پرواز نوجوانی در رویای ایرانی

به گزارش «فرهیختگان»، روز گذشته خبری تلخ، جامعه هنری انقلاب را داغدار کرد. احــمــد‌علی راغــب هنــرمــند برجسته موسیقی انقلاب در سن 76 سالگی درگذشت. یاد او با ساخت آهنگ سرودهای ماندگاری همچون «بانگ آزادی»، «خجسته باد این پیروزی» جاودان شده است. یاد و نام او به خاطر جاودانگی سرودهایی است که بر زبان جوان‌های دهه شصتی باقی‌مانده است. دهه 60، دهه شروع خیلی از اتفاقات نو و تازه در عرصه هنر ایران بود. دهه‌ای که سرودها جان گرفتند و به داخل کلاس‌ها و مدارس آمدند. سرودها به بخش مهمی از فعالیت تربیتی هنری نوجوانان‌ دهه 60 بدل شده بودند. معلمان پرورشی یا دینی با بچه‌های فعال مدرسه، یکی از آن ترانه‌هایی را که از تلویزیون شنیده بودند تمرین و اجرا می‌کردند. کمی قبل‌تر تلویزیون هم جای بهتری برای سرودهای مختص نوجوان‌ها بود. سرودهایی که به زبان نوجوانانه از حنجره و دل‌ها بیرون می‌آمد و بر دل‌ها می‌نشست، حتی سرودها و موزیک‌ویدئویی‌هایی که با همخوانی نوجوان‌ها اجرا می‌شد، اثر گذارتر و ماندگارتر از خیلی از ترانه‌های دیگر بود. اما رفته‌رفته، پای این سرودها از تلویزیون کوتاه شد. روزگذشته موزیک ‌یدئویی به نام «رویای ایرانی» در فضای مجازی منتشر شد. موزیک‌ویدئویی پرهیجان و پرجنب‌وجوش از نوجوانان ایرانی که مرکز موسیقی ماوا آن را ساخته است. به بهانه انتشار این موزیک‌ویدئو با سازندگان این اثر گفت‌وگو کردیم و البته ویژگی سرود و ترانه‌سرایی برای نوجوانان را بررسی کردیم.

 سرود برای نوجوان ها چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

با نگاهی به سرودهای قدیمی متوجه می‌شویم که این سرودها می‌خواهند یک مساله را برای بچه‌ها بازگو کنند. وقتی از دلتنگی برای پدر می‌گویند یا از جنگ و انقلاب، سعی‌شان این است به زبانی ساده بتوانند مفاهیمی که در دوران پیش رو دارند را برای نسل نوجوان تبیین کنند. بین شعر و سرود تفاوت وجود دارد. برخی از شاعران می‌گویند، سرود باعث ایجاد هیجان و شور در نوجوانان و کودکان می‌شود. بیوک ملکی، شاعر کودک و نوجوان سرود و شعر بسیار دارد. او معتقد است شعری که برای کودک و نوجوان گفته می‌شود باید محتوای مناسب و مشخصی داشته باشد. او با بیان اینکه شعر کودک با شعر نوجوان متفاوت است، می‌گوید: «این مساله را نباید از یاد برد که نوجوان دنیایش متفاوت با کودک است؛ هم از نظر روحی و هم از نظر جسمی. او به ناگهان از یک دوره به دوره دیگری پرت می‌شود و درگیر احساسات است. دنیای او برخلاف کودک، درونی می‌شود. می‌تواند استدلال و فکر کند. نوجوان خود را یک کودک نمی‌داند. از طرفی هم، هنوز بزرگسال نیست. به قول لوین، روانشناس آلمانی، بزرگسال و کودک یک بار، بارِ بزرگسالی و کودکی را به دوش می‌کشند، اما نوجوان همزمان بارِ هر دو را به دوش می‌کشد. در اصل نوجوان دنبال هویت است و مسائل اطرافش برای او اهمیت پیدا می‌کند.» رابطه با خانواده و دوستان، مسائل اجتماعی و... او را دچار شک و در مورد تردیدهایش فکر می‌کند و به آینده‌اش می‌اندیشد و آرمانگراست. این مسائل بخشی از ویژگی‌های نوجوان است و مسلّم است کسی که برای او شعر می‌گوید، نمی‌تواند اینها را نادیده بگیرد. علاوه‌بر اینها، نوجوان امروز تفاوت‌های آشکاری هم با نوجوانانِ قبل از خود دارد. سرعت و پیشرفت علم و تکنولوژی، در لحظه، دنیای بچه‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد و کسی که برای آنها کار می‌کند نباید از این مسائل غافل باشد.» ملکی معتقد است که شعر نوجوان باید خیلی جدی گرفته شود چون در سن حساس آنها می‌تواند بسیار تاثیرگذار باشد و می‌گوید: «دهه 60 و 70، خیلی سرودها و ترانه‌های خوبی داشتیم که بچه‌ها از آنها در همه جا (خانه و مدرسه) استفاده می‌کردند. اما الان این مساله را خیلی کمتر می‌بینیم.»

یک رویای شیرین ایرانی

نوجوانان امروز در معرض تولیدات وسیع رسانه‌ای هستند. تولیدات رنگارنگ و پرزرق و برق. اتفاقا در این شرایط است که اهمیت تولید آثار خوش آب‌ورنگ فرهنگی و هنری برای نسل نوجوان دوچندان می‌شود. تولیدات انبوهی که در دنیای مجازی قرار گرفته است بی‌بهره از هدایتگری و تربیت نوجوان ایرانی است. اما به راستی در این معرکه چه باید کرد تا چشم نوجوان‌ها به سوی یک محصول فرهنگی اصیل ایرانی جلب شود. آیا ساخت یک موزیک‌ویدئوی ساده و اجرای یک سرود با همان سبک و سیاق دهه 60 برای نوجوان امروزی کافی است؟

برخی از کارشناسان معتقدند که استفاده از رنگ‌های شاد و متنوع، استفاده خلاقانه از نور و جلوه‌های ویژه رایانه‌ای و همچنین تدوینی پویا و خلاقانه ازجمله عناصری هستند که می‌تواند یک موزیک‌ویدئو را برای نوجوان امروزی جذاب کند. نماهنگ‌ها به دلیل ساختار و الگوی روایی‌شان بسیار نزدیک به سلیقه نوجوان‌ها هستند و تقریبا تمامی عناصر موردعلاقه‌شان را یکجا با خود دارند. «رویای ایرانی» محصول تازه موسسه ماوا، برای مخاطب نوجوان ساخته شده و می‌توان گفت که تلاش سازندگانش بر این بوده که بسیاری از عناصری که اشاره شد را در ساخت اثر درنظر بگیرند. «امید» را می‌توان تم اصلی شعر رویای ایرانی به حساب آورد و کارگردان آن نیز تلاش کرده تا فیلمنامه‌ای کوتاه براساس این تم بنویسد. پس به سراغ چند نوجوان به‌عنوان قهرمان‌های کوچک رویای ایرانی رفته و آنها را در قالب چتربازانی می‌گذارد که قرار است با خود نور، گرما و امید بیاورند. از قلب آسمانی آبی و نیز ابرهای متراکمی که چهره شهر را پوشانده است. سپس در شهر حرکت کرده و گلوله‌هایی را در فضای آسمان شلیک می‌کنند که حاوی استیکرها یا شکلک‌های خنده‌ است. شکلک‌هایی که روی زمین فرود آمده و لبخند را بر لبان مردم شهر می‌نشاند. ایده ظریفی که از جهان مجازی گرفته شده و برای مخاطب نوجوان نیز کاملا آشنا به نظر می‌رسد. شعر مورد استفاده در این نماهنگ از ریتم خوبی برخوردار است و با فضای نوجوانانه کار همخوانی دارد. استفاده از چند نوجوان به‌عنوان بازیگر که به‌خوبی هم از عهده نقش‌شان برآمده‌اند، از دیگر نقاط قوت نماهنگ «رویای ایرانی» به حساب می‌آید. به‌خصوص بازیگر/خواننده که درک درستی از شعر داشته و مخاطبان کم سن و سال این نماهنگ هم می‌تواند با او همذات پنداری کنند. در این میان تنها نقطه ضعف رویای ایرانی مربوط به انیمیشن ابتدای آن است که کیفیت چندان مطلوبی نداشته و در نگاه نخست می‌تواند مخاطب نوجوان کار را از خود دور کند.

علی شمس، تهیه‌کننده نماهنگ «رویای ایرانی»  در گفت‌وگو با «فرهیختگان» مطرح کرد

 نوجوان‌ها هیچ سهمی  در رادیو و تلویزیون ایران ندارند