به گزارش «فرهیختگان»، حدود یک‌ سال‌ونیم از راه‌اندازی معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی می‌‌گذرد و طی این مدت اقدامات زیرساختی فراوانی در حوزه فناوری و نوآوری دانشگاه صورت گرفته است. درواقع این دانشگاه را می‌توان یک دانشگاه پیشرو در حوزه فناوری دانست. مسئولان این دانشگاه معتقدند دانشگاه‌‌ها باید وارد فضای دانشگاه نسل سوم و کارآفرین شوند، به همین دلیل است که درجهت اشتغال‌زایی و کارآفرینی حرکت می‌کند. دانشگاه آزاد اسلامی این روزها به‌سوی کارآفرینی حرکت می‌کند؛ به‌گفته معاون تحقیقات، فناوری و نوآوری این دانشگاه، فضای کسب‌وکار در دانشگاه آزاد اسلامی شیک و مجلسی نیست، بلکه یک فضای واقعی برای کار جدی است.

این دانشگاه در جدیدترین اقدام خود در حوزه پژوهش و فناوری «صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی تاسیس شد» را تاسیس کرده است؛ صندوقی که قرار است در آینده نقش بسیار کلیدی، مؤثر و واقعی در اکوسیستم دانش‌‌بنیان، اقتصادی و اشتغال‌زایی پایدار داشته باشد. هدف از تأسیس این صندوق‌، تامین مالی برای فعالیت‌های پژوهشی و فناوری کاربردی-توسعه‌ای است. این صندوق ازنظر سرمایه‌گذاری طرح‌های بزرگ را حمایت می‌کند؛ درواقع در هر شهری اقتصاد آن را مورد ارزیابی قرار داده و یک اقتصاد یا صنعت عام آن شهر را مورد حمایت مالی، تجهیزاتی، کارگاهی و علمی قرار می‌دهد.

صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی در گام اولیه با سرمایه ثبتی 20 میلیارد تومان شروع به کار کرده و تامین مالی در حوزه فناوری و نوآوری در سطح ملی ازجمله اهداف این صندوق خواهد بود. دانشگاه آزاد اسلامی، شرکت توسعه آزاد پاسارگاد و شرکت نگین بذر‌ دانش ازجمله سهامداران این صندوق محسوب می‌‌شوند. هرچند پروسه ثبت این صندوق حدود یک سال به‌طول انجامید، اما دیروز خبر رسید که این صندوق راه‌اندازی شد و قرار است بعد از اخذ مجوز فعالیت از کارگروه صندوق‌‌های پژوهش و فناوری در بهمن‌ماه کار خودش را آغاز کند.

صندوق پژوهش و فناوری با ماهیتی ملی

حال سوال اینجاست که ماهیت این صندوق چیست؟ صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی با سایر صندوق‌های پژوهش و فناوری یک تفاوت اساسی دارد. ماهیت صندوق دانشگاه آزاد ملی و سراسری است و نحوه کار آن به این صورت است که در سطح ملی ورود کرده و حل مساله‌های کلان کشور در بخش‌های گوناگون کشور را در دستورکار خود قرار می‌دهد، اما سایر صندوق‌های پژوهش و فناوری در یک حوزه و جغرافیای خاص فعالیت می‌کنند. برای این کار یعنی حل مساله‌های کلان کشور، ابزارهای مختلفی دردسترس است؛ ارائه تامین مالی در قالب تسهیلات، ارائه انواع ضمانت‌نامه‌ها برای قرارداد‌ها، مشارکت مدنی در پروژه‌های مدنی، مشارکت حقوقی در شرکت‌های نوپا و.. ابزارهایی است که برای حمایت از طرح‌های فناورانه موردتوجه قرار می‌گیرد.

خدمات صندوق پژوهش و فناوریغیردولتی چیست؟

 این صندوق خدمات مختلفی را انجام می‌دهد؛ ارائه خدمات ضمانت‌نامه‌‌ای، تجاری‌سازی نتایج پژوهش‌‌ها، جذب یا هدایت منابع مالی دولتی و سرمایه‌گذاری خطرپذیر، ارائه خدمات مالی و تسهیلاتی، مشارکت و سرمایه‌گذاری در ایجاد، توسعه و توانمند‌سازی شرکت‌های فناورانه و دانش‌بنیان، اخذ و اعطای کارگزاری و عاملیت منابع و ارائه خدمات ارزیابی و امکان‌سنجی از خدمات این صندوق به‌شمار می‌‌رود. رویکرد فعالانه به توسعه فناوری و نوآوری، تقویت تعامل با سایر بازیگران اکوسیستم نوآوری کشور، طراحی ابزارهای جدید متناسب با نیازهای پویای اکوسیستم نوآوری کشور و توجه حداکثری به ظرفیت‌‌های استانی ازجمله رویکردهای این صندوق خواهد بود.

ارتباط خوبی هم میان صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی و سایر بازیگران اکوسیستم دانش‌بنیان و فناوری شکل گرفته است. آن‌طور که رئیس صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی گفته، در این زمینه با سایر صندوق‌ها و شبکه بانکی برای ایجاد هم‌افزایی ارتباط خوبی برقرار شده است.

دانشگاه آزاد اسلامی ظرفیت‌های زیادی دارد؛ به‌عبارت بهتر، این دانشگاه از نیروی انسانی توانمند و دانش‌آموخته برخوردار است و با تنوع رشته‌‌های تخصصی، توزیع جغرافیایی گسترده و بهره‌‌مندی از زیرساخت‌های توسعه فناوری نظیر مراکز رشد، برنامه‌های کارآفرینی و توسعه فناوری می‌تواند در توسعه اکوسیستم فناوری و نوآوری تاثیرگذار باشد، بنابراین می‌توان دانشگاه آزاد را به‌عنوان پیشرو در حوزه فناوری دانست؛ ظرفیت موجود این دانشگاه از لحاظ مالی و بستر تحقیقاتی و دانشی بسیار نیز بالاست، بنابراین مسئولان دانشگاه آزاد تلاش می‌کنند این صندوق پیشرو و توانمند برای اقتصاد کشور باشد تا با استفاده از این ظرفیت بالا شاهد حرکت‌های علمی و فناورانه قابل‌توجهی در سطح ملی باشیم.

بازوی اصلی تامین مالی در حوزه فناوری

به اذعان مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی، صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی به‌عنوان بازوی اصلی تامین مالی در حوزه فناوری نقش ایفا خواهد کرد. درواقع هدف این است که یک بنای بسیار قوی در حوزه فناوری ایجاد شود و با هم‌افزایی در کل کشور و با بازیگران این اکوسیستم و ظرفیت‌های موجود در دانشگاه، یک کار جدی و واقعی در اقتصاد کلان کشور صورت گیرد؛ با این اوصاف این صندوق یکی از بزرگ‌ترین صندوق‌های پژوهش و فناوری کشور خواهد بود. یکی از رویکردهای این صندوق، رویکرد فعالانه به توسعه فناوری و نوآوری است؛ در بخش بازیگران اکوسیستم فناوری و ارتباط با نهادهای بالادستی فناوری ازجمله معاونت علمی ریاست‌جمهوری، کارگزاران، پارک‌های علم‌وفناوری، شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق، تجربه خوبی در صندوق دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارد.

دانشگاه آزاد اسلامی به حوزه فناوری و نوآوری تمرکز ویژه دارد، چراکه سعی دارد اشتغال دانشجویان ازطریق راه‌اندازی مراکز رشد و شرکت‌‌های دانش‌بنیان و تولید و تجاری‌‌سازی محصولات تحقق یابد. بنابراین قطعا صندوق در آینده نقش بسیار کلیدی، مؤثر، واقعی در اکوسیستم دانش‌بنیان، اقتصادی و اشتغال‌زایی پایدار خواهد داشت، چراکه یکی از ارکان اقتصاد پایدار و مقاومتی اقتصاد دانش‌بنیان است و صندوق پژوهش و فناوری به‌عنوان یک نهاد مالی نقش مؤثری در این رابطه خواهد داشت.

غلام‌زاده: تامین مالی در حوزه فناوری و نوآوری در سطح ملی

عسکری غلام‌زاده، مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از جزئیات و اهداف این صندوق سخن گفت. او توضیح داد: «در اکوسیستم دانش‌بنیان بحث تعیین مالی و نقدینگی یکی از مشکلات و چالش‌ها محسوب می‌شود؛ شبکه بانکی آن‌طور که باید و شاید نتوانسته است از عهده این مهم برآید، به همین دلیل بدنه دولت و وزارتخانه‌ها صندوق نوآوری و شکوفایی را تشکیل دادند و به‌ترتیب در استان‌های مختلف مجوز صندوق پژوهش و فناوری را صادر کردند.»

او اضافه کرد: «درحال حاضر 27 استان در کشور مجوز صندوق پژوهش و فناوری را دریافت کرده‌اند؛ علت تاسیس این صندوق‌ها این بود که بانک‌ها نمی‌توانستند عهده‌دار این مسئولیت باشند و به همین دلیل صندوق‌های پژوهش و فناوری به‌منظور انجام کار تخصصی در حوزه پژوهش، فناوری و نوآوری تشکیل شدند.»

غلام‌زاده در ادامه اظهار کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی نیز باتوجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود این صندوق را تشکیل داد. این دانشگاه پیش از این صندوق پژوهش و فناوری نداشت و بیش از یک‌سال درگیر ثبت این صندوق بود. دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهد بودجه و تزریقات در حوزه پژوهش و فناوری در حوزه استانی و ملی را متمرکز کند. بر همین اساس صندوق برای این مهم تشکیل شده است. درواقع تامین مالی در حوزه فناوری و نوآوری در سطح ملی ازجمله اهداف صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی خواهد بود.»

20  میلیارد تومان سرمایه اولیه صندوق پژوهش و فناوری

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه سرمایه اولیه صندوق 20 میلیارد تومان است، ادامه داد: «به احتمال زیاد در آینده نزدیک این عدد به چندین برابر افزایش پیدا خواهد کرد. حوزه و جغرافیای دانشگاه آزاد به‌گونه‌ای است که مانند صندوق پژوهش و فناوری این دانشگاه در کشور وجود ندارد. به‌عبارت بهتر این صندوق در سطح کشور به‌دلیل جغرافیای خاص دانشگاه آزاد و همچنین تقاضایی که وجود دارد، بی‌نظیر است.»

او با بیان اینکه در این صندوق قرار است از ظرفیت استانی استفاده شود، توضیح داد: «درواقع قرار است مشکلات هر استان را رفع کند. البته حوزه دانش‌بنیان حوزه جدیدی است و از سال 93 کار جدی در این‌خصوص اتفاق افتاده است و صندوق نوآوری و شکوفایی ریاست‌جمهوری هنوز نتوانسته همه استان‌ها را تجهیز کند. همچنین یک تراکم در تهران وجود داشته و اکثر صندوق‌ها در تهران هستند و این درحالی است که در هر استان یک صندوق وجود دارد.»

غلام‌زاده در ادامه بیان کرد: «بنابراین یک هدف دوگانه را درنظر قرار دادیم؛ اول اینکه یک نوع تمرکز دارد تا تمام کشور به این صندوق متمرکز رجوع کنند. البته در ابتدای امر احتمالا یک صف ایجاد خواهد شد، اما در افق پنج‌ساله به‌دنبال این هستیم تا در استان‌های مختلف شعب صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی ایجاد شود و هر استان در این خصوص توانمند شود.»

شعبه هر صندوق، مشکلات هر استان را به نمایندگی از صندوق پژوهش و فناوری رفع می‌کند

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه تاکید کرد: «درواقع به‌دنبال این هستیم تا شعبه هر صندوق، مشکلات و مساله‌های کلان هر استان را به نمایندگی از صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی رفع کند. در ابتدای امر استان‌ها نقش کارگزار را برای صندوق خواهند داشت؛ یعنی ممکن است در بحث قبول مسئولیت امتناع کنند، چون ظرفیت و پتانسیل تخصصی در این حوزه در استان‌ها به‌صورت مساوی تقسیم نشده است. برهمین اساس در قالب کارگزاری، بخش‌هایی مثل بخش‌های مالی، قراردادی و.. را به استان‌ها واگذار خواهیم کرد.»

صندوق پژوهش و فناوری یک نهاد مالی و بنگاه اقتصادی است

او درخصوص بحث درآمدزایی این صندوق نیز صحبت به میان آورد و گفت: «صندوق پژوهش و فناوری یک نهاد مالی است؛ برای یک نهاد مالی قطعا بحث سودآوری و درآمدزایی نیز مهم است. وقتی اسم نهاد مالی به‌میان می‌آید، الزاما بحث‌های ماموریت‌محور معنا پیدا نمی‌کند. صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی یک صندوق ماموریت‌محور بوده و همزمان یک نهاد مالی و بنگاه اقتصادی است، بنابراین درآمدزایی در صندوق دانشگاه آزاد مانند سایر صندوق‌های پژوهش و فناوری جزء اولویت‌ها محسوب خواهد شد.»

غلام‌زاده تصریح کرد: «این درآمدزایی قرار است در حوزه پژوهش بوده و هدفمند باشد و درکنار آن، علاوه‌بر حوزه پژوهش، سایر حوزه‌ها نیز اگر نیاز به تامین مالی داشته باشند از ماحصل و ارزش افزوده ایجادشده در صندوق پژوهش و فناوری تامین مالی خواهند شد.»

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص بحث اشتغال‌زایی نیز گفت: «اساس اکوسیستم دانش‌بنیان بر پایه تشکیل شرکت است. بحث اشتغال‌زایی در یک شرکت دانش‌بنیان وجود دارد؛ یعنی حتما چندنفر ذیل یک فرد حقوقی می‌توانند دانش‌بنیان شوند. بنابراین مشوق‌ها و حمایت‌های مالی که می‌تواند ذیل شرکت اتفاق بیفتد، به بحث اشتغال‌زایی پایدار کمک خواهد کرد.»

او ادامه داد: «ازسوی دیگر بدنه دانشگاه آزاد اسلامی دارای پتانسیل، نیروی انسانی و دانشجویان زیادی است؛ اگر این دانشجویان مطمئن باشند که می‌توانند در یک حوزه خاص هدف‌گذاری کرده و بعد از فارغ‌التحصیلی شغل آینده و شرکت خود را بسازند، روحیه ادامه تحصیل و ماندن در کشور درکنار بحث اشتغال پایدار برای آنها ایجاد خواهد شد.»

ارتباط با سایر بازیگران اکوسیستم دانش‌بنیان و فناوری

غلام‌زاده درخصوص ارتباط با سایر صندوق‌ها نیز توضیح داد: «ارتباط خوبی میان صندوق و سایر بازیگران اکوسیستم دانش‌بنیان و فناوری شکل گرفته و با سایر صندوق‌ها نیز ارتباط برقرار کرده‌ایم؛ ازجمله اینکه با برخی از صندوق‌ها برای همکاری رایزنی‌های لازم انجام شده است؛ مثلا صندوق نوآفرین با صندوق دانشگاه آزاد اسلامی همکاری دارد. صندوق پژوهش و فناوری نوآفرین به‌‌عنوان‌ کارگزار وزارت‌ ارتباطات‌ و‌ فناوری‌ اطلاعات، در‌ زمینه‌ اعطای تسهیلات وجوه‌ اداره‌‌شده ‌ فعالیت‌ دارد. این صندوق برای همکاری با دانشگاه آزاد اسلامی ابراز تمایل کرده و قرار است پتانسیل‌ها و پتانسیل این دو صندوق با یکدیگر به اشتراک گذاشته شود.»

مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی در پایان تاکید کرد: «صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی یک ابرصندوق است؛ درواقع صندوق پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد به‌دلیل پتانسیل‌های موجود، به‌عنوان یک ابرصندوق شناخته می‌شود. به‌عبارت بهتر، ازنظر بستر، پتانسیل یک ابرصندوق را دارد.»

قائم‌مقام معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی:

صندوق پژوهش و فناوری، سرمایه‌گذاری در طرح‌های دانش‌بنیان را مدیریت می‌کند

وحید ضرغامی، قائم‌مقام معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی گفت: «این صندوق به‌عنوان پنجاه‌وپنجمین صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی کشور به‌‌صورت رسمی ثبت شد. تا به امروز مساله مکانیسم شفاف بودجه‌ریزی و اعطای تسهیلات به طرح‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان و فناور در دانشگاه آزاد اسلامی وجود نداشت؛ به‌عنوان مثال بسیاری از شرکت‌ها و هسته‌های فناور که در این حوزه با مشکلاتی روبه‌رو بودند، نیازمند دریافت وام و تسهیلات هستند.»

او اضافه کرد: «در دانشگاه‌های دیگر صندوق پژوهش و فناوری وجود داشت و این کار را به‌راحتی انجام می‌دادند؛ درواقع پس از آنکه پول به حساب شرکت و هسته فناور واریز می‌شد، مشابه سیستم بانکی، برگشت سرمایه و مدل سرمایه‌گذاری از این طریق شفاف می‌شد.»

قائم‌مقام معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه توضیح داد: «اما پیش از تاسیس این صندوق در بسیاری از مواقع، بسیاری از بودجه‌ها برای سرمایه‌گذاری در یک طرح دانش‌بنیان و فناورانه تصویب شده، اما بعد از مدتی صرف حقوق و دستمزد کارمندان می‌شد؛ درحالی‌که این منابع باید شفاف و جدا از هم باشد تا دانشگاه ازطریق این سرمایه‌گذاری‌ها در آینده نیز بتواند کسب درآمد کند.»

ضرغامی بیان کرد: «بنابراین این صندوق تاسیس شد تا به‌عنوان یک نهاد مالی، سرمایه‌گذاری دانشگاه در طرح‌های دانش‌بنیان را مدیریت کند. نکته دیگر اینکه این صندوق به‌عنوان یک بانک کوچک شناخته خواهد شد؛ بسیاری از قراردادهای دانشگاه در حوزه پژوهشی یا توسعه فناوری نیازمند یک ضمانت‌نامه است. هزینه ضمانت‌نامه بانکی زیاد است، ولی اگر ازطریق این صندوق به اعضای هیات‌علمی، شرکت‌ها و فناوران ضمانت‌نامه داده شود، خودبه‌خود بحث ضمانت‌نامه قراردادهای تحت توسعه نیز حل خواهد شد.»

او در پایان گفت: «صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی دانشگاه آزاد اسلامی درحال حاضر ثبت شده است، اما مشکل اصلی بحث استقرار صندوق در پارک علم و فناوری دانشگاه است؛ قرار بر این است تا حوزه اداری مالی دانشگاه در این زمینه با ما همکاری کند و دفاتر برخی از شرکت‌های غیرفعال و نیمه‌فعال در محل پارک را نیز خالی کرده تا صندوق پژوهش و فناوری در پارک مستقر شده و کار خود را آغاز کند.»

* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه نگار