به گزارش «فرهیختگان»، جمعه پنجم دی‌ماه، به‌دنبال بهمن و کولاک در ارتفاعات تهران به‌ویژه کلکچال، دارآباد و آهار، گزارش‌هایی از کشته و مفقود شدن شماری از کوهنوردان منتشر شد؛ گزارش‌های هولناکی که نشان می‌داد حدود 100 نفر از کوهنوردان و مردم عادی، دچار سرمازدگی شده‌اند. تماس‌ها با مرکز اورژانس گرفته شد و درست دقایقی بعد از این اتفاق، مرکز اورژانس تهران یک دستگاه اتوبوس آمبولانس و پنج دستگاه آمبولانس زمینی را به محل اعزام و در ایستگاه1 مستقر کرد. بلافاصله ماموران آتش‌نشانی ازطریق تله‌کابین‌ها، مصدومان را به ایستگاه‌های پایین‌تر منتقل کردند و تعدادی از آنها نیز راهی بیمارستان شدند. دقایق برای خانواده‌های مصدومان به کندی می‌گذشت و از برخی افراد نیز خبری در دست نبود. اخبار ضدونقیضی نیز در این‌باره منتشر می‌شد، اما اظهارنظر مسئولان حاکی از آن بود که برخی افراد گرفتار در ایستگاه شماره7، کوهنورد نبودند. گمانه‌زنی‌ها ادامه داشت. جنازه‌ها یک‌به‌یک پیدا و به خانواده‌ها تحویل داده می‌شدند. فضای مجازی نیز سرشار از اخبار ناامیدکننده‌ای بود که خانواده‌ها را نگران‌تر می‌کرد. گفته می‌شد یک گروه کوهنوردی 21 نفره که مقصدشان قلعه دختر روستای آهار بود، ازجمله قربانیان این اتفاق بودند که ساعت 12 ونیم روز جمعه دچار بهمن سنگین شده و مدفون شدند. براساس گزارش‌ها به‌دلیل قطع بودن آنتن‌دهی موبایل، گروهی برای کمک به پایین قلعه آمدند و سایر اعضا که زیر برف نمانده بودند، با استفاده از لوازم دردسترس‌شان چند عضو را نجات دادند.

 هشدار ندادند؟

هرچند شرایط جوی در ارتفاعات البرز از روز چهارشنبه سوم دی‌ماه بد گزارش شده بود، اما بی‌توجهی برخی کوهنوردان به شرایط جوی و البته اختلال احتمالی در جی‌پی‌اس ازجمله مهم‌ترین دلایلی بودند که پیرامون این اتفاق وحشتناک در رسانه‌ها منتشر شد. اهالی اما معتقد بودند هیچ هشداری در محل برای عدم صعود به ارتفاعات داده نشده است؛ موضوعی که رئیس فدراسیون کوهنوردی آن را رد کرد. رضا زارعی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» عنوان داشت: «هشدارهای لازم درباره وضعیت جوی در سایت فدراسیون موجود است و می‌توانید به آن مراجعه کنید. به هرحال ظرفیت فدراسیون برای اعلام عمومی ازطریق سایت و شبکه تلویزیونی خبر است. خودم شخصا در شبکه خبر و رادیو ورزش حاضر شدم و پیرامون این موضوع صحبت کردم، اما متاسفانه یکی از مشکلات عدیده ما با کوهنوردان این است که توجهی به هشدارها نمی‌شود. توجه کنید که وقتی آموزش‌ها داده می‌شود و تجهیزات خریداری می‌شود، انتظار ما این است که از آموزش‌ها و تجهیزات استفاده شود، اما متاسفانه این اتفاق رخ نداده است.

حادثه منطقه کلکچال نشان می‌دهد مردم نسبت‌به هشدارها بی‌توجه هستند. وقتی یک فرد احساس می‌کند پوستش دچار سرمازدگی شده و کماکان به مسیر خود ادامه می‌دهد تا جایی‌که تمام انگشتان او سیاه می‌شود، چه چیزی جز بی‌توجهی می‌توان به آن اطلاق کرد؟ نفراتی که روز جمعه دچار سرمازدگی شدند، از مسیر تابستانه برای کوهنوردی فصل زمستان استفاده می‌کردند و درنهایت زیر 4 متر برف مدفون شدند. وقتی ما می‌گوییم سرعت باد به بالای 60 کیلومتر در ساعت می‌رسد و کوهنورد می‌داند که سرعت باد بالای 40 کیلومتر یک انسان را از جا بلند می‌کند و کماکان به مسیر خود ادامه می‌دهد، چه می‌توان کرد؟ آموزش دیدن مردم بخشی است که ما باید به آن توجه بیشتری کنیم، اما مهم‌تر از آن این است که مردم به آموزش‌ها توجه کنند. متاسفانه در بسیاری موارد مردم تا جایی‌که توان دارند صعود می‌کنند، درحالی‌که صعود به ارتفاعات بالاتر نیازمند تخصص‌های لازم است، اما مردم بعد از صعود و تخلیه انرژی منتظر امداد می‌مانند و این کار را دشوار می‌کند.»

او در ادامه گفت: «در دو روز گذشته امدادگران هلال‌احمر و مسئولان سازمان پیشگیری از بحران شهرداری تهران از جان خود مایه گذاشتند تا به افراد گرفتار در برف کمک کنند.»

او درباره آخرین آمار کشته‌شدگان بیان کرد: «براساس اعلام جمعیت هلال‌احمر، 11 نفر از هموطنان‌مان در این اتفاق کشته شدند و 12 مصدوم را امدادگران نجات دادند و بسیاری از افراد نیز بدون آنکه نام آنها ثبت شده باشد، راهی بیمارستان شدند و مشکل‌شان نیز سرمازدگی شدید بوده است.» زارعی در پایان گفت: «پیکر درگذشتگان به خانواده آنها تحویل داده شده و دو نفر نیز زیر برف مدفون هستند که درتلاش هستیم پیکر آنها را یافته و به خانواده‌هایشان تحویل دهیم.»

 نگاهی به یک قانون!

مقصر این اتفاق چه کسی است؟ چگونه می‌توان درمقابل چنین اتفاقاتی ایستاد؟ چه کسی مسئول رسیدگی به وضعیت کنونی در ارتفاعات دارآباد است؟ این سوالی است که برای بررسی آن باید به سال 98 و تصویب قانون مدیریت بحران بازگردیم. در بند ب ماده 14 این قانون آمده است: «در شرایط بحران جمعیت هلال‌احمر موظف است با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت کشور، نیروهای مسلح، شوراهای اسلامی شهر و روستا، شهرداری‌ها، دهیاری‌ها، فدراسیون غریق، غواصی و فدراسیون کوهنوردی و صعودهای ورزشی نسبت‌به نجات آسیب‌دیدگان از حوادث و سوانح و انتقال اضطراری و تامین مایحتاج ایشان تا رفع نیاز و ذخیره اقلام امدادی اقدام کند.»

مهدی ولی‌پور، سرپرست سازمان امدادونجات هلال‌احمر درباره نهاد مسئول این اتفاق به «فرهیختگان» گفت: «سازمان هواشناسی از اول دی‌ماه هشدارهای لازم را درباره سرعت باد و احتمال وقوع بهمن به مردم داده بود. به هرحال فدراسیون کوهنوردی نیز باید هشدارهای لازم را به این افراد می‌داد، هرچند براساس اطلاعات من، این هشدارها داده شده است.» سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری نیز نهاد مسئول در این‌باره است. برخی شنیده‌ها حاکی از آن بود که این سازمان در جلسات حضور نداشته‌ و معتقد بوده است که ارتفاعات تهران جزء شرح وظایف آنها نیست، هرچند زارعی، رئیس فدراسیون می‌گوید همکاری‌های خوبی در این‌باره شده است. او در این‌مورد گفت: «خوشبختانه هلال‌احمر و سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهرداری در جلسات حضور داشته‌اند، اما انتظار داریم امداد کوهستان مورد توجه بیشتری قرار بگیرند و بودجه اختصاصی برای آنها تامین شود. به‌طور طبیعی اگر این اتفاق رخ بدهد، جلوی مردمی که امکانات لازم را ندارند، گرفته می‌شود.»

 نصب مانیتورهای هشداردهنده در مبادی ورودی کوهستان

برای بررسی بیشتر ماجرا سراغ شهرداری تهران رفتیم. رضا کرمی محمدی، رئیس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران درباره نقش این سازمان در مدیریت اتفاقات رخ‌داده و پیشگیری از تکرار آن به «فرهیختگان» گفت: «ابتدا می‌خواهم درگذشت عزیزان را تسلیت بگویم و پیشنهاد بدهم که این روز را برای کوهنوردان شهر تهران ثبت کنیم تا فراموش نکنیم که دامنه‌ها نیاز به توجه و سرمایه‌گذاری‌های جدی‌تر دارد. به هرحال هزینه‌ای که داده شد باید ثمره‌ای داشته باشد. این ماجرا بیش‌از هرچیز به بی‌توجهی مردم بازمی‌گردد. به نظر می‌آید که همه ارگان‌ها و سازمان‌ها وظایف قانونی و داوطلبانه خود را انجام دادند، اما حادثه نشان می‌دهد اقدامات کافی نیست. سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران معتقد است نیاز به مکانیسم‌های اجرایی هشدار و جلوگیری از ورود به کوهستان از مبادی داخل شهر وجود دارد و بنابه دستور شهردار تهران ما به‌زودی مانیتورهای اطلاع‌رسانی هشدار را در مبادی ورودی کوهستان از شهر نصب خواهیم کرد و با کمک شهرداری‌های منطقه 1، 4، 5، 22 و ناحیه کوهستان سعی می‌کنیم هشدارها به چشم و گوش مردم برسد و حتی درهایی تعبیه شود که اجازه ورود داده نشود.»

او درباره قانون مدیریت بحران عنوان کرد: «ما همواره درباره این قانون گلایه‌هایی داریم، زیرا به‌صورت کلی تصویب شده و قرار بوده آیین‌نامه‌های آن 6 ماهه تصویب شود، اما نشده و هیچ‌کس نمی‌داند تکلیف آن چه خواهد شد.»

 دلایل عدم توجه به هشدارهای لازم

تصاویر منتشرشده از خانواده‌های قربانیان این حادثه یک درام کامل تاریخی است. صبح جمعه‌ای که قرار بود صرف تفریح برای از بین رفتن خستگی هفته باشد، تبدیل به قتلگاهی شد که جان بسیاری از افراد را گرفت و خانواده‌ها را داغدار کرد. کم‌توجهی به برنامه‌های سیما درکنار منتشر نشدن گسترده هشدارهای لازم هواشناسی ازجمله مهم‌ترین دلایلی است که خانواده‌های بسیاری را داغدار عزیزان‌شان کرد، هرچند هلال‌احمر، سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران درکنار فدراسیون کوهنوردی نیز می‌توانستند با نصب مانیتورهای هشداردهنده یا استقرار نیروهای لازم برای جلوگیری از ورود افراد به ارتفاعات، مقابل این اتفاق بایستند.

 * نویسنده: محمد آقایی‌فرد، روزنامه‌نگار