه اقامت در آنها را ندارند. مهم‌ترین تغییری که طی یک سال گذشته در آموزش‌عالی انگلیس ایجاد شده، افزایش مبلغ شهریه‌های دانشجویی از سالانه 3 هزار پوند به 9 هزار پوند بوده که درحال حاضر با وخیم‌تر شدن اوضاع کرونایی، به 9250 پوند رسیده است. ده‌ها هزار اعتراض در این مدت در خیابان‌های انگلیس نسبت‌به این افزایش شهریه شکل گرفته و حزب لیبرال دموکرات هم متعهد شده که کلا شهریه‌ها را لغو خواهد کرد.
کارشناسان زیادی در انگلیس به لزوم اعمال تغییراتی اساسی در نوع ارائه آموزش‌عالی در این کشور طی دودهه گذشته واکنش نشان داده‌اند که اوج آن در زمان اصلاحات دولت ائتلاف از سال 2010 به بعد بود. دانشگاه‌ها درحال حاضر باید دست‌به کار شوند تا بیشتر از قبل در زمینه رونق کسب‌وکار برای جذب بیشتر دانشجو و درنتیجه افزایش درآمد حاصل از آن اقدام کنند. این کار منجربه افزایش منابع درآمدی آنها و کاهش هزینه‌های دانشگاه‌ها می‌شود.آنها برای موفقیت در این کار بازاریابی و تبلیغ کرده و حقوق بالاتری به مدیرعامل‌های ارشد اعطا می‌کنند. اما بحران کرونای ایجادشده در دنیا، تغییراتی را در سیستم آموزش‌عالی انگلیس ایجاد کرده است. مدل تجاری دانشگاه‌ها به درآمد حاصل از شهریه‌ها و اجاره خوابگاه‌های دانشجویی وابسته است، بنابراین آنها علاقه‌ای به دورماندن دانشجویان از درس و دانشگاه ندارند. کارشناسان بر این باورند که بحران کرونا در این دوران تنها به ضرر دانشجویان تمام نشده است، بلکه خانواده‌های دانشجویان و مردم منچستر را هم به خطر انداخته است.
دانشجوی بیشتر، پول بیشتر
دانشگاه منچستر هم مانند بسیاری از دانشگاه‌های انگلیس تا حد زیادی به درآمدهای دانشجویان خارجی وابسته است، بنابراین به‌دلیل وضعیت وخیم مالی که در یک سال گذشته با آن دست‌وپنجه نرم کرده‌اند، به‌طور قطع مجوز ورود دانشجویان خارجی به کشور را صادر خواهند کرد. منچستر با راه‌اندازی یک مدرسه تجاری که درکنار هتلی 19 طبقه واقع است، توانسته تا حد زیادی شوک اقتصادی ناشی‌از بحران ویروس کرونا را کمتر کند.بدون شک تصمیم‌گیری‌های آنها در راستای مواجهه با چالش عظیم مالی صورت گرفته است. در این میان، نمی‌توان دانشگاه‌های بزرگ انگلیس را درمقابل بحران‌های مالی و ورشکستگی مصون دانست.دانشگاه‌های انگلیس درمجموع صدای 140 دانشگاه در این کشور است که تاکنون به‌طور قابل‌توجهی روی حمایت از آموزش آنلاین و نیازهای دانشجویان برای فعالیت‌های حضوری سرمایه‌گذاری کرده‌اند تا به پیشرفت آنها کمک کنند. اما دانشگاه‌ها در موقعیت غیرممکنی قرار گرفته‌اند که دولت برای توسعه کارآفرینی ایجاد کرده، اما هنوز حمایتی از آنها دربرابر بحران ایجادشده نشان نداده است. اما دولت دیوید کامرون نیز تغییر موثری را در مسیر دریافت بودجه دانشگاه‌ها ایجاد کرده است، درحالی‌که تا پیش از همه‌گیری کرونا، دانشگاه‌ها بودجه‌های دولتی خوبی را دریافت می‌کردند، اما حالا باوجود بحران ایجادشده، دولت به دانشگاه‌ها پیشنهاد کرده که به‌دنبال جذب بیشتر دانشجویان به‌ویژه دانشجویان خارجی باشند؛ به‌عبارتی، دانشجوی بیشتر، پول بیشتر. در سال 2015، محدودیت دانشگاه‌های انگلیس در جذب دانشجو برداشته شد و از آن زمان تاکنون، دانشگاه‌ها می‌توانند تا جایی‌که می‌توانند دانشجو جذب و ثبت‌نام کنند. دانشگاه‌های انگلیس همواره با هم بر سر جذب دانشجو رقابت داشته‌اند و این‌گونه بازاری در آموزش‌عالی این کشور شکل می‌گیرد.
رونق ساخت اقامتگاه‌های دانشجویی
در دانشگاه‌ها هم شاهد رشد ساختمان‌های مسکونی دانشجویی در انگلیس هستیم که هم توسط بخش خصوصی و هم ازسوی دانشگاه احداث شده‌اند و نیز برج‌هایی با اتاق‌های باریک هم ساخته شده که اغلب با رنگ‌های تند رنگ‌آمیزی شده‌اند که می‌توانند با تازه‌ساز بودن یا ارزان‌قیمت بودن‌شان توجه دانشجویان را جلب کنند. جاذبه‌های مختلفی برای توسعه‌دهندگان املاک در ساخت اقامتگاه‌های دانشجویی وجود دارد، به‌عنوان مثال، برنامه‌ریزی آنها الزاما به‌گونه‌ای نیست که مسکنی ارزان‌قیمت برای دانشجویان احداث کنند و قرار است برای حدود 600 هزار دانشجو مسکن ساخته شود که مبلغی به ارزش 50 میلیارد پوند را دربر می‌گیرد. دانشگاه‌هایی که در مشاغل کارآفرینی فعال بوده‌اند، به همین ترتیب توانسته‌اند وام بگیرند و بدهی در این بخش طی یک‌دهه سه‌برابر شده، به‌طوری‌که در سال 2018 این بدهی‌ها به 12 میلیارد پوند رسید. افزایش کمک‌های مالی از منابع خصوصی، رفتارهای منطبق‌بر بازار را ایجاد می‌کند که به حفظ رتبه اعتبار آنها منجر می‌شود.
تلاش دانشگاه‌ها برای درآمد بالاتر
شواهد نشان می‌دهد دانشگاه‌هایی که با بیشترین بحران مالی روبه‌رو هستند، پایین‌ترین شهریه‌های دانشجویی را وضع کرده‌اند تا با رقابت بر سر شهریه بتوانند دانشجویان بیشتری را به خود جذب کنند و از این طریق، کمبود بودجه و درآمد خود را جبران کنند. ازسوی دیگر، برخی دانشگاه‌ها هم برای پیروز شدن در بازار رقابت با دانشگاه‌های دیگر، در بازاریابی و تبلیغات تلاش کرده‌اند روی حمل‌ونقل عمومی دانشگاه و ساختمان پرزرق و برق آن سرمایه‌گذاری کنند تا ازنظر ظاهری بتوانند توجه بیشتری را به خود جلب کنند. دانشگاه‌هایی چون منچستر که ازنظر ورزشی هم فعال هستند و تیم‌های ورزشی در لیگ‌های برتر انگلیس دارند، از این نظر هم تبلیغات می‌کنند و سعی می‌کنند در جدول لیگ هم عملکرد خوبی داشته باشند تا نظر دانشجویان را به‌گونه‌ای دیگر جلب کنند. اینها تمام چیزهایی است که دانشگاه‌ها می‌توانند برای به‌دست آورن قلب و مغز یک جوان 17 ساله که قصد ورود به دانشگاه را دارد، انجام دهند تا در میان صدها انتخابی که دارند، دانشگاه موردنظر را انتخاب کنند. البته بعید به‌نظر می‌رسد همه حقایق لازم برای یک انتخاب آگاهانه برای چنین فردی وجود داشته باشد و او بیشتر از روی ظواهر آن چیزی که می‌بیند دست به انتخاب می‌زند.
به گزارش گاردین، همچنین دانشگاه‌ها برای کسب درآمد بیشتر از منابع دیگر مانند اجاره امکانات و محل اقامت برای کنفرانس‌ها بین دو ترم و به‌ویژه دانشجویان خارجی که نسبت‌به دانشجویان انگلیسی شهریه‌های بالاتری پرداخت می‌کنند، هم تلاش می‌کنند. مسئولان دانشگاهی در این مسیر باید نیازها و خواسته‌های برگزارکنندگان کنفرانس‌های تجاری را برآورده کنند و در بازاری که به راه انداخته‌اند، توجه دانشجویان بالقوه را هم جلب کنند. برخی دانشگاه‌ها ساختمان‌های مدرنی را برای این کار درنظر گرفته‌اند که حتی پیش‌بینی کرده‌اند دانشجویان بتوانند بقیه عمر کاری خود را نیز در آنجا سپری کنند و پس از فارغ‌التحصیلی هم جذب همین بازار کار شوند.
کاهش حقوق‌ها، قراردادهای بلندمدت
همچنین دانشگاه‌ها باید برخی هزینه‌های خود را هم کاهش دهند که در این میان می‌توان به حقوق کارکنان دانشگاه‌ها که در سال 2018 و 2020 منجربه اعتراض‌هایی در این زمینه شد اشاره کرد. استخدام‌های دانشگاهی تا سال‌ها بر این قاعده استوار بود که افراد استخدام‌شده در این سیستم موقعیت شغلی ایمنی داشته باشند نه اینکه درکنار آن بتوانند ثروتمند شوند. با کاهش حقوق کارکنان و قراردادهای بلندمدت، دانشگاه‌ها تاحدی می‌توانند هزینه‌های اضافی صرف‌شده را کاهش دهند. از آنجاکه بسیاری از کارمندان دانشگاهی از ایمن نبودن موقعیت شغلی خود ناراضی هستند، به‌طور قطع، قراردادهای بلندمدت می‌تواند آنها را نسبت‌به امنیت شغلی در آینده مطمئن کند.
شیوه پرداخت وام دانشجویی
آنچه مسلم است، تعداد دانشجویانی که امروز وارد دانشگاه‌های انگلیس می‌شوند نسبت‌به سال 1980 افزایش یافته، به‌طوری‌که در آن زمان تنها 15 درصد جوانان وارد دانشگاه می‌شدند و امروز این آمار به 50 درصد رسیده است. اما نمی‌توان تمام بودجه موردنیاز برای مدیریت این دانشجویان را از بودجه‌های دولتی و به اندازه 40 سال پیش تأمین کرد. با پرداخت مالیات‌های مؤثر بر مشاغل دانشجویان، وام‌ها هم نسبت‌به کاهش میزان بودجه به‌ازای هر دانشجوی ورودی به دانشگاه تغییر کرده‌اند. برخی مسئولان دانشگاه‌ها اعلام کرده‌اند که پرداخت وام‌ها باید مشروط به درآمد باشد؛ به این معنا که دانشجو تا زمانی که درآمد کافی نداشته باشد، الزامی بر بازپرداخت وام اخذشده ندارد.
کارشناسان بر این باورند که چشم‌انداز رقابت موسسات آموزشی و دانشگاه‌ها به‌نوعی انعکاس این موضوع است که دانشگاه‌ها نهادهایی خودمختار هستند که دانشجویان انتخابی کلی برای محل تحصیل خود دارند.
در دیگر کشورهای اروپایی، دانش‌آموزانی که ترک‌تحصیل کرده‌اند، با گذراندن آزمون‌هایی می‌توانند وارد دانشگاه‌های دولتی شوند که البته به‌نظر می‌رسد سیستمی غیرعادی در انگلیس محسوب می‌شود.
* مترجم: ندا اظهری
مطالب پیشنهادی
