مجاهد عرصه خودکفایی غذایی

به گزارش «فرهیختگان»، چند روز پیش بود که خبر رسید عبدالرضا اقتداری عضو هیات علمی گروه تولید و ژنتیک گیاهی دانشکده کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) پس از تحمل یک دوره نسبتا طولانی تحمل آلام و درد، به دیار حق شتافت. اقتداری مجری طرح ملی بذر کشور بود که خدمات زیادی را در این راستا برای دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان و کشور انجام داد. به‌طوری که امروز طرح مرحوم اقتداری مهم‌ترین طرح فناوری دانشگاه آزاد اسلامی و موجب فخر و مباهات استان اصفهان و کشور است. مرحوم اقتداری بخش مهمی از عمر خود را در مسیر تحقیقات بنیادی و راهبردی در حوزه کشاورزی صرف کرد. او توانست  با ابداع روشی نوین، تولید انبوه بذرهای هیبرید را در ایران میسر کند. مرحوم اقتداری در طول حیات خود توانست اولین مرکز تحقیقات و آموزش تولیدات گلخانه‌ای و اولین مرکز رشد واحدهای فناوری دانشگاه آزاد اسلامی را راه‌اندازی کند. همچنین راه‌اندازی مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر از دیگر اقدامات او بود. پس از درگذشت مرحوم اقتداری، دکتر طهرانچی با صدور پیامی، درگذشت این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) را تسلیت گفت. دکتر طهرانچی در پیام خود فقدان این دانشمند آینده‌نگر و مخترع برجسته که بخش مهمی از عمر بابرکت خود را در مسیر تحقیقات بنیادی و راهبردی در حوزه کشاورزی صرف کرد و منشأ تحولی بزرگ در عرصه تولیدات گلخانه‌ای و تولید بذرهای بومی صیفی‌جات در کشور شد و توانست با ابداع روشی نوین، تولید انبوه بذرهای هیبرید را در ایران میسر سازد، موجب تأثر و تأسف و برای جامعه علمی کشور جبران ناپذیر دانست.

در بخشی از پیام رئیس دانشگاه آزاد اسلامی آمده است: «راه‌اندازی اولین مرکز تحقیقات و آموزش تولیدات گلخانه‌ای، تأسیس اولین مرکز رشد واحدهای فناوری دانشگاه آزاد اسلامی، راه‌اندازی رشته علوم باغبانی با گرایش تولیدات گلخانه‌ای، راه‌اندازی مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر و راه‌اندازی اولین آزمایشگاه دابل هاپلویید کشور و بنیانگذار شرکت دانش‌بنیان نگین بذر دانش و... تنها بخش کوچکی از خدمات ماندگار آن مرحوم است. جدیت و پشتکار در تحقیقات، تواضع و ادب، صداقت و ایمان، شجاعت و جسارت علمی، روحیه خودباوری، اعتقاد راسخ به هدف، تکیه بر توانمندی محققین جوان، باور به ظرفیت‌های داخلی برای اعتلای ایران اسلامی و امتناع از دریافت عناوین و موقعیت‌های اداری و سازمانی، از نقاط برجسته شخصیتی او بود. آسیب‌های جسمانی ناشی از بیماری که در سال‌های اخیر بر ایشان وارد شده بود، پس از تحمل یک دوره نسبتاً طولانی تحمل آلام و درد، ایشان را به وصال حق نائل گردانید و بی‌گمان پاداش این جهاد ارزشمند، کم از شهادت در راه خدا نخواهد بود.»

دیروز هم فرزاد جهان‌بین، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی با حضور در منزل مرحوم عبدالرضا اقتداری، پیام تسلیت دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی را به خانواده او تقدیم کرد. در این برنامه که با حضور پیام نجفی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان و واحد اصفهان انجام شد، جهان‌بین ضمن تجلیل از خدمات مرحوم اقتداری، از خانواده مرحوم دلجویی و برای ایشان آرزوی صبر و شکیبایی کرد. به گفته معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی، خدمات مرحوم اقتداری بسیار ارزشمند و همسنگ فناوری‌های پیشرفته کشور بوده و تحقیقات او راهگشای خودکفایی کشور در حوزه تولید بذرهای هیبرید است. پیام نجفی ریاست دانشگاه آزاد اسلامی استان و واحد اصفهان در این مراسم طی سخنانی گفت: «در اوایل کار، برخی ایده تولید بذر او را به سخره می‌گرفتند ولی نگاه‌های منتقدانه دیگران او را ناامید نکرد و کارشکنی برخی افراد هیچ مانعی برای او نشد و سرانجام پس از سال‌ها مجاهدت نتیجه گرفت.» نجفی افزود: «در آخرین روزها که برای احوالپرسی با ایشان تماس گرفتم، در همان حال بیماری خود، مهم‌ترین دغدغه‌اش به ثمر رسیدن زحماتش بود.

به گفته رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان دغدغه همیشگی دکتر اقتداری خودکفایی کشور در تولید بذر بود و در پروژه ملی بذر، جدی‌ترین حمایت را ریاست دانشگاه آقای دکتر طهرانچی از طرح ایشان کرد. در این دیدار قیصریان، معاون نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان نیز حضور داشت. او ضمن قدرشناسی از اقدامات علمی و عملی این دانشمند برجسته در حوزه خودکفایی تولید بذر، عمل دکتر اقتداری را قرین جهاد در راه خدا دانسته و رحلت او را که به‌دلیل بیماری ناشی از آسیب‌های جسمانی و کار شبانه‌روزی در آزمایشگاه‌ها و مراکز تحقیقات گلخانه‌ای بوده است، نوعی شهادت در راه خدمت دانست و برای مرحوم علو درجات و برای بازماندگان صبر جمیل مسالت کرد.

پیام نجفی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (واحد خوراسگان):

دکتر اقتداری تلاش داشت کشاورزی در ایران به مرحله خودکفایی برسد

دکتر اقتداری طرح تولید بذر را از سال‌ها پیش مطرح کرد و آن زمان بسیاری از افراد اعتقاد داشتند که این کار شدنی نیست. اما ایشان با اعتقاد راسخ خود، روی این موضوع پافشاری کرده و با پیگیری‌های فراوان کار را به‌ثمر رساندند. کاری که به اعتقاد بسیاری از همکاران در آن زمان امکان‌پذیر نبود چراکه هیچ نهادی نیز در کشور درخصوص تولید بر هیبریدی سبزی و صیفی‌جات اقدامی را انجام نداده بود؛ اما دکتر اقتداری این پیشنهاد را عملیاتی کرد. در نهایت با اقتدار و پافشاری ایشان طرح تولید بذر هیبریدی سبزی و صیفی‌جات در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوارسگان به نتیجه رسید. در پروژه ملی بذر، به واقع جدی‌ترین حمایت را ریاست دانشگاه دکتر طهرانچی از طرح ایشان کرد، به‌طوری که امروز طرح مرحوم دکتر اقتداری مهم‌ترین طرح فناوری دانشگاه آزاد اسلامی است. دکتر اقتداری از جمله افرادی بود که در بحث طرح و سایر بحث‌های پژوهشی و فناوری بسیار پافشاری کرده و روی آن موضوعات مطالعه کرده و بعد از چیدن تیم، افراد تیم را نیز به‌خوبی مدیریت می‌کرد. یکی دیگر از اقدامات ایشان تلاش برای جذب دانشجویان با استعداد در رشته اصلاح و نباتات و زراعت برای به ثمر رساندن پروژه ملی بذر بود.

دکتر اقتداری همواره تلاش داشت از تمام ظرفیت‌های موجود استفاده کرده تا بتواند کار را به ثمر برساند و همین تلاش و پشتکار او بود که باعث به ثمر رسیدن پروژه تولید بذر هیبریدی صیفی‌جات بود. مهم‌ترین انگیزه ایشان این بود که بتواند برای سربلندی کشور کاری را انجام دهد. زمانی که در روزهای آخر از ایشان مصاحبه‌ای گرفته شد خبرنگاری از او پرسید برای چه جهت به ثمر رسیدن این پروژه به خود سختی دادید؟ که ایشان گفت برای ایران. درواقع او می‌خواست کشورمان اقتدار داشته باشد و در بسیاری از پروژه‌ها خودکفا شود. دکتر اقتداری معتقد بود که کشاورزی در ایران را باید به مرحله خود کفایی رساند و استقلال خود را به کشورهای خارجی کم کنیم. همچنین او معتقد بود در بحث تولید صیفی‌جات گلخانه‌ای باید وابستگی خود را به واردات کاهش داده و در کشور بتوانیم محصولات گلخانه‌ای را تولید کنیم. او معتقد بود که بسیاری از گلوگاه‌های سخت را می‌توان با توکل به خدا پشت سر گذاشت چون به راهی که انتخاب کرده بود ایمان داشت. در مقاطعی برخی از افراد به‌دنبال کارشکنی در کار دکتر اقتداری بودند اما ایشان به هیچ عنوان از راه خود عقب‌نشینی نکرد.

علی سلیمانی، رئیس مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان):

تولید بذر هیبریدی ایده ماندگار دکتر اقتداری است

من دکتر اقتداری را از سال 1381 می‌شناسم؛ او در آن زمان کارشناس آزمایشگاه و به تحقیق علاقه‌مند بود. در آن زمان دوره کارشناسی ارشد را تمام کرده و تلاش برای ساخت گلخانه در داخل دانشگاه را آغاز کرد. در نهایت گلخانه‌ها را در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان راه‌اندازی کرد که با عنوان مرکز تحقیقات گلخانه‌ای شناخته شد. سپس راه‌اندازی مرکز رشد را نیز آغاز کرده که در واقع پایه‌گذار اولین مرکز رشد واحدهای فناوری دانشگاه آزاد اسلامی بود. ایشان روی دستگاه‌هایی کار کردند که با استفاده از درجه حرارت برگ زمان آبیاری را تعیین کند که این طرح نیز بسیار موفق بود. این طرح به‌صورت مشترک توسط این سازمان و دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوراسگان اصفهان به اجرا درآمد و از این طریق با مشخص کردن درجه حرارت برگ در زمان آبیاری تحت فشار، آبیاری به‌صورت خودکار برنامه‌ریزی شد. سال 84 نیز ایشان به این نتیجه رسیدند که باید تولید بذر هیبریدی در کشور را آغاز کرد؛ آن زمان با کمک دکتر گل‌آبادی، عضو هیات علمی واحد خوراسگان تیمی چیده شد که بنده نیز عضو این تیم بودم. در نهایت کار تولید بذر هیبریدی را آغاز و یک طرح پژوهشی نیز در این خصوص نوشته و برای تصویب به سازمان فرستاده شد و با بودجه محدود کار آغاز شد. دکتر اقتداری به این نتیجه رسید که تنها یک طرح نمی‌تواند پاسخگوی کاری به این بزرگی باشد و بهتر است یک مرکز تحقیقات نیز در این راستا راه‌اندازی و یک شرکت تاسیس شود. در نهایت این شرکت دانش‌بنیان در قالب مرکز تحقیقات تاسیس شد که خود ایشان نیز رئیس مرکز تحقیقات بود. درنهایت ساختمان مرکز تحقیقات  اصلاح نباتات و تولید بذر ساخته شد و تعدادی نیرو نیز در این شرکت دانش‌بنیان استخدام شد که درحال حاضر بالغ بر 30 پرسنل در رده‌های مختلف در آن مشغول به کار هستند. البته درحال حاضر مسئولیت مرکز تحقیقات اصلاح و تولید بذر دانشگاه آزاد اسلامی برعهده اینجانب است.

تاکنون توانسته‌ایم همکاری خوبی را با شرکت دانش‌بنیان داشته و با کارهای تحقیقاتی که حاصل تلاش‌های 10 ساله دکتر اقتداری به‌عنوان بنیانگذار تولید بذر هیبرید صیفی‌جات و به‌خصوص خیار گلخانه‌ای و گوجه‌فرنگی است به موفقیت برسیم. معقتدم در ایران چهره‌ای مانند دکتر اقتداری درخصوص تولید بذر هیبریدی نداریم و تلاش‌های ایشان باعث شد که 9 رقم خیار، 5 رقم گوجه فرنگی و 3 رقم فلفل تولید شود؛ به‌زودی ارقام ملون، خربزه و هندوانه ثبت تجاری خواهد شد. الان کشاورزان و مصرف‌کنندگان که از این بذرها استفاده می‌کنند به ارزش واقعی آنها پی بردند. این بذرها هم از نظر قیمت مطلوب‌تر بوده و هم از کیفیت بالاتری نسبت به بذرهای وارداتی برخوردار هستند. درحال حاضر پروژه‌ای را طراحی کردیم که تحت عنوان پروژه ملی بذر طراحی شده که با حمایت مستقیم دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، دهقانی‌فیروزآبادی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه و باغستانی درحال انجام بوده و به تمام واحدها ابلاغ شد. به محض ابلاغ نیز جلسات ویدئوکنفراس با استان‌های مختلف آغاز شد و راه‌اندازی ایستگاه‌های تحقیقاتی در سراسر ایران مطابق پروژه ملی بذر برنامه‌ریزی شد که تمام این پیشرفت‌ها مدیون زحمات دکتر اقتداری است چراکه ایده ایشان یک ایده ماندگار بود.

اصغر محسن‌زاده کرمانی؛ معاون برنامه‌ریزی  و امور اقتصادی سازمان جهاد کشاورزی:

دکتر اقتداری با اراده پولادین خود تمام سختی‌ها را به جان خرید

دکتر اقتداری از جمله افرادی بود که عزم بسیار جدی داشته و کاری که برعهده می‌گرفتند با قدرت و اعتماد به نفس کامل انجام می‌داد. گاهی اوقات ایشان برای انجام یک اقدام برنامه‌ریزی کرده ولی برخی از اساتید دانشگاه‌ها ایشان را حمایت نکرده و می‌گفتند این کار امکان‌پذیر نیست؛ اما دکتر اقتداری با اراده پولادین خود و همت خود پای کار ایستاد و تمام سختی‌ها را به جان خرید. طرح بذر یک فکر بسیار خوب بود که در سالیان گذشته مورد حمایت ویژه فروغی، موسس و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) قرار گرفت. اقتداری نیز با پشتیبانی و حمایت‌های فروغی و نجفی رئیس دانشگاه آزاد خوراسگان این طرح را به‌خوبی پیش برده تا جایی که و هم اکنون این پرژه در حال رشد و درآمدزایی است. بذر یک نیاز حیاتی برای کشور است و عزم دکتر اقتداری باعث شد در این مدت چند رقم بذر هیبریدی خیار، گوجه فرنگی و فلفل به تولید انبوه برسد. ایشان در این مدت توانست روحیه خودباوری را به اساتید دیگر و به دانشجویان خود نیز منتقل کند تا جایی که امروز دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان و مرکز تحقیقات بذر به یک خودباوری رسیده که آن را مدیون دکتر اقتداری هستند. ایشان تلاش کرد تا با متقاعد کردن دستگاه‌های دیگر این پروژه را به‌خوبی پیش برده و آنها را برای رسیدن به اهداف این طرح ملی با خود همراه کند. وزارت جهاد کشاورزی نیز از پروژه تولید بذرهای گلخانه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) حمایت می‌کند. چندی پیش طهماسبی، معاون امور باغبانی وزیر کشاورزی در بازدید از واحد خوراسگان خطاب به دکتر اقتداری انجام پروژه ملی بذر را اقدامی دانست که عمر نوح، ثروت قارون و صبر ایوب می‌خواهد؛ اقدامی که با عزم دکتر اقتداری به نتیجه رسید و صدقه جاریه‌ای است که ایشان از خود به یادگار گذاشتند.

مریم گل‌آبادی، عضو هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان):

دکتر اقتداری روحیه مبارزه و ناامید نشدن را به ما آموخت

پروژه بذر از سال 1387 با پیشنهاد دکتر اقتداری و بنده و از سال 89 عملیات اجرایی این طرح آغاز شد. ایده این طرح و بحث‌های اجرایی از سوی ایشان مطرح و بحث‌های علمی نیز از سوی اینجانب دنبال شد. در نهایت با ثبت یک شرکت و تبدیل آن به یک شرکت دانش‌بنیان و افزایش محصولات این شرکت کار خود را گسترش دادیم. به‌گونه‌ای که کار را در ابتدا با خیار گلخانه‌ای آغاز کردیم ولی بعد به 10 محصول صیفی‌جات مهم ایران افزایش پیدا کرد. این محصولات هم در گلخانه و هم فضای باز پرورش داده شد و به تدریج نیروهای متخصص به گروه و شرکت پیوستند. درحال حاضر وسعت شرکت نسبت به ابتدای راه‌اندازی، گسترش زیادی پیدا کرده و حوزه فعالیت‌مان تولید بذر هیبرید روی خیار، گوجه و فلفل گلخانه‌ای بوده که البته درحال حاضر درحال تحقیق روی محصولات دیگر نیز هستیم.متاسفانه این بذرها وارداتی است و با قیمت‌های بالا فروخته می‌شود. این بذرها تولید خیاری با ظاهر، عطر و اندازه مناسب دارند که می‌تواند در شرایط گلخانه‌ای با امکانات کم رشد پیدا کند و عملکرد اقتصادی قابل قبولی را برای گلخانه‌‌داران داشته باشد. به همین دلیل شروع به پرداختن به طرح ایده تولید بذر هیبریدی در دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (واحد خوراسگان) کردیم. تولید بذر هیبریدی کاری تجاری است؛ از همین رو روش‌های تولید این بذر به‌راحتی به‌دست نمی‌آید.

دکتر اقتداری بسیار سختکوش بوده و من از ایشان درس صبر را آموختم. ایشان به بنده و سایر همکاران آموختند که در برابر ناملایمات صبور بوده و مسیری که انتخاب کردیم با قدرت پیش برده و تمام موانع را از سر راه برداریم. بنابراین معتقدم دلیل موفقیت دانشگاه آزاد اسلامی خوراسگان در تولید بذرهای هیبریدی نیز استقامت در انجام این راه بود که دکتر اقتداری به ما آموخت. ایشان اجازه ندادند تا موانع بر سر راه ما سد شده و نتوانیم کار را پیش ببریم که این موضوع را مدیون ایشان هستیم که روحیه مبارزه و تلاش و ناامید نشدن را به ما آموخت. درحال حاضر نیز وقتی به مشکلی برخورد می‌کنم طرز تفکر دکتر اقتداری را سر لوحه کار قرار داده و تلاش می‌کنم با مشکلات مبارزه کنم.

 * نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار