گزارش «فرهیختگان» از سیستم آموزش عالی آلمان و موفقیت‌هایی که آن را الگویی برای کشورهای دیگر کرده است 
به گزارش «فرهیختگان»، سیستم آموزش عالی در آلمان از تنوع بالایی برخوردار است و دانشگاه‌ها، کالج‌ها، آکادمی‌های حرفه‌ای به ارائه مباحث مختلف آموزشی می‌پردازند که بخش اعظم آنها به آموزش رشته‌های هنری و موسیقی اختصاص یافته‌اند. موسسه‌های آموزش عالی در آلمان از سوی دولت، بخش خصوصی و کلیساها اداره می‌شوند. در دانشکده‌های خصوصی، دانشجو باید شهریه تحصیل خود را بپردازد. آلمان به‌عنوان یکی از اعضای اتحادیه اروپا، با سیستم دانشگاهی دیگر کشورهای اروپایی هماهنگ شده است که به آن «روند بلونیا» گفته می‌شود. در آلمان صدها موسسه آموزش عالی و دانشگاه وجود دارند که فرصت کافی را برای تحصیل در مدارج بالای تحصیلی برای دانشجویان فراهم می‌کنند و در کنار آن، انواع مدارک حرفه‌ای هم به فارغ‌التحصیلان اعطا می‌شود. دانشگاه‌ها و کالج‌های دولتی و خصوصی، دانشگاه‌های مشارکتی و دیگر دانشکده‌ها به‌صورت تمام‌وقت و پاره‌وقت دروس را به دانشجویان ارائه می‌دهند و درحال‌حاضر هم به‌دلیل شرایط کرونایی، همگام با بسیاری از دانشگاه‌های دنیا، کلاس‌های آموزشی دانشگاهی را به‌صورت آنلاین برگزار می‌کنند. ورود به مراکز آموزشی دولتی برای تمام ملیت‌ها با کسب شرایط لازم و داشتن ویزا و مجوز اقامت و کسب مهارت‌های زبان آلمانی امکان‌پذیر است. دانشگاه‌های خصوصی هم الزامات خود را برای پذیرش دانشجویان بین‌المللی دارند. البته در این میان، شماری از دانشگاه‌های خصوصی هم هستند که آموزش دروس را به زبان انگلیسی در دستورکار خود دارند.
اصلاح آموزش در دانشگاه‌های دولتی
بیش از 300 دانشگاه دولتی در کشور آلمان مشغول فعالیت هستند که بیش از 165 دانشگاه علوم کاربردی و بیش از 50 مرکز هم دانشکده‌های هنر، موسیقی و فیلمسازی را تشکیل می‌دهند که دانشجویان بین سه تا 6 سال در آنها تحصیل می‌کنند. به‌دلیل بنیه قوی آلمان در زمینه فنی، برخی دانشگاه‌های این کشور هم با عنوان دانشگاه فنی معروف بوده و فعالیت می‌کنند. تا چند دهه، در سیستم آموزش عالی آلمان، تنها مدرک کارشناسی‌ارشد وجود داشت که در برنامه یکپارچه و درازمدت و در قالب طرح یک مرحله‌ای ارائه می‌شد و دانشجویان دوره کارشناسی و ارشد را به‌طور پیوسته باید می‌گذرانند اما بعد از اصلاحات آموزشی که در آلمان صورت گرفت، برنامه‌ای دوسطحی معرفی شد و دانشجویان می‌توانند مقطع کارشناسی را طی چهار سال و مقطع ارشد را طی پنج تا 6 سال پشت‌سر بگذرانند. اما طرح یک مرحله‌ای هنوز هم در برخی دوره‌های خاص ارائه می‌شود. تحصیل در دانشگاه‌های دولتی آلمان رایگان و بدون پرداخت شهریه است.
دانشگاه‌هایی برای ورود دانشجو به بازار
دانشگاه‌های علوم کاربردی، دوره‌های چهار ساله را برای آموزش دانشجویان فراهم می‌کنند و از دوره‌های عملی و کاربردی بیشتری در مقایسه با دیگر دانشگاه‌ها برخوردارند. دانشگاه‌های کاربردی تاکید زیادی روی آموزش فناوری، تجارت، علوم اجتماعی و طراحی دارند. در این دانشگاه‌ها مقطع دکتری، پزشکی و دانشکده‌های حقوق وجود ندارد اما فارغ‌التحصیلان این دانشگاه می‌توانند برای طی مقطع ارشد در دانشگاه‌های دیگر ادامه تحصیل دهند. اساس کار دانشگاه‌های علوم کاربردی در آلمان، کار عملی و کاربردی است تا دانشجویان برای ورود به بازار کار آماده شوند. دانشجویانی که در این دانشگاه‌ها تحصیل می‌کنند در مقایسه با دیگر دانشگاه‌های آلمان، با موضوعات درسی کمتری روبه‌رو هستند و بیشترین تمرکز روی آموزش حوزه‌های مهندسی، تجارت و علوم کاربردی است. در آلمان قریب به 30 دانشگاه علوم کاربردی فعال هستند که آموزش در سطح مقامات ارشد خدمات شهری را هم در دستورکار خود دارند اما تنها مقاماتی که در خدمات عمومی کار می‌کنند می‌توانند در آن تحصیل کنند.
آلمانی‌ها دارنده مدارس برتر موسیقی در جهان
مدارس هنر، موسیقی و فیلمسازی در آلمان با توجه به اهمیتی که در زمینه دروس ارائه‌شده دارند، با دانشگاه‌ها برابری می‌کنند. حدود 53 مدرسه هنر، موسیقی و فیلمسازی در این کشور حضور دارند که دانشجویان با کسب نمره حدنصاب می‌توانند در این مدارس ادامه تحصیل دهند. هنرهای تجسمی، هنرهای خلاق، هنرهای نمایشی و موسیقی جزء رشته‌هایی است که در این دانشگاه‌ها ارائه می‌شوند. 23 دانشکده موسیقی که در آلمان فعالیت می‌کنند، جزء معروف‌ترین دانشکده‌های موسیقی در دنیا به شمار می‌روند و دانشجویان بین‌المللی علاقه زیادی به تحصیل در آنها دارند، به‌طوری‌که درحال‌حاضر، یک‌سوم از کل دانشجویان دانشکده‌های موسیقی آلمان را دانشجویان بین‌المللی تشکیل می‌دهند و دانشجویان به‌رغم آزمون‌های ورودی دشواری که باید پشت‌سر بگذارند، آموزش‌هایی با کیفیت بسیار بالا دریافت می‌کنند.
دانشگاه؛ رابط دانشجو و کارفرما
به گزارشhowtogermany ، بیش از 30 دانشگاه ترکیبی به‌صورت دولتی-خصوصی در آلمان مشغول فعالیت هستند. اگرچه این دانشگاه‌ها قابل رقابت با دانشگاه‌های آموزش عالی در سطح دولتی نیستند، اما برخی از آنها را می‌توان رقیب خوبی برای دانشگاه‌های علوم کاربردی به حساب آورد. این موسسه‌های آموزشی به‌طور معمول آموزش‌های حرفه‌ای و مطالعات نظری را در برنامه‌های آموزشی خود به‌طور ترکیبی ادغام کرده‌اند و آموزش‌های خاصی در زمینه تجارت، فناوری و علوم اجتماعی در اختیار دانشجویان قرار می‌دهند. دانشجویانی که از این دانشگاه‌ها فارغ‌التحصیل می‌شوند، به‌دلیل ارتباطی که در دوران تحصیل با کارفرمایان برقرار کرده‌اند، آینده شغلی تضمین‌شده‌ای دارند و بلافاصله پس از فارغ‌التحصیل شدن، جذب بازار کار می‌شوند، بنابراین آمار بیکاری در این قبیل دانشجویان بسیار پایین‌تر است.
روابط بین‌المللی با دانشگاه‌های دولتی
برخی موسسه‌های بین‌المللی ارتباط نزدیک و تنگاتنگی با موسسه‌ها و دانشگاه‌های دولتی آلمان دارند که از این میان می‌توان به رابطه نزدیک دانشگاه دوک با دانشگاه گوته فرانکفورت اشاره کرد. برخی موسسه‌های بین‌المللی، واحدهای تجاری دانشگاه‌های بزرگ دولتی آلمانی هستند، مانند دانشگاه بین‌المللی «درسدن» که در ارتباط با دانشگاه فنی «درسدن» فعالیت می‌کند؛ یا دپارتمان «کارلسروهه» که در ارتباط با دانشگاه فنی «کارلسروهه» کار می‌کند؛ یا موسسه مدیریت و فناوری «اشتوتگارت» که در ارتباط با دانشگاه «اشتوتگارت» فعالیت می‌کند.
ارتباط با صنعت، رمز موفقیت مدارس تجاری
در کنار دانشگاه‌های دولتی، شماری از دانشگاه‌های خصوصی هم در این کشور وجود دارند که دروس و مدارک معتبر و مختلفی را به دانشجویان ارائه می‌دهند. شهریه هر ترم این دانشگاه‌ها بین 1800 تا 4700 یورو متغیر است. برخی از این دانشگاه‌ها رابطه تنگاتنگی با صنعت دارند که رمز موفقیت بسیاری از آنهاست و ازاین‌رو به بعضی از این دانشگاه‌های خصوصی، مدارس تجاری هم گفته می‌شود. این مدارس تجاری گاهی در مشارکت با دانشگاه‌های انگلیسی واحدها و دروس مازاد را به دانشجویان ارائه می‌کنند که براساس آن، دانشجویان مشمول دریافت مدرک ارشد می‌شوند.
افزایش جذب دانشجو با وجود کرونا
آمارها حکایت از آن دارد که در ترم زمستانه دانشگاه‌های آلمان چیزی حدود 9/2 میلیون دانشجو در دانشگاه‌های این کشور ثبت‌نام کرده‌اند که در مقایسه با سال‌های تحصیلی قبلی به بالاترین حد خود رسیده است. این درحالی است که با توجه به همه‌گیری کرونا و آنلاین‌شدن آموزش‌های دانشگاهی، پیش‌بینی می‌شد شمار دانشجویان ثبت‌نامی در دانشگاه‌ها کاهش یابد. تعداد دانشجویانی که در سال تحصیلی 2019-2018 ثبت‌نام کرده بودند حدود 8/2 میلیون نفر بوده است.
دانشگاه‌های رایگان، عامل جذب دانشجوی بین‌المللی
برای بسیاری از دانشجویان، آلمان کشور ایده‌آلی برای تحصیل محسوب می‌شود. دانشگاه‌هایی در سطح و کلاس جهانی، ارائه کلاس‌های درس به زبان انگلیسی به‌ویژه در سطح کارشناسی‌ارشد و رایگان بودن تحصیل در دانشگاه‌های دولتی ازجمله معیارهایی است که می‌تواند هر دانشجویی را برای تحصیل در چنین دانشگاه‌هایی وسوسه کند. همین دلایل به اندازه کافی انگیزه‌ای می‌شود برای اینکه دانشجویان از کشورهای مختلف برای تحصیل به آلمان بیایند، به‌طوری‌که آمارها نشان می‌دهد هر‌ساله حدود 100 هزار دانشجو از سراسر دنیا برای تحصیل در دانشگاه‌ها به آلمان می‌آیند.
دانشگاه‌های آلمان در رده‌های بالای جهانی
دانشگاه‌های آلمان همیشه در رده‌بندی‌های جهانی، درجمع 100دانشگاه برتر دنیا قرار داشته‌اند. طبق رتبه‌بندی پایگاه QS در سال 2020، دانشگاه فنی مونیخ در رده 55، دانشگاه «لودویگ ماکسیمیلیان» مونیخ در رده 63 و دانشگاه «هیدلبرگ» در رده 66 جهان قرار گرفته و به ترتیب در رده اول تا سوم آلمان را هم به خود اختصاص داده‌اند. ازسوی دیگر، طبق رده‌بندی پایگاه تایم در سال 2020 میلادی، دانشگاه فنی مونیخ در رده 43، دانشگاه «لودویگ ماکسیمیلیان» مونیخ در رده 32 و دانشگاه «هیدلبرگ» در رده 44 جهان جای گرفته‌اند. در رتبه‌بندی 2019 شانگهای هم همین سه دانشگاه آلمانی به ترتیب در رتبه‌های 57، 52 و 47 قرار گرفته‌اند که نشان از جایگاه بالای دانشگاه‌های آلمانی در رتبه‌بندی‌های جهانی دارد.
سیستم آموزشی منحصربه‌فرد آلمانی‌ها
وزیر آموزش انگلیس به‌تازگی اعلام کرده است این کشور برای ایجاد تحول در نظام آموزشی باید سیستم آموزش عالی آلمان را الگوی خود قرار دهد تا بتواند آموزش عالی خود را نجات دهد. اما در این میان، برخی کارشناسان به این نظر نقد دارند و معتقدند سیستم آموزش حرفه‌ای آلمان برمبنای اقتصاد و فرهنگ شکل گرفته و از این‌رو، قابل انتقال به کشورهای دیگر و الگوبرداری از آن نیست. اما با همه این اعتراض‌ها، وزیر آموزش انگلیس متعهد شده است به نظام گسترش آموزش عالی در این کشور پایان دهد و در عوض، سیستمی در سطح کلاس جهانی و مشابه سبک آلمانی‌ها طراحی خواهد کرد. مسائل سیاسی به وجود آمده در انگلیس و به‌دنبال آن خارج‌شدن این کشور از اتحادیه اروپا، برگزیت و بلافاصله شیوع بحران همه‌گیری کرونا، نیاز فوری را برای بازاندیشی بر اصلاح روابط میان آموزش و سیستم اشتغال در انگلیس به وجود آورده است. این مسائل نه‌تنها برای دانشجویان و دانشکده‌های آموزشی، بلکه برای دانشگاه‌ها به‌عنوان ارائه‌دهندگان آموزش حرفه‌ای از اهمیت بالایی برخوردار است.سیستم‌های حرفه‌ای و شغلی در کشورهای آلمانی‌زبان از یک روش میانه، بین رویکردهای مبتنی‌بر بازار و مدیریت دولتی پیروی می‌کنند و آموزش با محوریت شرکت، بخش عمده آموزش‌ها را به خود اختصاص می‌دهد. این رویکرد مطابق با اصول اخلاقی اجتماعی آلمان است که بیش از هرچیز بر همکاری میان دولت، شرکت‌ها و کارگران تاکید می‌کند.
این طرح آموزشی برمبنای «طرح صادراتی» در آلمان به‌طور گسترده اجرا می‌شود و در سال 2015 سیستمی به بررسی آن پرداخت تا قابلیت اجرای آن را در دیگر کشورهای دنیا مورد ارزیابی قرار دهد. در آلمان استانداردهایی که توسط کارفرما هدایت شوند، به‌سادگی اجرا نمی‌شوند. در عوض، بین نمایندگان موسسه‌های آموزشی، اتحادیه‌های کارگری و انجمن‌های کارفرمایان مذاکره می‌کنند. «مشارکت کارفرمایان، اتحادیه‌ها و دولت‌ها» ویژگی کلیدی سیستم حرفه‌ای در آلمان به شمار می‌رود. در آلمان، آموزش مسئولیت 16دولت ایالتی در این کشور است و اطمینان از اینکه شرکت‌های ارائه‌کننده شغل، به صلاحیت‌های احرازشده احترام می‌گذارند، بسیار حیاتی است.در آلمان، کارآموزی یادگیری مبتنی‌بر کار اهمیت زیادی دارد به‌طوری که شرکت‌ها موظفند کارآموزان خود را برمبنای یک برنامه درسی آموزش دهند و در انتها با برگزاری آزمون، آنها را بسنجند. در این میان، شاهد افزایش روزافزون کارآموزی‌های مرتبط با تحصیلات دانشگاهی هستیم که نتیجه آن دریافت مدرک کارشناسی و دوره کارآموزی پس از 4سال می‌شود. آن چیزی که انگلیس می‌تواند از سیستم حرفه‌ای آلمان بیاموزد، این است که این آخرین راه نیست، بلکه اولین انتخاب است و به آموزش مشاغل دستی با کیفیت پایین هم مربوط نمی‌شود بلکه به شیوه متفاوت یادگیری تمام مشاغل مربوط می‌شود. مشارکت نزدیک کارفرمایان و عزت نفس بالا در آموزش حرفه‌ای در آلمان، دو عامل مهمی هستند که رمز موفقیت سیستم آموزش عالی این کشور به شمار می‌رود؛ عواملی که در بیشتر کشورهای پیشرفته به چشم نمی‌خورد. نبود این دو عامل، باعث شده آمریکا هرگز نتواند در ارتباط آموزش و اشتغال اقدامی جدی و موفق انجام دهد. پایه‌های اقتصادی آلمان از ثبات بالایی برخوردار است و علاوه‌بر اینکه به سبک خانوادگی اداره می‌شود، کسب‌وکارهای آن معمولا در ابعاد متوسط و اغلب در شهرهای کوچک‌تر متمرکز شده‌اند که تفاوت فاحش آن نسبت به برخی دیگر از کشورهاست.در مقایسه با آلمان، بخش کسب‌وکار آمریکا تا حد زیادی به شرکت‌های بزرگ و سرمایه‌های خصوصی وابسته است و تا زمانی که شرکت‌های بزرگ در آمریکا برمبنای خواسته سهامداران حرکت می‌کنند، اوضاع به همین منوال پیش می‌رود. ترامپ، در سال 2017 ناخواسته به سیستم آموزش حرفه‌ای در آلمان و موفقیت‌های این سیستم اشاره کرد که به‌خوبی می‌تواند جایگزین بسیار مناسبی برای دوره‌های چهارساله دانشگاهی باشد.
مطالب پیشنهادی
