به گزارش «فرهیختگان»، سیدمهدی طالبی، روزنامه‌نگار طی یادداشتی در روزنامه «فرهیختگان» نوشت: ایران یکی از اولین کشورهای استفاده‌کننده از پهپاد در عرصه نظامی و جنگ است. داستان استفاده از پهپادها در ایران به سال 1362 باز می‌گردد. درست در زمانی که انبارهای قطعات جنگنده‌های ایران ته کشیده بود و دیگر حتی جنگنده‌های فانتوم و نمونه‌های شناسایی آن با نام RF-4E نفس پرواز و تصویر‌برداری از جبهه گسترده جنگ با ارتش رژیم صدام را نداشتند پیوند جبهه و دانشگاه باعث تولد صنعت پهپادسازی ایران شد. جایی که بچه‌های جهاد دانشگاهی اصفهان و دانشگاه صنعتی اصفهان موفق به ساخت هواپیمای مدل شده و به درخواست نیروهای اطلاعات نظامی ایران روی آنها دوربین نصب کردند. این پهپادها که در آن زمان تنها یک کیلومتر برد داشتند موفق شدند اندکی پیش از آغاز یک عملیات نظامی مهم با تصویر‌برداری از خطوط مقدم ارتش صدام در نزدیکی منطقه معروف «نهر خین» نقطه ضعفی را در اطلاعات به‌دست آمده پیشین کشف کنند. سردار «محمدحسین باقری» فرمانده فعلی ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران و «علی شمخانی» دبیر فعلی شورای عالی امنیت ملی ایران که آن زمان جزء فرماندهان جنگ بودند با ذوق‌زدگی ناشی از کشف چنین مشکلی به‌سرعت دستور لغو عملیات را صادر کردند.
محسن رضایی، فرمانده وقت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بعد از ظهر اولین استفاده از پهپاد در جنگ تحمیلی در کمتر از چندساعت دستور تشکیل نخستین گردان پهپادی ایران با ماموریت شناسایی و تحت‌عنوان «رعد» را صادر کرد. یگان‌های پهپادی ایران درهمان زمان جنگ با تجهیز پرنده‌های خود به راکت‌های آرپی‌جی7 دست به حملات موشکی علیه نیروهای دشمن زدند. گفته می‌شود عملیات‌های تهاجمی ایران به‌وسیله پهپاد حتی باعث کشته شدن یکی از فرماندهان ارتش صدام نیز شده است. ایران همچنین از سال 1364 با نصب پهپاد روی قایق در هورالعظیم فعالیت‌های آبی پهپادهای خود را نیز کلید زد. بنابر اطلاعات منتشره از سوی فرماندهان یگان‌های پهپادی، ایران در طول جنگ موفق به گرفتن سه میلیون عکس از جبهه‌های جنگ شده است. تصاویری که نخستین مورد آن با لغو کردن فوری عملیاتی مهم به نیروهای نظامی ایران کمک بزرگی کرد و باید دید سه میلیون عکس منهای تصاویر نخستین شناسایی پهپادی چه دستاوردهایی برای تهران داشته است.

حالا 37 سال پس از نخستین تصویر‌برداری یک کیلومتری پهپادهای ایرانی دیگر در ایران نه صحبت از چند کیلومتر است و نه آرپی‌جی. ایران در روز 13 آذر سال 1399 در سالروز شکار «تمیز» یک پهپاد پیشرفته و رادارگریز آمریکایی موسوم به RQ-170 که در سال 1390 به دام افتاد، با انتشار کلیپی به‌طور رسمی ساخت نمونه یک به یک این پهپاد‌ها را اعلام کرد. این پهپاد با نام شاهد 171 با برد حیرت‌انگیز 4400 کیلومتری خود دارای شعاع عملیاتی 2200 کیلیومتری است. پیشرفته‌ترین نمونه‌های جنگنده اف-16 آمریکا با استفاده از مخازن سوخت تطبیقی بردی 4200 کیلومتری یعنی 200 کیلومتر کمتر از شاهد 171 دارند.

این پهپاد سنگین با وزن ۳۰۷۰ کیلوگرم و ارتفاع پروازی 36 هزار پا (نزدیک به 11 کیلومتر) با استفاده از یک موتور توربوفن می‌تواند 10 ساعت مداومت پروازی داشته و به سرعت 460 کیلومتر در ساعت برسد. این پهپاد از موتور پیشرفته توربوفن جهش-700 استفاده می‌کند.

RQ-170 که بنابر تصاویر منتشرشده از سوی نیروهای مسلح ایران حداقل دوسال پیش از به دام انداخته شدن در تور شناسایی قرار داشته با برنامه‌ریزی مناسب در سال 1390 با کمترین آسیب‌ها به شکلی سالم به زمین نشانده شده و در اختیار کارشناسان ایرانی قرار گرفت. ایران با عدم توجه به التماس‌های باراک اوباما رئیس‌جمهور سابق آمریکا برای بازپس‌گیری این پهپاد که حامل آخرین دستاورهای تکنولوژیک آمریکا بود در سال 1391 به‌طور کامل اطلاعات آن را تخلیه کرده و در برنامه‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت به‌سمت داخلی‌سازی فناوری‌های موجود در آن رفت. ایران در طول این سال‌ها نمونه‌های 15 درصد، 40 درصد، 60درصد و نهایتا صددرصد این پهپاد را که در ایران به «جانور قندهار» مشهور است، ساخته است. پهپاد شاهد 171 آخرین گام در این مسیر بود. نمونه اولیه شاهد 171 در سال 1393 ساخته شده و در سال 1396 نیز به ثمر رسید، اما انتشار جزئیات فنی آن گامی بود بر آخرین مراحل بومی‌سازی این پهپاد. مساله‌ای که البته نشانگر مهندسی معکوس و پیشرفت موازی ایران در فناوری‌های دیگر به‌کار رفته در پهپاد آمریکایی‌هاست. در 11 آذرماه نیز در جریان افتتاح نمایشگاه دستاوردهای تحقیقاتی نیروی دریایی ارتش تصاویری از موشک قائم 114 منتشر شد. این موشک گرچه پیش‌تر نیز روی بالگردهای 214 نیروی دریایی دیده شده بود، اما انتشار تصاویر آن و افشای بهره بردن این موشک از چهارنوع سر جست‌وجوگر حاکی از پیشرفت بزرگ ایران در ساخت جست‌وجوگرهای هوشمند است. از میان این چهار موشک، سه موشک دارای هدایت‌های لیزری، اپتیکی مرئی و حرارتی بوده و موشک چهارم نیز به‌دلیل پوشش روی جست‌وجوگر قابل شناسایی نبود، اما با این حال گفته می‌شود این موشک نیز دارای جست‌وجوگر موج میلی‌متری است. موشک قائم 114 شباهت زیادی به موشک مشهور آمریکایی هلفایر دارد که به‌طور گسترده‌ای از سوی پهپادها و بالگردهای تهاجمی سنگین آمریکا مانند بالگردهای آپاچی شلیک می‌شوند. رونمایی از شاهد 171 و قائم 114 و کنار هم چیده شدن برد 4400 کیلومتری، ارتفاع 11 کیلومتری و موشک سنگین، دیگر چیزی از کشورهای پیشرفته کمتر ندارد و درحال حرکت بر لبه فناوری است. پهپادهای ایران البته باید در سال‌های بعدی زیر پوشش ارتباطات ماهواره‌ای قرار بگیرند تا بهتر بتوانند به برد بلند دست پیدا کنند. ورود ایران در سال گذشته به پرتاب ماهواره‌های نظامی نشان داد این مساله در دستور کار جدی قرار دارد. با این‌حال ایران پیش‌تر نیز به استفاده از روش‌های دیگر موفق به انجام عملیات دوربرد پهپادی شده است.

در بامداد 9 مهر 1397، ایران در پاسخ به عملیات تروریستی تکفیری‌ها که با حمایت‌های قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دست به عملیاتی تروریستی در رژه 31 شهریور در اهواز زده بودند با استفاده از 6موشک بالستیک و هفت‌پهپاد به مواضع باقی‌مانده گروهک داعش در نزدیکی یکی از پایگاه‌های آمریکا در البوکمال حمله کرد. بعدها برخی از منابع در ارتش آمریکا اعلام کردند زمانی که موشک‌ها و پهپادهای ایرانی به‌طور ناگهانی مواضعی را در سه‌کیلومتری پایگاه آمریکا در البوکمال مورد هدف قرار داده‌اند، این کشور متوجه حمله شده است. این درحالی است این پایگاه‌ها تحت مراقبت رادارهای آمریکا و متحدانش در منطقه قرار دارد. یک نوع از پهپادهای به‌کار رفته در این عملیات پهپاد صاعقه بود که خود نمونه موتور ملخی پهپاد سیمرغ است. پهپاد سیمرغ نیز خود نمونه جت ساخته‌شده براساس RQ-170 است. پهپادهای ایرانی که از مرکز ایران و همچنین کرمانشاه برخاسته بودند موفق به انجام عملیاتی در 500 کیلومتری مرزهای ایران شدند. مساله‌ای که نشان از توان عملیات دوربرد پهپادهای ایرانی حتی بدون استفاده از تجهیزات ارتباطات ماهواره‌ای دارد.

 نقش پهپادها در جنگ‌های آتی

تکلیف جنگ‌ها اساسا در میدان نبرد و با استفاده از سلاح‌های تاکتیکی مشخص می‌شود. درجایی که بیش از قدرت دقت لازم است، با موشک‌ها و جنگنده‌ها می‌توان زیرساخت‌های دشمن را هدف گرفت، اما سربازان خط مقدمش را خیر. با این‌حال آسمان نقشی تعیین‌کننده در جنگ دارد. پرنده‌ها می‌توانند با تسلط بر فضای منطقه، خطوط مقدم دشمن را بمباران کنند. در این میان سه گزینه وجود دارد؛ جنگنده‌ها، بالگردها و پهپادها. دو مورد نخست بسیار بزرگ هستند و حامل سرنشین، مساله‌ای که شناسایی آنها را آسان‌تر کرده و مورد هدف قرار دادن آن را نیز به‌دلیل از بین رفتن نیروی انسانی دردناک‌تر می‌کند. خلبانان به‌دلیل قرار داشتن درمعرض خطر باید با «استرس» حین عملیات روبه‌رو باشند. در سوی دیگر آنها وسایلی بسیار گرانقیمت برای خرید و همچنین در استفاده هستند. جنگنده‌های با وزن سنگین خود برای مدت کوتاهی می‌توانند پرواز کنند و به‌دلیل ارتفاع پروازی بالا، سرعت زیاد، جثه بزرگ و حرارت زیاد به‌راحتی مورد شناسایی سامانه‌های پدافندی و راداری قرار می‌گیرند. در این میان بهترین ابزار جنگ تاکتیکی و تسلط از آسمان بر زمین پهپادها هستند.

پهپادها بدون نیاز به تعداد بالایی از کاربران درحالی که خلبان در مکانی دور از میدان جنگ درحال هدایت پرنده خود است می‌توانند بدون استرس به عملیات بپردازند و تمامی فکر و ذهن خود را روی آن متمرکز کنند. این پرنده‌ها همچنین قیمت ساخت کمتری دارند، هزینه به‌کارگیری و سوخت آنها کمتر است و می‌توان تعداد زیادی از آنها را خریداری کرده و به‌خدمت گرفت. پهپادها به‌دلیل جثه کوچک، ارتفاع پروازی پایین، سرعت کم و حرارت ناچیز به‌سختی توسط رادارها مورد شناسایی قرار گرفته و احتمال انهدام‌شان بسیار پایین است.

پهپادها می‌توانند ضمن کم کردن استرس کاربران (خلبانان‌شان)، ترس عمیقی را در میان نیروهای دشمن ایجاد کنند. در چنین شرایطی سربازان دشمن همیشه نگران هستند که زیر نظر باشند و به‌طور ناگهانی و دقیق مورد حمله پهپادها قرار بگیرند. پهپادها از این جهت نه‌تنها در عرصه میدانی بلکه در حوزه‌های ذهنی و روانی نیز تاثیر بدی روی جبهه دشمن می‌گذارند. دشمن به همین دلیل مجبور به احتیاط در محل‌های استقرار و فعالیت‌های خود است زیرا برای کاهش آسیب‌پذیری درمقابل پهپاد باید تمهیداتی بیندیشد که قطعا از توان تهاجمی آن خواهد کاست.

پهپادها به‌جز هدف‌گیری می‌توانند نقش بزرگی در شناسایی هم داشته باشند. پهپادها با تصویر‌برداری از میدان جنگ می‌توانند گرای مورد نیاز سامانه‌های توپخانه‌ای و آتشبارهای موشکی را تامین کنند. همچنین این پهپادها می‌توانند با زیر نظر گرفتن فعالیت‌های دشمن به افسران نظامی اطلاعات کاملی از نحوه استقرار، تجهیزات و نقاط قوت دشمن بدهند تا آنها براساس این اطلاعات دست به برنامه‌ریزی بزنند. به‌عنوان مثال پهپادها با شناسایی افسران عالی‌رتبه، اتاق‌های عملیات و زاغه‌های مهمات دشمن می‌توانند باعث ضربات بزرگی به دشمن شوند. از سوی دیگر این پهپادها با شناسایی مناطقی از محل نبرد که دارای ضعف پدافندی هستند می‌توانند زمینه خوبی برای انجام عملیات توسط جنگنده‌ها و بالگردهای تهاجمی ایجاد کنند.

پهپادها برخلاف جنگنده‌ها که زمان محدودی می‌توانند به پرواز بپردازند قابلیت پرواز از 10 تا 30 ساعت را دارند. به همین دلیل می‌توان از آنها برای امور مراقبتی در مرزها، جاده‌ها و در طول جنگ برای محافظت از نیروها استفاده کرد. از دیگر کاربردهای پهپاد رله مخابراتی برای برقراری ارتباط میان نیروهای نظامی در فواصل دور و در مناطق کور رادیویی است. به‌عنوان مثال اگر نیروهای نظامی قصد نفوذ به منطقه‌ای را داشته باشند که به‌دلیل کوهستانی بودن دسترسی به امواج رادیویی نیروهای خودی ندارد با استفاده از پهپادها می‌توان آنها را هدایت کرده و ارتباط‌شان را با مرکز فرماندهی برقرار ساخت. پهپادها همچنین می‌توانند اقدام به جنگ الکترونیک کنند. در صورتی که آنها بر فراز یک هدف دست به جنگ الکترونیک بزنند، احتمال اختلال در سیستم‌های پدافندی وجود دارد که همین مساله می‌تواند زمینه حملاتی هوایی و موشکی را به آن ایجاد کند. همچنین این پهپادها می‌توانند دست به شنود یا ایجاد اختلال در سامانه‌های ارتباطی دشمن بزنند.

 پرواز پهپاد مقاومت بر فراز فلسطین ترس صهیونیست‌ها روی زمین

نیروهای مقاومت لبنان اخیرا تصاویری از مراکز مهم فرماندهی ارتش رژیم صهیونیستی در جبهه شمال منتشر کرده‌اند. رژیم صهیونیستی از 25 اکتبر (4 آبان) رزمایشی را آغاز کرده بود که اهداف اصلی آن شبیه‌سازی جنگی بود که طی آن نیروهای مقاومت لبنان از رژیم صهیونیستی شکست می‌خوردند. یکی از مراحل این مانور نیز ممانعت از ورود پهپاد به فلسطین اشغالی بود. ورود پهپاد لبنانی به فضای برگزاری مانور در روز مقابله با پهپادها هم هدف مانور را به شکست کشاند و هم مرحله مقابله با پهپادها را ناکام کرد. تصویر‌برداری از مقر اصلی فرماندهی صهیونیست‌ها در جبهه شمال که مغز ارتش صهیونیست‌ها درمقابله با نیروهای مقاومت لبنان است، بی‌اعتباری تلاش صهیونیست‌ها برای برقراری امنیت‌شان را نشان می‌دهد. استفاده از پهپاد اساسا مشکلی بزرگ برای یک طرف جنگ به‌حساب می‌آید، اما این مشکل برای صهیونیست‌ها که امنیت و موجودیت‌شان را درخطر می‌بینند، معضلی غیرقابل کنترل است. به‌عبارت دیگر مشکل دیگران برای صهیونیست‌ها مشکل‌تر است. صهیونیست‌ها برای جنگ با مقاومت لبنان باید چند چیز را بدانند.

1. در صورت جنگ پهپادهای انتحاری سراغ جنگنده‌ها و بالگردهای درحال پرواز، زاغه‌های مهمات و سوخت و باندها خواهند آمد.

2. پهپادهای انتحاری سراغ سامانه‌های پدافندی خواهند رفت. در این حوزه حتی پدافند غیرعامل نیز زیاد کارساز نیست. پهپادها همزمان با شلیک موشک بر فراز یک منطقه پرواز کرده و درصورت شلیک موشک از یک پرتابگر به‌سمت آن خواهند رفت تا لانچر موشک مورد نظر را نابود کنند.

3. سلاح‌های دقیق نیروهای مقاومت لبنان کابوس صهیونیست‌ها هستند، اما این تسلیحات برای نقاط شناسایی شده قبلی و ساکن به‌کار می‌آیند. ظهور پهپادها یعنی درصورت تغییر آرایش نظامی صهیونیست‌ها این تحول قابل شناسایی بوده و موارد حساس متحرک‌سازی شده نیز مورد شناسایی قرار خواهند گرفت و مختصات‌شان به بخش موشکی داده خواهد شد.

4. تزریق اضطراب و ترس به ارتش رژیم صهیونیستی که از روحیه پایینی برخوردار است. صهیونیست‌ها باید همیشه مراقب باشند ناگهانی مورد هدف قرار بگیرند.