به گزارش «فرهیختگان»، عبدالحسین خسروپناه، رئیس هیات‌مدیره مجمع بین‌المللی اساتید مسلمان دانشگاه‌ها نوشت: آیــت‌الـلـه مــصبـاح‌یــزدی(رضوان‌الله تعالی علیه) یک سنت روش‌شناختی دارند که از آن به روش استدلالی و اجتهادی تعبیر می‌کنم، یعنی ایشان هرگاه بحث فلسفی می‌کردند، کاملا روش استدلالی داشتند و در مباحث فلسفی ایشان، در این دست از آثار ایشان اصلا استناد به یک آیه یا روایت هم نمی‌بینید بلکه استدلال عقلی محض می‌کردند. به‌عنوان مثال ادله‌ای که برای اثبات وجود ماده اولی گفته‌اند، مورد قبول ایشان نبود و آن ادله را نقد می‌کنند و چون دلیلی بر اثبات ماده اولی نیست، آنها را نمی‌پذیرند و نهایتا انکار می‌کنند چون تنها مبنای ایشان استدلال بود. اما ایشان وقتی به مباحث معارفی می‌پردازند، از روش قرآنی و روایی هم استفاده می‌کنند و روش اجتهادی را هم در فهم آیات و روایات به‌کار می‌گیرند. این سنت روش‌شناختی ایشان بود.
سنت دوم، سنت محتوایی است. ایشان در هر بحثی که وارد می‌شدند، تلاش می‌کردند اول مبانی آن بحث روشن شود و بعد به آن بحث بپردازند. مبانی هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و انسان‌شناختی بحث‌ها برای ایشان اهمیت داشت. به‌نظرم این دو سنت روش‌شناختی و محتوایی از ویژگی‌های علمی ایشان است.
به‌لحاظ مدیریتی هم سنت تدبیر و عقلانیت و عجله نکردن در رسیدن به نتایج علمی [سنت ایشان بود]. مثلا ایشان دایره‌المعارف علوم عقلی را که در موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) به‌راه انداختند، بسیار باحوصله و تدبیر پیش رفتند. ایشان می‌گفتند این کار آنقدر سنگین است که اگر [هم] صدسال دیگر به درازا بکشد، [باز] هم عجله‌ای نداریم و بنا نیست بخواهیم [صرفا] سریع این کار را به نتیجه برسانیم.
البته مقام‌معظم رهبری ایشان را مطهری زمان دانسته‌اند اما خوب است در پیام مقام‌معظم رهبری درمورد ایشان هم تاملی داشته باشیم. رهبر انقلاب درمورد ایشان تعابیری آورده‌اند از این قبیل: عالم ربانی، فقیه مجاهد، حکیم مجاهد، برادر قدیمی، متفکر برجسته، مدیر شایسته، پارسا و پرهیزگار، سالک در طریق معرفت توحیدی، دارای زبان گویا در اظهار حق، دارای پای بااستقامت در صراط مستقیم و... و تقدیر از خدمات ایشان برای تربیت شاگردان ممتاز اثرگذار و تقدیر از حضور انقلابی ایشان در همه میدان‌هایی که احساس نیاز می‌کردند.
رهبر انقلاب درگذشت ایشان را خسارتی برای حوزه‌های علمیه و خسارتی برای حوزه معارف اسلامی دانسته‌اند. این نکته مهم و ظریف است که رهبر انقلاب در این پیام ابعاد مختلف شخصیتی برای آقای مصباح‌یزدی برشمرده‌اند که حتی برخی از این ابعاد شاید در شهید مطهری هم نباشد، چراکه مثلا شهیدمطهری کار مدیریتی چندانی نکرده‌اند ولی ایشان موسسه‌ای را اداره و شاگردان زیادی را تربیت کرده‌اند. اگر همین چند ویژگی را که در پیام رهبر انقلاب هست، ببینیم، کاملا متوجه می‌شویم که چرا آیت‌الله مصباح، مطهری زمان بود.
آیت‌الله مصباح خاری در چشم ماتریالیست‌ها و مارکسیست‌ها، لیبرال‌ها و ضدانقلاب بود. وقتی ماتریالیست‌ها و مارکسیست‌ها شبهه وارد می‌کردند، آیت‌الله مصباح با تمام قوا وارد میدان شده و آنها را نقد می‌کرد. وقتی هم که لیبرالیست‌ها به میدان آمدند، ایشان بدون تعارف و عالمانه و به‌صورت مدلل به نقد آنها پرداختند. لیبرالیست‌های زمان ما دیدند که یک فیلسوف فقیه متفکر، با بیانی رسا و قوی، درحال نقد این جریان است، لذا احساس خطر کردند و علیه ایشان حرکت‌های ناجوانمردانه‌ای را آغاز کردند و الان هم بعد از وفات ایشان، باز هم این حمله‌ها را ادامه خواهند داد و ایشان را تخریب می‌کنند تا شخصیت ایشان حتی بعد از وفات، ادامه پیدا نکند و البته موفق نخواهند شد، چراکه آیت‌الله مصباح یک شخصیت بین‌المللی است و بسیاری از متفکران [حتی] در خارج از کشور با ایشان آشنایی دارند و از آثار ایشان استفاده می‌کنند.
آیت‌الله مصباح ابتدا موسسه در راه حق را با همکاری آیت‌الله استادی، آیت‌الله یزدی، آیت‌الله خرازی و برخی بزرگان دیگر راه‌اندازی کردند و بعد بنیاد باقرالعلوم را و بعد موسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی(ره) را. هدف اصلی ایشان در موسسه امام‌خمینی علوم‌انسانی با رویکرد اسلامی بود و در این عرصه موفقیت‌های خیلی خوبی داشتند و آثار ارزنده‌ای [هم ذیل آن موسسه] منتشر شد. امروزه حوزه علمیه [به برکت این موسسه]، ده‌ها روانشناس، جامعه‌شناس، اقتصاددان، عالم علوم‌تربیتی، عالم علوم‌سیاسی، حقوقدان و... دارد که بعضا به حد نظریه‌پردازی هم رسیده‌اند و صاحب آثار و تالیفات فراوان‌اند یعنی به غیر از طلاب فاضل در فقه و اصول و علوم قرآن و فلسفه دین و... در علوم‌اجتماعی هم انصافا نیروهای خیلی خوبی در این موسسه تربیت شده‌اند. استادان فاضل در حوزه جامعه‌شناسی، چه جامعه‌شناسی محض و چه جامعه‌شناسی سیاسی و چه سایر گرایش‌ها در این موسسه تربیت شده‌اند.
من به اساتید علوم‌انسانی توصیه می‌کنم که حتما آثار علوم‌انسانی اسلامی را که موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) منتشر کرده است، ازجمله آثار آیت‌الله مصباح و مخصوصا دوره «معارف قرآن» ایشان را بخوانند. به طلاب عزیز و اساتید حوزه توصیه می‌کنم که با آثار آیت‌الله مصباح مأنوس باشند و حتما آثار ایشان را-اعم از آثار عقلی و آثار معارفی ایشان- بخوانند. به عموم مردم هم سفارش می‌کنم درس‌های اخلاق ایشان، مخصوصا شرح مناجات خمسه‌عشر امام‌سجاد(ع) را بخوانند که بسیار ارزنده و سازنده و تاثیرگذار است.
مطالب پیشنهادی
