به گزارش «فرهیختگان»، یکی از مهم‌‌ترین اتفاقات دوره دانشجویی در مقطع دکتری دفاع از رساله دکتری است؛ اکثر دانشگاه‌ها برای اینکه دانشجو بتواند برای جلسه دفاع نهایی یا همان جلسه دفاع پایان‌نامه آمادگی پیدا کند، برنامه‌ای را تدارک می‌بینند که دانشجو بتواند یک تجربه قبلی کسب کند. اما بهترین فرصت برای این کار زمانی است که پروپوزال دانشجو به پایان رسیده باشد، درواقع با یک تیر دو نشان زده می‌شود. هم دانشجو با شرایط جلسه دفاع آشنا می‌شود و هم محتوای پروپوزال که قرار است به پایان‌نامه تبدیل شود، مورد سوال و سنجش قرار می‌گیرد. بر همین اساس نخستین دوره جلسات پیش‌دفاع متمرکز دانشجویان دکتری تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی به‌صورت مجازی ازطریق سامانه وادافا از امروز 15 دی‌ماه آغاز شد و تا 30 دی‌ماه ادامه دارد.

بخشنامه «دفاع از رساله دکتری تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی» به‌منظور ارتقای اثربخش دستاوردهای علمی دانشگاه ازسوی رئیس دانشگاه در سال 98 ابلاغ شده است؛ مقرر شده بود که از اوایل سال‌جاری این بخشنامه اجرایی شود، اما به‌دلیل شیوع ویروس کرونا در سطح کشور این موضوع به تعویق افتاد. اجرای این فرآیند موجب افزایش کیفیت رساله‌های دکتری تخصصی و بروندادهای آن می‌شود. حالا قرار است اولین دوره پیش‌دفاع متمرکز دانشجویان دکتری تخصصی دانشگاه آزاد اسلامی از امروز 15 دی‌ماه تا 30 دی‌ماه برگزار شود و این فرآیند در چهار بازه زمانی 15 روز آخر ماه‌های آبان، دی، اردیبهشت و مرداد درطول سال برگزار خواهد شد. جلسه پیش‌دفاع به‌صورت متمرکز با حضور هیات تخصصی، دانشجو و استاد راهنما برگزار می‌شود و دانشجو ملزم است در حضور هیات تخصصی از دستاورد علمی خود دفاع کند. زمان برگزاری جلسه هم یک ساعت خواهد بود.

دانشجویان می‌توانند با حضور در واحد دانشگاهی محل تحصیل یا نزدیک‌ترین واحد به محل سکونت خود در جلسه پیش‌دفاع شرکت کنند؛ واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی هم موظفند تمام زیرساخت‌های فنی برای برگزاری مجازی جلسه را فراهم کنند. در سامانه پژوهشیار امکان بارگذاری مدارک دانشجویان برای انجام جلسه پیش‌دفاع فراهم شده و با تلاش‌های مستمر سعی شده خدمات باکیفیت دراختیار دانشجویان قرار گیرد. دانشجویان باید ابتدا مدارک خود را در سامانه پژوهشیار بارگذاری کرده و سپس یک تاریخ برای جلسه پیش‌دفاع رزرو کنند. چند روز پیش هم جواد علمائی معاون علوم، مهندسی و کشاورزی و عبدالحسین خسروپناه معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی دستورالعمل «برگزاری جلسات پیش‌دفاع دانشجویان دکتری تخصصی» را به روسای دانشگاه آزاد اسلامی استان‌ها ابلاغ کردند. براساس بندهای این دستورالعمل، در راستای مساعدت با دانشجویان در شرایط فعلی لازم است تا اطلاع ثانوی جلسات پیش‌دفاع به‌صورت مجازی برگزار شود. دانشجویان باید مستندات خود را جهت پیش‌دفاع در زمان مقرر در سامانه پژوهشیار بارگذاری کنند.

در این دستورالعمل آمده است: «هیات تخصصی و استاد راهنما به‌صورت مجازی و دانشجو در واحد دانشگاهی محل تحصیل یا نزدیک‌ترین واحد مجری تحصیلات تکمیلی محل زندگی دانشجو، با حضور نماینده‌ای از تحصیلات تکمیلی واحد به‌عنوان ناظر در جلسه پیش‌دفاع شرکت می‌کنند. هیات تخصصی در هر رشته گرایش تحصیلی دانشجو شامل 9 نفر از اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌های کشور است که کفایت یا عدم کفایت پیش‌دفاع با رای نصف به‌علاوه یک حاضر در جلسه مشخص می‌شود.» براساس بندهایی از این دستورالعمل، دبیرخانه‌های پیش‌دفاع ذیل ادارات کل امور پژوهشی و تحصیلات تکمیلی معاونت‌های موضوعی بوده و نقش نظارت، هدایت و هماهنگی فرآیند پیش‌دفاع را برعهده خواهند داشت. دبیرخانه پیش‌دفاع موظف است، نسبت‌به برنامه‌ریزی و مدیریت جلسات پیش‌دفاع، تعیین وقت برای دانشجویان و توزیع تعداد جلسات پیش‌دفاع در چهار بازه زمانی در سال (15 روز آخر ماه‌های آبان، دی، اردیبهشت و مرداد) اقدام کند. زمان انجام پیش‌دفاع مجازی یک ساعت است که به‌ترتیب شامل توضیحات استاد راهنما (5 دقیقه)، دفاع دانشجو (حداکثر 20 دقیقه)، نکات تکمیلی استاد راهنما (5 دقیقه) و پرسش، مشورت و تصمیم‌گیری هیات تخصصی (30 دقیقه) است. دانشجو باید جهت انجام پیش‌دفاع مجازی، دستورالعمل برگزاری پیش‌دفاع رساله دکتری تخصصی مجازی را از سامانه پژوهشیار دریافت و مطالعه کرده و به مفاد آن دقیقا عمل کند. همچنین واحدهای دانشگاهی تمهیدات و زیرساخت‌های فنی لازم را برای اجرای باکیفیت جلسات پیش‌دفاع آماده خواهند کرد تا در روند برگزاری این جلسات دانشجویان با مشکلی مواجه نشوند. باتوجه به الزام حضور فیزیکی دانشجویان در جلسه پیش‌دفاع، واحدهای دانشگاهی موظف هستند براساس لیست جلسات پیش‌دفاع که توسط سازمان مرکزی اطلاع‌رسانی خواهد شد و با درنظر گرفتن تعداد جلسات پیش‌دفاع، همزمان نسبت‌به آماده‌سازی مکان مناسب، تجهیزات و شرایط لازم اقدام کنند. دانشجویان نیز موظف هستند ضمن مطالعه فایل‌های آموزشی در بازه زمانی مقرر با مراجعه به سامانه برگزاری جلسات پیش‌دفاع (که در سامانه پژوهشیار اطلاع‌رسانی می‌شود) نسبت‌به درخواست و زمان موردنظر خود اقدام کنند. دانشجویان موظفند حداقل 30 دقیقه قبل از شروع جلسه در محل حضور یابند.

 بهبود کیفیت رساله‌های دانشجویی با برگزاری جلسات پیش‌دفاع

محمد علی‌اکبری، رئیس دبیرخانه پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره اهمیت برگزاری این جلسات توضیح داد. او با بیان اینکه برگزاری این جلسات دو اهمیت خاص دارد، ادامه داد: «برگزاری این جلسات در ابتدا کیفیت کار دانشگاه را در رساله‌ها بالا خواهد برد؛ چون یک هیات تخصصی در این جلسات حضور پیدا کرده و کیفیت کار را بررسی می‌کنند.» او اضافه کرد: «این هیات تخصصی اگر درخصوص کیفیت کار نظرات و نکته‌ای وجود داشته باشد، آن را مطرح می‌کنند؛ بنابراین واضح است کیفیت کار، با دفاعی که پیش از این در واحد دانشگاهی انجام می‌شد متفاوت است. قبلا دفاع در واحد دانشگاهی انجام می‌شد، اما الان قرار است این جلسات به‌صورت متمرکز در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شود. بنابراین باتوجه به اینکه کار توسط سازمان مرکزی دانشگاه مدیریت خواهد شد، کیفیت کار بالا خواهد رفت.»

رئیس دبیرخانه پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «انتظارمان این است که استاد و دانشجو کارهای باکیفیت‌تری را در این هیات‌های تخصصی ارائه دهند. اهمیت دوم برگزاری این جلسات این است که به‌محض اینکه این اتفاق بیفتد، دانشجو شهریه پرداخت نمی‌کند. به‌عبارت بهتر دانشجو دیگر از این به بعد برای یک مدت مشخص، پرداختی به ما نخواهد داشت.» علی‌اکبری با بیان اینکه این موضوع به نفع دانشجو خواهد بود، گفت: «درواقع دانشجو یک پیش‌دفاع انجام داده و پرداختی هم نخواهد داشت؛ سپس کارهای دفاع را نیز انجام خواهد داد.» رئیس دبیرخانه پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: «برگزاری این جلسات به‌صورت مجازی است و البته کیفیت لازم را نیز به‌دنبال خواهد داشت. درواقع ما فایل پایان‌نامه را دراختیار داریم؛ دانشجو فایل پایان‌نامه و مقاله را برای ما ارسال می‌کند، این فایل‌ها در‌اختیار هیات تخصصی قرار می‌گیرد، هیات تخصصی نیز هم این فایل‌ها را دیده و هم در جریان ارائه دانشجو قرار می‌گیرد.»

او تاکید کرد: «ارائه دانشجو باید به‌گونه‌ای باشد که هیات تخصصی این ارائه را دنبال کند؛ از آنجا که برای همه رشته گرایش‌ها هیات تخصصی تشکیل شده است، بنابراین کیفیت کار دانشجو در حین ارائه نیز دیده می‌شود. درواقع کسانی که در جلسات دفاع حضور دارند، تجربه لازم را داشته و متوجه کیفیت کار دانشجو خواهند شد. تمام این نکات را می‌توان در جلسات پیش‌دفاع متوجه شد.» او با بیان اینکه برگزاری جلسات پیش‌دفاع متمرکز دانشجویان دکتری تخصصی برای دانشگاه آزاد تجربه خوبی خواهد بود، ادامه داد: «به‌عبارت بهتر دانشگاه آزاد می‌تواند برای اولین‌بار این جلسات را به‌صورت متمرکز تجربه کرده و کیفیت نیز تغییر محسوسی کند. از آنجاکه واحد الکترونیک برگزارکننده جلسات پیش‌دفاع متمرکز است، بنابراین باید تمهیدات لازم توسط واحدهای دانشگاهی اندیشیده شود. به‌عبارت بهتر امکانات لازم ازجمله لپ‌تاپ و سایر امکانات لازم باید ازسوی نزدیک‌ترین واحد دراختیار دانشجو قرار گیرد.»

رئیس دبیرخانه پایش آزاد دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «قبل از اینکه دانشجو جلسه پیش‌دفاع را انجام دهد، پشتیبان‌های واحد الکترونیک وصل شده و صدا و تصویر را بررسی کرده و سپس دانشجو وارد جلسه دفاع می‌شود.»

* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه نگار