به گزارش «فرهیختگان»، مینو محرز، در رابطه با مراحل پیشرفت واکسن کرونای ایرانی به «فرهیختگان» گفت: «واکسن ایرانی کرونا شبیه واکسن‌های مدل چینی و روسیه‌ای از روش  Inactivated یا همان ویروس ضعیف‌شده تبعیت می‌کند و با همان روش تولید شده است. این واکسنی که ما مسئولیت توسعه و انجام تحقیقات آن را داریم از مسیر روش mRNA تولید نشده است. این روش را فقط همان دو شرکت آمریکایی و آلمانی پیش گرفتند و با آن واکسن تولید کردند و هیچ جایی این مدلی کار نکردند. mRNA یک نوآوری در صنعت تولید واکسن است. بنابراین روش جدیدی است، ما به‌وسیله ویروس ضعیف‌شده تولید واکسن را امتحان می‌کنیم؛ همان روشی که خیلی از کشورها نیز از آن طریق اقدام کردند. اتفاقا یکی از مسئولان سابق نظام بهداشت و درمان آمریکا در ارتباط با روش‌های تولید واکسن کرونا در جهان گفته بود فکر نکنید همه باید با روش mRNA واکسن را تولید کنید، این واکسن جدید است و در آینده برای واکسن‌سازی ممکن است امیدبخش باشد. هر نوع واکسنی اعم از ویروس ضعیف‌شده یا سایر روش‌ها را استفاده کنید تا با تلاش همه دنیا هر نوع واکسنی که دارند و تولید کرده‌اند را استفاده کنیم و بتوانیم این پاندمی را با کمک این واکسن‌ها از بین ببریم.»

آزمایش‌های انسانی با توجیه و رضایت افراد انجام می‌شود

محرز در پاسخ به این سوال که آیا آزمایش‌های انسانی واکسن ایرانی شروع شده است یا نه و نحوه انتخاب افرادی که واکسن روی آنها تست می‌شود چگونه است، گفت: «خیر. هنوز آزمایش‌های انسانی شروع نشده است ولی مقدمات آن چیده می‌شود که این امر آغاز شود. مجوز اخلاق کلینیکال‌ترایال را هم برای واکسن ایرانی گرفته‌ایم. گزینش افراد برای تزریق و آزمایش واکسن ایرانی هم کاملا داوطلبانه است. کاملا به افراد توضیح داده می‌شود و رضایتنامه را امضا می‌کنند. البته با بیمه کامل و تسهیلات کامل این کار انجام می‌شود. بازه سنی داوطلبان هم از 18 تا 50 سال است. در رابطه با اینکه آیا واکسن‌های خارجی هم در ایران آزمایش‌های بالینی خواهند داشت یا خیر هم باید بگویم خیر. آنها آزمایش بالینی را روی خود آمریکایی‌ها و در اروپا انجام دادند. یکی از شرکت‌های همراه برای تولید واکسن فایزر بیوان‌تک در آلمان است که تحت‌مدیریت و کنترل یک زن و شوهر ترکیه‌ای‌الاصل است. این روش mRNA را هم همین‌ها کشف کردند. اینها شرکت دانش‌بنیان بودند و شرکت فایزر روی کشفیات و تولیدات آنها سرمایه‌گذاری کرده است. واکسن مدرنا هم در آمریکا تولید شده است و آمریکایی‌ها این مدل را ساخته‌اند. با این وجود این دو واکسن هر دو مشکل حمل‌ونقل دارند؛ یکی برای ماندگاری و استفاده احتیاج به دمای منهای 80 درجه دارد که ایجاد این دما فقط در مراکز تحقیقاتی ممکن است و فقط در این مراکز یخچال‌های منهای 80 درجه وجود دارد. مدرنا هم برای حفاظت به یخچال منهای 20 نیاز دارد که آن هم یخچال‌های معمولی شامل این ویژگی‌ها نیست و درنتیجه نقل و انتقال آنها سخت است و نمی‌توان به راحتی به آنها دسترسی داشت.»

تا تیرماه هیچ واکسنی اعم از خارجی و ایرانی به ما نمی‌رسد

قبل از گفت‌وگو با محرز، خبری را به نقل از این عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا دیده بودم و آن نوشته شده بود اگر خیلی خوشبینانه فکر کنیم، در سال جدید و اواخر بهار می‌توانیم این واکسن را داشته باشیم. محرز در این رابطه هم توضیح داد: «هیچ‌کدام از واکسن‌های تولیدشده در دنیا هم قبل از تیرماه به دست کسی نمی‌رسد. حتی آنهایی که سازمان جهانی بهداشت تهیه کرده است تا در اختیار کشورها قرار دهد هم باید الان پولش پرداخت شود تا تیرماه به دست ما برسد. اساسا تولید انبوه از واکسن‌ها آن هم چنین واکسنی که همه دنیا مطالبه آن را دارند، کار زمانبری است. به نظر من باید صبر کنیم تا واکسن ایرانی تولید شود. اگر نتایج مطالعات انسانی این واکسن هم مانند فاز حیوانی آن خوب و موفقیت‌آمیز باشد، امیدواریم تا تیرماه به تولید برسد. اگر واکسن ایمن و موثر باشد، باید مجددا از سازمان غذا و دارو مجوز دریافت کند و بعد از آن می‌تواند وارد فاز تولید شود. نکته دیگری که وجود دارد این است که تمام اعضای تیم تحقیقاتی و تولید‌کنندگان واکسن ایرانی، ایرانی هستند. هیچ کشوری به ما کمک نکرده است. ما بچه‌های باهوشی در ایران داریم. منتها باید امکانات در اختیار آنها قرار دهیم. سرمایه مملکت ما که جوانان نابغه هستند، می‌توانند هر کاری را انجام دهند. سواد دارند و تکنولوژی باید در اختیار آنها قرار داده شود. همان‌طور که جوانان این سرزمین در آمریکا و جاهای دیگر افتخارآفرینی کردند، می‌توانند در ایران هم چنین افتخاراتی را بیافرینند.»

نداشتن کیت تشخیصی به ما آسیب زد نباید واکسن را هم نداشته باشیم

یکی از انتقاداتی که به روند تحقیق و تولید واکسن ایرانی وجود داشت و بارها از سوی برخی متخصصان هم بیان شد، تاخیر در شروع این اقدام ارزشمند بوده است. این عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا در این باره هم گفت: «دیر شروع کردیم چون امکانات نداشتیم. ما یک موسسه واکسن‌سازی به نام رازی داشتیم که در طول این سال‌ها یکی از بهترین موسسات در زمان خود در زمینه واکسن و سرم‌سازی در دنیا بود. دانشجوی پزشکی بودیم در آنجا نحوه گرفتن سم مار و عقرب را مشاهده می‌کردیم. موسسه عظیمی بود. به‌تدریج چون واکسن‌های حیوانی را می‌ساخت البته واکسن انسان هم تولید می‌کرد ولی بیشتر روی واکسن‌های حیوانی کار می‌کرد، زیرنظر جهاد کشاورزی رفت که مساله علمی بودن برندینگ این موسسه را زیرسوال برد. رازی به تدریج پسرفت داشت و واکسن‌های انسانی را نتوانست بسازد و آنها را از هند خریدند و واکسن‌های دامی را هم حالا بعد از اینکه قدری بهتر از گذشته شده می‌سازند. زمانی هم هیچ واکسنی را به آن معنا که باید نمی‌ساختند. واکسن تب مالت را نساخت و ما از خارج کشور نتوانستیم تهیه کنیم و تب مالت این میزان افزایش یافت. الان این موسسه کمی جان گرفته هرچند دستگاه‌های آن هم قدیمی است. این همه واکسن را نمی‌تواند تهیه کند. ما اصولا واکسن‌ها را از خارج کشور تهیه می‌کنیم. اما با این اوضاع تحریم‌ها باید واکسن خود را داشته باشیم. امکان تولید واکسن ایرانی را داریم و همان‌طور که باید کیت تشخیص ایرانی را داشته باشیم واکسن ایرانی را هم لازم داریم. مشکل ما در مهار کووید این بود که از ابتدا همانند کشورهای دیگر کیت تشخیص کرونا به اندازه کافی نداشتیم که همه افراد را تست و ایزوله و کنترل کنیم. یعنی از مواجهه فعال جا ماندیم و درنتیجه از دنیا و کنترل کرونا عقب افتادیم.»

در مسیر خودکفایی برای تولید واکسن‌های مختلف در ایران

محرز چند باری در سخنانش به مساله تحریم و نبود تکنولوژی و مصائبی که در مسیر تحقیق و تولید واکسن ایرانی وجود دارد، اشاره کرد. از او در رابطه با این مساله توضیحات بیشتری خواستیم و او گفت: «تحریم‌ها محدودیت‌های زیادی را خصوصا در ورود تکنولوژی و دسترسی به ابزار روز برای ما ایجاد کرده است. ولی خوشبختانه یک سایت بزرگی از واکسن‌سازی راه افتاده و ان‌شاءالله سایت‌های بیشتری راه می‌افتد تا بتوانیم واکسن را در داخل کشور تولید کنیم. نه‌تنها واکسن کووید که هر واکسنی که استفاده می‌شود، اعم از واکسن‌هایی که برای بچه‌ها به صورت روتین استفاده می‌شود و هم برای بزرگسالان امکان ساختش را در داخل کشور داشته باشیم. الان امکان ساخت این واکسن‌ها را داریم و امیدوارم یکی‌یکی بتوانیم واکسن‌ها را بسازیم که از خرید آن از کشورهای دیگر بی‌نیاز شویم که گاهی به دلیل تحریم دچار کمبود می‌شدیم. الان برای واکسن آنفلوآنزا مدت‌زمان زیادی است که مشکل داریم. این واکسن‌ها را باید خودمان تهیه کنیم. اگر کووید کنار برود قطعا ویروس دیگری خواهد آمد. باید هم امکان تشخیصی و هم امکان پیشگیری و واکسن را خود در ایران داشته باشیم که ان‌شاءالله به‌زودی این مهم راه می‌افتد. در ارتباط با نقش شهید محسن فخری‌زاده هم باید بگویم ایشان در کیت تشخیصی که وزارت دفاع ساخته بود، مشارکت داشتند و امکانات کیت را دراختیار قرار دادند و امکانات ساخت واکسن‌ها را تهیه کردند تا وزارت دفاع و رازی بتوانند کار کنند. از این نظر کمک‌های زیادی کردند.»