مطالبات تئاتری از جنس کارگری

  به گزارش «فرهیختگان»، روز گذشته برخلاف عادت مألوف رسانه‌ها، نام تئاتر به‌عنوان یکی از تیترهای اصلی مطرح می‌شود. البته این‌بار خبری از هنرنمایی یا آغاز به کار یک اجرا نبود. برخلاف رویه معمول تئاتر که در آن زایش خبر است، این بار موضوع خبر خواب غفلت نسبت به تئاتر بود. همه چیز از روزهای ابتدای دی‌ماه آغاز شده بود، جایی‌که از سوی خانه تئاتر برای پیگیری مطالبات هنرمندان تئاتر درخواست می‌شود در برابر مجلس شورای اسلامی تجمعی برگزار شود. همه چیز برای 14 دی‌ماه در مقابل در شمالی مجلس شورای اسلامی مهیا می‌شود تا درنهایت با انتشار تصاویری از این تجمع مشخص شود برای اولین بار تئاتری‌ها برای خواسته‌هایشان در مقابل مجلس گردهم آمده‌اند تا اعتراض در سکوت داشته باشند. براساس تصاویر منتشر شده بخش اصلی افراد حاضر چهره‌های شاخص خانه تئاترند. از ایرج راد، اصغر همت و شهرام گیل‌آبادی گرفته تا روسای کانون‌های 17‌گانه خانه تئاتر. بخش مهمی از فرآیند تجمع نیز خوانش بیانیه‌ای بود که حمیدرضا نعیمی، عضو هیات‌مدیره قرائتش را برعهده گرفت. در این بیانیه که خطاب به اهالی مجلس خوانده شد موارد زیر مطالبه شد:

1. در راستای توجه به معیشتِ خانواده‌ کلانِ تئاتر در سراسرِ ایران، حقوق ایامِ بیکاری و تسهیلاتِ بیمه و درمان و دارو در نظر گرفته شود.

2. جهتِ تولید آثار نمایشی، و رفعِ خسارت‌های ناشی از شیوعِ ویروسِ کرونا، برای تمامِ گروه‌ها، اعم از حرفه‌ای و دانشجویی، صحنه‌ای و خیابانی، کودک ‌و نوجوان، عروسکی و آیینی و سنتی بودجه‌ مکفی و در شأن اختصاص یابد.

3. تخصیصِ کمک‌های مالیِ بلاعوض و وام‌های با سودِ کم برای خانواده شریف تئاتر که بیش از 10‌ماه بیکاریِ مطلق را با نجابت و شکیبایی تحمل کرده‌اند.

4. برای جلوگیری از تعطیلیِ دَم‌به‌دَم و روزافزونِ تئاترهای خصوصی که نقشِ مهمی در تولیدِ نمایش و بدنه‌ تئاترِ ایران دارند، ردیفِ بودجه حمایتی در نظر گرفته شود.

5. تعیین مستمری برای سرپرستِ خانوارهای کم‌بضاعت، و پرداخت اجاره‌های معوقه مسکنِ آنان.

6. افزایش بودجه حمایتی تولید تئاتر در کشور.

بندهای مذکور همگی اشاره به وضعیتی دارد که پس از شیوع کرونا و قرارگیری تئاتر در میان مشاغل غیرضروری دامنگیر هنرمندان شده است. از اسفندماه سال گذشته تاکنون، به جز بازه کوتاهی در تیر و مرداد، فعالیت‌های هنری به‌طور کامل تعطیل بوده است. بخش مهمی از اهالی فرهنگ و هنر فاقد بیمه بیکاری بوده و در شرایط کرونایی از هرگونه درآمدی محروم می‌شوند. به‌جز برخی بازیگران که توانایی حضور در تلویزیون را دارند، دیگر مشاغل تئاتری عملا در غبار فراموشی قرار می‌گیرند و با وجود قول‌های متعدد صالحی، وزیر ارشاد، هیچ اتفاق ویژه‌ای در این حوزه رخ نمی‌دهد.

البته این گردهمایی با انتقادهایی نیز روبه‌رو بوده است. برخی از تئاتری‌های جوان به افراد حاضر در تجمع اشاره کرده‌اند که در زمان بازگشایی موقت سالن‌های تئاتر، از روی صحنه بردن تئاتر طفره رفته‌اند؛ در حالی که در همان زمان تئاتری‌های جوان با اندک تماشاگر دل به دریا زده، روی صحنه رفته بودند. مهم‌تر آنکه آنان به این موضوع معترض شده‌اند که بخش مهمی از بودجه تئاتر در سال‌های گذشته در راستای تولید اثر هنری نصیب بدنه قدیمی تئاتر شده است. برای مثال در سال 1398 سهم نمایش‌های تئاتر مولوی نزدیک به 50 میلیون تومان از بودجه حمایتی بوده است و این درحالی است که هزینه تولید برخی از نمایش‌های منتسب به افراد حاضر دو تا چهار برابر این رقم بوده است. البته در فضای مجازی برخی با یادآوری معافیت‌های مالیاتی سابق برای هنرمندان، این تجمع را در برابر مطالبات کارگری قرار داده و خواست تئاتری‌ها را نامشروع اعلام کرده بودند. رویداد پرتکراری که نشان از ناآگاهی عمومی از وضعیت معیشتی و البته ساختار اقتصادی هنر دارد. برای مثال در نظرات منتشر شده مشخص بود افراد تصوری از هنرمند نمایش عروسکی یا کودک ندارند، گروهی که بیش از دیگران آسیب‌دیده‌اند؛ چراکه در بازه زمانی تابستان نیز به سبب پروتکل‌های ویژه برای کودکان از اجرا بازمانده‌اند. البته در این مسیر انتقادهایی به سابقه مدیرعامل خانه تئاتر نیز شده است. شهرام گیل‌آبادی در زمان شهرداری محمدباقر قالیباف، مسئولیت روابط‌عمومی و امور بین‌الملل شهرداری را برعهده داشت. با این حال ایرج راد در این تجمع خاطرنشان کرد متن بیانیه پیش از تجمع به دست نمایندگان مجلس رسیده است. اگرچه در ادامه این تجمع هیچ‌یک از نمایندگان، حتی اعضای کمیسیون فرهنگی در جمع هنرمندان تئاتر حاضر نشدند و صحبتی مبنی‌بر چگونگی پیگیری این مطالبات ردوبدل نشد.

پیش‌تر روزنامه «فرهیختگان» در گزارشی تفصیلی به رابطه نمایندگان مجلس حاضر در کمیسیون فرهنگی، با مقولات فرهنگی و هنری پرداخته است. برخی منتقدان ازجمله پوریا ذوالفقاری با استناد به این گزارش گفته‌اند امیدی به توجه مجلس درباره مطالبات هنرمندان وجود ندارد. ادعایی که می‌توان آن را در سکوت کمیسیون فرهنگی درباره وضعیت معیشتی عموم هنرمندان و تعطیلی فعالیت‌هایشان نیز جست‌وجو کرد. برخی نیز بر این باورند تجمع اخیر در پی تصویب اولیه بودجه 1400، در راستای عملی شدن ارقام آن در حوزه فرهنگ کارساز است. هرچند در سال‌های اخیر و براساس گزارش تفریغ می‌توان دریافت تخصیص بودجه در این حوزه از سوی دولت با کم‌کاری عظیمی روبه‌رو بوده است.

* نویسنده: احسان زیورعالم، روزنامه‌نگار