به گزارش «فرهیختگان»، امسال از آن سال‌های عجیب و غریبی است که نه‌تنها نمی‌توان برای انجام هیچ کاری چه اقتصادی چه تحصیلی و... برنامه‌ریزی کرد؛ بلکه حتی امکان دنبال کردن برنامه‌های مناسبتی هم طبق روال سال‌های گذشته وجود ندارد. 16 آذر هم یکی از همان مراسم‌هایی  بود که هرساله جنب‌و‌جوش دوباره‌ای به فضای دانشگاه‌ها می‌داد و بعضا حواشی حضور برخی چهره‌های سیاسی در دانشگاه‌ها به حدی پررنگ می‌شد که خبرهایش حتی تا چند روز بعد هم در صدر اخبار رسانه‌ها قرار می‌گرفت. روز دانشجوی سال‌های گذشته به‌قدری در برخی دانشگاه‌ها به‌ویژه دانشگاه‌های مادر کشور پرشور برگزار می‌شد که حتی بعد از پر و خالی شدن چند باره سالن‌هایی که شخصیت‌های سیاسی در آن حضور داشتند، اما باز هم بخشی از دانشجویان پشت در‌های سالن می‌ماندند و به علت ازدیاد جمعیت، نمی‌توانستند روی صندلی‌های سالن بنشینند. علاوه‌بر آن در اکثر مواقع شخصیت‌های سیاسی هم از هر دو جناح استقبال خوبی برای حضور در برنامه‌های تدارک دیده شده توسط تشکل‌ها می‌کردند و حتی بازار برگزاری مناظره میان چهره‌های مختلف سیاسی هم داغ می‌شد، مناظره‌هایی که موضوعاتش مسائل روز جامعه بود، اما حالا کرونا طوری به دنیا و طبیعتا فضای دانشگاه‌های کشور حمله کرده که اگر بگوییم دانشگاهیان سوت‌وکورترین مراسم 16 آذر را در حال و هوای پاییزی 99 در فضای فیزیکی جامعه آکادمیک تجربه کردند، گزافه نگفته‌ایم. البته در این میدان کروناویروس حریف تشکل‌های دانشجویی نشد و آنها علی‌رغم اینکه از دعوت حضوری چهره‌های سیاسی با توجه به شرایط ایجاد‌شده در کشور به‌خاطر شیوع این بیماری منع شدند، اما فضای مجازی به بستری مناسبی برای دنبال کردن بخش عمده فعالیت‌های فعالان دانشجویی به‌مناسبت روز دانشجو تبدیل و عمده برنامه‌ها هم به‌صورت لایو اینستاگرامی برگزار شد، تا دانشجویان نشان دهند به هیچ عنوان قرار نیست بازنده میدان مبارزه با کرونا باشند.

  غیبت 2 رئیس قوه در روز دانشجوی 99

نکته قابل توجه در 16 آذر امسال، غیبت چهره‌های کلیدی بود. حسن روحانی به‌عنوان رئیس‌جمهور کشور درحالی حاضر نشد حتی به‌صورت مجازی نیز به پرسش و پاسخ دانشجویان جواب دهد که دیگر چند صباحی از دولتش باقی ‌نمانده و از سوی دیگر کشور در شرایط اقتصادی ویژه‌ای به‌سر می‌برد و انتقادات فراوانی نسبت به عملکرد اقتصادی دولت او وجود دارد. البته نباید این مساله را نیز نادیده گرفت که حضور او در طول سال‌های گذشته در میان دانشجویان هم همیشه با حواشی همراه بود. شانسی که امسال به‌طور کلی از بین رفت و با وجود اعلام قبلی برخی مسئولان دفتر ریاست‌جمهوری، روحانی ترجیح داد به صدور پیامی به مناسبت فرا رسیدن روز دانشجو اکتفا کند و به‌رسم روسای پیشین در آخرین سال ریاست‌جمهوری‌اش، در معرض انتقاد جامعه نخبگانی کشور قرار نگیرد. از طرف دیگر، رئیس مجلس هم، راهی همانند رئیس‌جمهور را در پیش گرفت و ترجیح داد در اولین سال حضورش صرفا به ارائه آدرس ایمیلی به‌عنوان پل ارتباطی میان خود و دانشجویان اکتفا کند. اتفاقی که بی‌تفاوتی رئیس سابق قوه مقننه یعنی علی لاریجانی نسبت به دانشجویان را تداعی کرد.

لاریجانی که بیشترین سابقه مدیریت مجلس را برعهده داشته است در طول سال‌های حضورش، به تعداد انگشتان یک دست هم با دانشجویان نشست و برخاست نداشت. با این حال آیت‌الله رئیسی، به‌عنوان رئیس قوه قضائیه با نماینده تشکل‌های دانشجویی حضور داشت و به سوالات هر کدام از این تشکل‌ها در حوزه‌های اقتصادی، قضایی و موضوعاتی مانند تخریب خانه‌ها در منطقه ده ونک و... پاسخ داد و ازجمله معدود مسئولان رده بالای کشور بود که روز دانشجو را در میان تعدادی ولو اندک از دانشجویان سپری کرد. درحالی‌که امسال آسان‌ترین روش برای نشستن پای صحبت‌های دانشجویان مهیا بود؛ چراکه مسئولان می‌توانستند با استفاده از فضای مجازی و بدون نیاز به تشریفات معمول این قبیل برنامه‌ها در مراسم‌های برگزار‌شده ازسوی تشکل‌های دانشجویی شرکت کرده و در کنار ایراد سخنرانی، به سوالات این قشر به‌عنوان بخشی از جامعه نخبگانی کشور پاسخ دهند؛ اما آنچه در عمل اتفاق افتاد این بود که مسئولان ترجیح دادند در شرایط این روزهای کشور کمتر در معرض سوالات مختلف و بعضا پرتکرار دانشجویان قرار بگیرند.

  خاص‌ترین برنامه‌های آخرین 16 آذر قرن

با این حال دانشگاه تهران که در طول سال‌های قبل همیشه یکی از جنجالی‌ترین برنامه‌های روز دانشجو را برگزار می‌کرد، این بار به همت بسیج دانشجویی میزبان سعید جلیلی و سردار فدوی به‌عنوان دو چهره سیاسی و نظامی کشور بود. برنامه‌ای که به میزبانی تشکل‌های انقلابی این دانشگاه و البته به‌صورت حضوری با شرکت جمع معدودی از دانشجویان رقم خورد تا تنها برنامه سالنی روز دانشجوی کرونایی باشد.

اگرچه دانشگاه‌ها در این ایام روزهای کم تردد و حتی تعطیلی را در شهرهای قرمز تجربه می‌کنند اما دانشجویان فعال تشکل‌ها از فرصت 16 آذر امسال هم نهایت استفاده را بردند. بسیج دانشگاه‌های اراک نیز همزمان با 16 آذر مقابل تاسیسات آب‌سنگین این شهر تجمع کرده و با صدور بیانیه‌ای خواستار بازگشت تاسیسات هسته‌ای فوردو، نطنز وآب‌سنگین اراک به حالت پیش از برجام شدند، البته بسیج دانشجویی دانشگاه‌های امام‌صادق(ع) و صنعتی‌شریف نیز روز گذشته با حضور درمقابل سایت هسته‌ای فردو، یاد شهید فخری‌زاده را گرامی داشتند و خواستار راه‌اندازی این مجتمع هسته‌ای شدند.

  انتخابات 1400؛ گمشده برنامه‌های 16 آذر امسال

یکی از موضوعات مهم درباره 16 آذر امسال این بود که کم‌کم برای برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 آماده می‌شود و قطعا این مقوله درصورت شرکت مسئولان مختلف می‌توانست به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین موضوعات برنامه‌های فعالان دانشجویی قرار بگیرد. اتفاقی که مسبوق به سابقه است و همیشه در روز دانشجویی که سال قبل از انتخابات برگزار می‌شد، محیط دانشگاه در کنار داشتن حال‌و‌هوای سیاسی، حتی بستری برای اعلام کاندیداتوری برخی چهره‌های سیاسی و حضور نامزدهای احتمالی تلقی می‌شد، در اصل نامزدها با حضور در جمع دانشجویان نه‌تنها به بیان برنامه‌ها و اقناع افکار عمومی در فضای دانشگاهی می‌پرداختند، بلکه به چهره‌های شناخته‌شده برای روزهای پرتلاطم انتخابات در جامعه آکادمیک تبدیل می‌شدند، اما امسال با توجه به شرایط خاص سیاسی کشور، انتظار می‌رفت 16 آذر ویژه‌ای با موضوع انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 رقم بخورد، اما خبری از هیجانات انتخاباتی نبود و سیاسیون ترجیح دادند کمترین استفاده را از فضای دانشگاهی این روزها ببرند.

  خبری از اصلاح‌طلبان نبود؛ نه شخصیت‌ها و نه تشکل‌ها!

برنامه‌های روز دانشجوی امسال اما غایبان دیگری هم داشت. تعداد انگشت‌شماری از تشکل‌های اصلاح‌طلب بودند که امسال و در ایام 16 آذر تحرک خاصی از خود نشان دادند. در مرور صفحات مجازی این تشکل‌ها جز چند عکس‌نوشته و بیانیه به مناسبت روز دانشجو، محتوای دیگری به چشم نخواهید دید. هرچند همین عکس و بیانیه‌ها هم در میان تشکل‌ها عمومیت ندارد و بیشتر استثنا است. همین رویکرد منفعلانه را می‌توان در میان میهمانان برنامه سیاسی هم رصد کرد. درحالی‌که انتظار می‌رفت با توجه به در پیش بودن انتخابات ریاست‌جمهوری، اصلاح‌طلبان حضور فعال‌تری در میان دانشجویان داشته باشند، اما به نظر می‌رسد در شرایط سیاسی و اقتصادی کشور ترجیح دادند برخلاف سال‌های قبل سکوت اختیار کنند.

  دست پر بچه‌های بسیج در 16آذر کرونایی

با نگاهی به برنامه‌هایی که توسط تشکل‌های مختلف در دانشگاه‌های مختلف کشور برگزار کرده‌اند، باید گفت از میان 80برنامه‌ای که در طول چند روز منتهی به 16آذر در فضای آکادمیک کشور برگزار شده، حدود 30برنامه تنها توسط دفاتر بسیج در دانشگاه‌های مختلف از تهران گرفته تا کرمانشاه و شیراز و... برپا شده است که البته بیشتر برنامه‌های این تشکل نیز در حوزه سیاسی و با حضور چهره‌های سیاسی اصولگرا بوده است؛ به‌طور مثال علیرضا زاکانی، روح‌الله ایزدخواه، احمد نادری، سیدنظام‌الدین موسوی، اقبال شاکری و علی خضریان به‌عنوان نمایندگان مجلس، فواد ایزدی، رستم قاسمی، وحید جلیلی و... تنها جزئی از میهمانان دعوت‌شده توسط فعالان بسیج دانشجویی در دانشگاه‌های کشور بوده‌اند. البته این تشکل با برگزاری نزدیک به 5برنامه صنفی هم تلاش داشت تا تنها به حوزه سیاسی ورود نکرده و هرچند کم اما بازهم نیم‌نگاهی به مشکلات صنفی دانشجویان داشته باشد، البته این کار بیشتر توسط دفاتر در خارج از پایتخت دنبال شده بود و دفاتر بسیج در دانشگاه‌های تهران ترجیح داده بودند بیشتر حول موضوعات سیاسی بگردند. بعد از تشکل بسیج، انجمن‌های اسلامی عضو اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل و پس از آن دفاتر جامعه اسلامی دانشجویان هم در زمره فعال‌ترین مجموعه‌های دانشجویی ایام 16آذر قلمداد می‌شوند. جالب است اگر بخواهیم تشکل‌های دانشجویی را با یک نگاه کلی درنظر بگیریم، باید بگوییم از بیشتر از 70برنامه برگزارشده تنها 7برنامه توسط تشکل‌های اصلاح‌طلب برگزار شده و جالب‌تر اینکه صرفا 2برنامه به‌صورت مشترک توسط تشکل‌های هر دو جناح برگزار شده است.

  نمایندگان و دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، میهمانان پرتکرار روز دانشجو

 از طرف دیگر نمایندگان مجلس را شاید بتوان جزء میهمانان اصلی بسیاری از این برنامه‌ها در نظر گرفت؛ برنامه‌هایی که قریب‌به‌اتفاق آنها در فضای مجازی برگزار شد و به جزء چند مراسم محدود که به‌صورت تجمع اعتراضی یا اقدامات نمادین مانند اهدای خون بود، هیچ‌کدام از تشکل‌ها نتوانستند به‌صورت فیزیکی و ارتباط چهره‌به‌چهره با میهمانان خود داشته باشند. درحقیقت بیش از 95درصد برنامه‌ها در بستر فضای مجازی و عموما با استفاده از ظرفیت اینستاگرام برگزار شده بود. در این میان نیز تنها 3کرسی آزاداندیشی توسط بسیج دانشگاه خواجه‌نصیرالدین طوسی، بسیج و انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه شیراز و انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه هرمزگان برگزار شده است. یکی دیگر از نکات قابل‌توجه درباره برنامه‌های روز دانشجوی امسال این است که اگر حضور نمایندگان مجلس را میان تشکل‌های دانشجویی نادیده بگیریم. بیش از 17تن از نمایندگان شهرهای مختلف کشور این ایام میهمان صفحات مجازی تشکل‌ها شدند و با آنها به گفت‌وگو پرداختند. بسیج دانشگاه تهران هم روز گذشته به‌همراه چند تن از نمایندگان مجلس به روستای اسلام‌آباد در بخش خاوران رفتند تا بی‌واسطه با مردم گفت‌وگو کنند. محسن رضایی هم یکی از چهره‌های شاخص روز دانشجوی امسال بود و به‌عنوان دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام چندبار میان تشکل‌های مختلف حضور پیدا کرد.

  آخوندی و صادقی؛ مهم‌ترین چهره‌های اصلاح‌طلب روز دانشجو

روز دانشجوی امسال درحالی به پایان رسید که تشکل‌های دانشجویی بخشی از برنامه‌های خود را به موضوع ترور شهید فخری‌زاده و راهکارهای مقابله ایران با این حادثه اختصاص داده‌ بودند، از طرف دیگر تنها یک برنامه به حوزه اقتصاد کشور اختصاص داده شده بود. جالب اینجاست که حتی چهره‌های شاخص اصلاح‌طلبی هم حاضر نشدند میان همان کمتر از 10برنامه برگزارشده توسط تشکل‌های این جناح حضور پیدا کنند، به‌طوری که محمود صادقی و عباس آخوندی تنها افرادی بودند که به‌صورت مجازی حاضر به شرکت در برنامه‌های تشکل‌های هم‌فکر خود شدند. ازسوی دیگر تقریبا هیچ مناظره‌ای توسط تشکل‌ها برگزار نشد و عموما برنامه‌ها به‌صورت سخنرانی یک‌طرفه و نهایتا پرسش و پاسخ دانشجویی بوده است.

* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار