چگونه موفقیت نسبی در کنترل کرونا را حفظ کنیم؟

  به گزارش «فرهیختگان»، سیدعلیرضا ناجی، رئیس مرکز ویروس‌شناسی بیمارستان مسیح‌دانشوری طی یادداشتی  در روزنامه «فرهیختگان» نوشت: این روزها آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا روند نزولی خوبی به خود گرفته است. درک من از این کاهش آمار مرگ‌ومیر و تعداد موارد بستری و کاهش موارد جدید در روز، چند موضوع است؛ یکی اجراکردن طرح‌ها و محدودیت‌های جدید است که البته همچنان مسافرت‌های روزانه درون‌شهری در مترو و غیره پابرجاست. تراکم موارد در روز برای مشاغل بخش خصوصی پابرجاست و تنها بخش دولتی قدری محدود کرده است ولی مردم همچنان از این سیستم‌های حمل‌ونقل به‌صورت متراکم استفاده می‌کنند. با این همه این طرح تاثیراتی داشته است، اما به‌عنوان علت دوم باید اشاره کنم از موقعی که داروهای ضدویروسی و داروهای گرانقیمت را که در درمان کرونا مورد استفاده قرار می‌گیرد، تحت پوشش بیمه قرار دادیم، در کاهش تعداد مرگ‌ومیر تاثیر گذاشتیم.

الان در بیمارستان‌های ما پزشکان حداقل در تهران که بیشترین کشته را در سهم مرگ‌ومیر از کووید داشت، راحت‌تر از این داروها استفاده می‌کنند. شاید قبل از این داروهای ضدویروسی را در ICUها استفاده می‌کردیم. در بخش‌ها کمتر این داروها مورد استفاده قرار می‌گرفت ولی الان می‌بینیم با توجه به اینکه زیرنظر بیمه قرار گرفتند چون از نظر مادی برای بیماران کاهش هزینه یافته، مورد استفاده قرار می‌گیرد. نکته قابل‌تامل دیگر اما این است که اگرچه در تعداد مرگ‌ومیر کاهش داریم ولی موارد وخیم و ICUها به آن نسبت کاهش نیافته است. دقیقا همین شکننده‌بودن وضعیت را نشان می‌دهد و این را به ما گوشزد می‌کند که ما باید الان با توجه به اطلاعاتی که وجود دارد و موفقیت نسبی‌ای که به‌دست آوردیم تدابیر عاقلانه‌تری را اتخاذ کنیم. باید همین روال را جلو برویم، سهم انجام تست‌های کرونا را بالاتر ببریم و به بیماریابی فعال وارد شویم. بیمارها را جست‌وجو کنیم و تحت مراقبت قرار دهیم. اگر احتیاج به درمان دارند، اقدامات درمان را انجام دهیم و اگر احتیاج دارند، ایزوله یا بستری در قرنطینه یا در بیمارستان بستری شوند، به‌سرعت اقدامات را انجام دهیم. من روایت‌هایی از مردم دارم که خیلی دنبال تست دادن نمی‌آیند. متاسفانه از نسخه‌های اینترنتی که در فضای مجازی وجود دارد، استفاده می‌کنند. درصدی از این افراد که وخامت حال پیدا می‌کنند به بیمارستان می‌آیند که معمولا بستری می‌شوند و حال آنها نیز خوب نیست یا ممکن است در ‌ICUها بستری شوند. برای همین است که قدری موفقیت در کاهش تعداد مرگ‌ومیر داشتیم یا تعداد مراجعان ما کاهش یافته ولی موارد وخیم آنچنان که تصور می‌کنیم کاهش نیافته است. این اصول اگر اجرا شود می‌توانیم همچنان موفقیت خود را افزایش دهیم. سوالی که حالا ایجاد می‌شود این است که چرا در چندماه گذشته و زمانی که ما نزدیک به 500نفر کشته درطول روز داشتیم، چنین تدابیری را اتخاذ نکردیم که در پاسخ به این سوال باید گفت علی‌رغم تمام صحبت‌هایی که کارشناسان در مصاحبه‌های مختلف بیان کردند، شاید تنها علتی که می‌توان بیان کرد ایده ایمنی جمعی در مجموعه نظام سلامت بود که دنبال آن را می‌گرفتند.

دنبال ایمنی جمعی رفتن درست نیست چون شکننده است. ممکن است به‌طور موقت اتفاقی بیفتد ولی به‌دلیل علت‌های علمی‌ای که وجود دارد، دوباره بیماری سر باز می‌کند. جواب مختصر این است که من فکر می‌کنم تفکر ایمنی جمعی در سیستم مراقبت بیماری کرونا در ایران وجود داشته است و برای همین این محدودیت‌ها را اجرا نمی‌کردند. شما ببینید وقتی ما توانستیم با یک‌ماه این کار را جمع کنیم، چرا این رویه را خیلی زودتر شروع نکردیم تا تلفات ما به این میزان نمی‌رسید؟ این برای همه جای سوال است. اما چند نکته در رابطه با ویروس انگلیسی کرونا؛ ابتدا باید درمورد واریانت‌های جدید صحبت کنم. الان درواقع می‌توان گفت چند واریانت جدید را طی 2ماه اخیر مشاهده می‌کنیم که در جهان می‌چرخد. یکی از این واریانت‌ها مربوط به بریتانیاست که در اواخر شهریورماه مورد شناسایی قرار گرفت که بعد از آن در یک‌ماه اخیر شیوع بالایی از این ویروس در بریتانیا شاهد هستیم که از 2روز پیش انگلستان کلا در قرنطینه کامل قرار گرفته است، یعنی کل کشور را قرنطینه کردند، از جنوب‌شرقی و مرکز کشور شروع شده و الان تمام بریتانیا را گرفته است. حدس زده می‌شود 40وخرده‌ای از واریانت‌هایی که الان در بریتانیا می‌چرخد مربوط به همین واریانت بریتانیایی است، البته سهم استان‌های جنوبی انگلستان بیشتر است. این واریانت به نزدیک 40کشور دنیا در قاره‌های مختلف رسیده است.

خصوصیت این واریانت این است که موتاسیون‌های بیشتری در آن تغییر داشته است. درباره این واریانت می‌توان گفت میزان سرایت و گسترش و انتقال آن از فردی به فرد دیگر افزایش یافته که حدود 70درصد است یعنی تقریبا میزان سرایت ویروس دوبرابر شده است. البته نگرانی‌های دیگری درباره این ویروس داریم. مشاهدات درمورد اینکه شیوع این ویروس در بازه سنی زیر 20سال بیشتر است، البته یک‌سری توجیهات هم دارد و می‌گویند در این مقطع که ویروس پخش شده بچه‌ها بیشتر مدرسه می‌رفتند ولی بزرگسالان در خانه دورکاری می‌کردند و شاید برای همین است که در گروه سنی زیر 20سال بیشتر این نمونه‌ها را می‌بینیم. مشاهدات شخصی پزشکان بریتانیا این است که این واریانت روی میزان بیماری‌زایی ویروس تاثیر بیشتری دارد و شاید وخامت بیشتری هم داشته باشد. در این موارد اخیر که خدمت شما بیان کردم فقط می‌توان گفت اینها مشاهدات است و پایه علمی ندارد. درباره واکسن هم دیده شده برخی آنتی‌بادی‌ها خیلی ضعیف‌تر نسبت به این واریانت می‌چسبند.

مطالعات خوبی در چند مرکز هندی درباره ایزوله‌های واریانت بریتانیا که در سراسر دنیا پخش شده است انجام داده‌اند که براساس آن قدری نگرانی درباره واکسن هم وجود دارد اما نگرانی ما درباره واریانت دیگری است که مشابه واریانت بریتانیایی است که همان واریانت آفریقای‌جنوبی است. این دو واریانت از نظر ژنتیکی و خانوادگی ربطی به هم ندارند اما یک‌سری موتاسیون‌های مشترک دارند. درواقع واریانت آفریقای‌جنوبی موتاسیون‌های بیشتری دارد و درمورد بیماری وخامت بیشتری مشاهده شده است. این هم البته مشاهدات شخصی است و باید مطالعات علمی صورت گیرد اما درمورد واکسن نگرانی در این مورد بیشتر است. ممکن است روی کارایی واکسن تاثیر بگذارد. ما منتظر نتیجه مطالعات هستیم. به همین خاطر خود کمپانی‌ها درحال تست‌کردن این موضوع هستند. آکسفورد و جانسون‌اندجانسون طی کارآزمایی بالینی در آفریقای‌جنوبی شرکت کردند. به‌طوری که آکسفورد روی 2هزار و 100نفر در یک منطقه جغرافیایی جداگانه و واکسن جانسون‌اندجانسون روی 41هزار شهروند آفریقای‌جنوبی در یک منطقه دیگر کارآزمایی انجام داده‌اند. برای همین به‌دنبال افرادی که این واکسن را تزریق کردند، هستند تا اطلاعات مربوط به آنها را به‌دست بیاورند و ببینند چند درصد از آن افراد با این واریانت‌ها آلوده شدند و بیماری در آنها به‌وجود آمده تا بتوانند کارایی این واکسن‌ها را روی واریانت آفریقای‌جنوبی بسنجند. تا هفته چهارم ژانویه هم این اطلاعات منتشر خواهد شد.

آنچه الان می‌توانیم بگوییم این است که حتی اگر این واریانت‌ها روی این واکسن‌ها اثر بگذارد این اثر به به این صورت نیست که باعث 100درصد ناکارآمدی واکسن شود بلکه تا حدودی می‌توانند کارایی این واکسن‌ها را کم کنند. یک واریانت دیگری هم در نیجریه می‌چرخد که بازهم نگرانی ایجاد کرده که دنبال بررسی خصوصیت بیولوژیک آن هم هستیم. در هر صورت این به ما نشان می‌دهد هرچقدر اجازه دهیم ویروس کووید در جمعیت بچرخد احتمال اینکه بتواند تغییراتی در خود به‌وجود آورد و ما صاحب واریانت‌هایی باشیم که خصوصیت‌هایی داشته باشند که ما را به نگرانی بیندازند، از نظر بیماری‌زایی، میزان مرگ‌ومیر، شکست برنامه واکسیناسیون و همین‌طور تاثیر روی ابزار تشخیصی وجود دارد.

بنابراین اجراکردن موارد کنترلی مهم است. اهتمام ما و تمام دنیا در واکسیناسیون سراسری مردم می‌تواند نکته بسیار کلیدی باشد. در هر صورت باید برنامه‌ریزی بسیار مناسبی درباره واکسن داشته باشیم همان‌طور که خیلی از کشورها دارند و اینجا نام کشور ما بسیار خالی است. از این مورد اظهار نگرانی می‌کنم که چرا برنامه واکسیناسیون را هرچه سریع‌تر انجام نمی‌دهیم. از واکسن‌هایی که درحال حاضر موجود است استفاده کنیم تا ان‌شاءالله تولیدات ما مورد بررسی قرار گیرد و اگر کارایی مناسب داشته باشد، تولید شود و در دسترس قرار گیرد.