به گزارش «فرهیختگان»، بسیج؛ تفکری که همزمان با انقلاب اسلامی متولد شد و حالا با داشتن عمری بیش از 40سال توانسته همه اقشار جامعه را از محصل گرفته تا بازاری با خود همراه کند؛ دیدگاهی که قطعا اصلی‌ترین جلوه آن را می‌توان در دوران دفاع مقدس جست‌وجو کرد؛ روزهایی که همه مردم ایران در کنار ارتشی و سپاهی وارد میدان شدند تا دشمن را تا مرزهای بین‌المللی عقب بنشانند و بالاخره بعد از هشت‌سال روزهای نفسگیر، این کار را کردند؛ اما تمام‌شدن صحنه نبرد نظامی باعث نشد تا این تفکر از جامعه رخت ببندد، بلکه تازه اوج فعالیت‌های بسیج برای آبادانی کشور در حوزه‌های مختلف شروع شد. ساخت ویرانی‌های برجامانده از جنگ از یک‌سو و توانمند کردن کشور در عرصه‌های استراتژیک باعث شد بسیجی‌ها تا همین امروز پای کار باشند و هرگاه نیاز به حضورشان حس شده، صحنه را خالی نگذارند. در این بین شاید بسیج دانشجویی به دلیل ویژگی‌هایی که تنها مختص نسل جوان دانشجویی است، بیشتر از اقشار دیگر توانسته در حوزه‌های مختلف ورود کند؛ از انجام کارهای عمرانی در مناطق محروم گرفته تا برگزاری کلاس‌های آموزشی برای مردم این مناطق، انجام معاینات پزشکی، دامپزشکی، رزمایش همدلی، فراهم‌سازی امکان تحصیل برای دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل تا ورود به میدان مبارزه با کرونا را می‌توان ازجمله فعالیت‌های این قشر برشمرد. همچنین داشتن روحیه مطالبه‌گری از مسئولان مختلف از دیگر فعالیت‌های این قشر است که بارها بر سر موضوعات مختلف از اقتصادی و اجتماعی گرفته تا سیاست داخلی و خارجی شاهد آن بوده‌ایم، درحقیقت بسیج دانشجویی همیشه با انتشار بیانیه‌ها و حتی برگزاری تجمعات پیگیر به نتیجه رسیدن مسائل گوناگون از مسئولان بوده است.

بسیج دانشجویی که دیگر در همه مراکز آموزشی کشور پایگاه دارد، یکی از ظرفیت‌های اصلی در راستای محرومیت‌زدایی در همه جوانب برای مناطق محروم است، ظرفیتی که قطعا با توجه به وجود گروه‌های دانشجویی دارای تخصص‌های مختلف می‌تواند به‌عنوان پلی برای کوتاه‌کردن این مسیر تلقی شود. شاید تا پیش از دهه 90، فعالیت‌های این گروه‌ها چندان برای عامه مردم شناخته شده نبود، اما از حدود 10سال پیش و به‌خصوص بعد از بروز بلاهای طبیعی از سیل گرفته تا زلزله در برخی استان‌های کشور حضور این نیروها به حدی چشمگیر بوده که دیگر عامه مردم در جریان فعالیت‌های آنها قرار گرفته‌اند. از سوی دیگر حتی مسئولان هم به نیروهای بسیجی به‌عنوان یکی از نیروهای مهم درکنار ارگان‌های دولتی برای پیشبرد برنامه‌ها به‌ویژه در شرایط خاص نگاه می‌کنند. در این گزارش نگاهی داشتیم به عمده‌فعالیت‌های صورت‌گرفته توسط بسیج دانشجویی در طول 40 سال گذشته که در ادامه می‌خوانید.

بسیج دانشجویی؛ از ساخت‌وساز تا فعال‌سازی ظرفیت‌های اقتصادی در مناطق محروم

اگر بگوییم نام بسیج دانشجویی با انجام فعالیت‌های عمرانی در مناطق محروم به‌ویژه در مناطق روستایی استان‌های مرزی گره خورده است، گزافه نگفته‌ایم؛ برنامه‌هایی که همه‌ساله با توجه به دوران تعطیلی دانشگاه‌ها برگزار می‌شود و هر دانشگاه نیز با ساماندهی گروه‌های تخصصی از دانشجویان تلاش می‌کند تا منطقه هدف خود را تا حدی از محرومیت نجات دهد. البته در اواسط دهه 70 بیشتر این اردوها به انجام ساخت‌وسازهای محدود در این مناطق خلاصه می‌شد و دانشجویان بسیجی تلاش داشتند با ساخت مدرسه، حمام، سرویس بهداشتی و... بخشی از نیازهای اولیه مناطق محروم را تامین کنند و درکنار آن با تامین هزینه‌های لازم برای انجام فعالیت‌های عمرانی گاهی به ساخت یا تعمیر منازل مردم این منطقه نیز می‌پرداختند.

فعالیتی که همچنان هم ادامه دارد، به‌طوری که در جریان زلزله سرپل‌ذهاب یا سیل نوروز 98 باز هم این گروه‌ها وارد میدان شدند تا بتوانند اقدامات عمرانی اولیه را برای سروسامان دادن سریع به وضعیت شهرهای این مناطق انجام دهند. این قشر درکنار انجام فعالیت‌های عمرانی با مطالبه‌گری از مسئولان مربوطه در استان‌ها و شهرهای مختلف در حوزه ساخت راه‌ها یا ترمیم مسیرهای ارتباطی روستاهای مناطق محروم نیز قدم‌های خوبی را برداشته‌اند. باوجود اینکه فعالیت‌های عمرانی بسیج دانشجویی از دهه‌ها قبل شروع شده و همچنان نیز ادامه دارد، اما این روند به‌تدریج شکلی جدید به خود گرفت و دیگر خبری از انجام فعالیت‌های عمرانی صرف نبود؛ چراکه از دهه 80 به بعد با ساماندهی تیم‌های پزشکی، مشاوره‌ای، دامپزشکی و... که همگی از دانشجویان درحال تحصیل در دانشگاه‌ها هستند وضعیت برگزاری اردوهای جهادی نیز شکل متفاوتی به خود گرفت. امروزه حوزه‌های سلامتی و فرهنگی مردم در مناطق محروم نیز مورد رصد گروه‌های جهادی دانشجویی قرار گرفته و حالا نه‌تنها موضوعات بهداشتی در این مناطق توسط گروه‌های پزشکی دانشجویی دنبال می‌شود، بلکه در حوزه ارائه آموزش‌های لازم بهداشتی نیز اقدامات خوبی توسط این گروه‌ها انجام شده است. همچنین ارائه آموزش‌های فرهنگی مختلف متناسب با شرایط بومی هر منطقه از دیگر فعالیت‌های بسیج دانشجویی است که توسط تیم‌های تخصصی دنبال می‌شود، موضوعی که قطعا از اهمیت ویژه‌ای در آن مناطق برخوردار است. از سوی دیگر برگزاری دوره‌های هرچند کوتاه آموزشی در حوزه‌های مختلف توانسته اثرات خوبی را به همراه داشته باشد.

در سال‌های متمادی تمرکز بسیج دانشجویی در اردوهای جهادی به انجام فعالیت‌های عمرانی و بعدا برگزاری دوره‌های آموزشی، بهداشتی و... معطوف شد، اما چند سالی می‌شود نگاه حاکم بر برگزاری این اردوها مسائل اقتصادی شده است، موضوعی که در کنار برگزاری برنامه‌های گسترده‌ای مانند رزمایش همدلی که مختص سال‌های کرونایی بوده، در مناطق محروم رنگ‌وبوی دیگری دارد؛ چراکه حالا دانشجویان بسیجی که به مناطق محروم می‌روند بعد از شناسایی ظرفیت‌های اقتصادی و درآمدی این مناطق تلاش می‌کنند با ارائه آموزش‌های لازم به بومی‌های آن منطقه، علاوه‌بر توانمندسازی اقتصادی مردمان آنجا به اقتصاد کشور نیز کمک کنند.

راه‌اندازی طرح‌های کشاورزی، فعال‌سازی ظرفیت دامپروری، صنایع‌دستی و حتی گردشگری ازجمله اقداماتی است که دفاتر بسیج دانشجویی دانشگاه‌ها بنا به شرایط هر منطقه آن را دنبال کرده‌اند و حالا بسیاری از مناطقی که در برهه‌ای نیازمند حمایت‌های مردمی و دولتی بودند، دارای اقتصادی پویا شده که نه‌تنها نیازهای مالی خودشان را تامین می‌کنند، بلکه زمینه‌های ایجاد شغل در روستاهای همجوارشان را نیز فراهم کرده‌اند.

کاروان‌های راهیان‌نور دانشجویی؛ اشاعه فرهنگ مقاومت در دل دانشگاه

یک‌سال بعد از اولین اعزام کاروان راهیان نور در سال 76 بود که دفاتر بسیج دانشجویی در دانشگاه‌های کشور شروع به اعزام کاروان‌های دانشجویی به مناطق جنگی کردند؛ کاروان‌هایی که بنا به ظرفیت دانشگاه‌ها برنامه‌های مختلف فرهنگی را تدارک می‌دیدند تا از این طریق بتوانند آنچه در این سرزمین‌ها گذشته را برای قشر دانشجو تبیین کنند. شاید بتوان قدیمی‌ترین فعالیت بسیج دانشجویی را معطوف به اعزام همین کاروان‌ها دانست؛ کاروان‌هایی که هرساله با رنگ و بوی خاصی برگزار می‌شوند و هر دانشگاه هم مراسم خاص به خودش را برای بدرقه آن دارد. جالب اینجاست که حتی شرایط کرونایی نیز نتوانست آن را به معنای واقعی تعطیل کند؛ چراکه اسفندماه سال گذشته بود که برخی دفاتر بسیج دانشجویی در دانشگاه‌ها اقدام به برگزاری مجازی این اردوها کردند تا با این کار نشان دهند این فعالیت اجتماعی و فرهنگی بسیج دانشجویی تعطیل‌شدنی نیست. درکنار این برنامه، دیدار و دلجویی از خانواده شهدا نیز یکی‌دیگر از برنامه‌هایی است که هرساله توسط مسئولان بسیج دانشجویی در شهرهای مختلف انجام می‌شود. درحقیقت بازوی فرهنگی بسیج دانشجویی در طول سه دهه‌ای که از زمان جنگ می‌گذرد، تلاش کرده با برگزاری چنین برنامه‌هایی نه‌تنها بحث فرهنگ ایثار و شهادت را زنده نگه دارد، بلکه با ترویج آن درحال فرهنگ‌سازی و اشاعه این مفهوم در میان سلایق مختلف دانشجویی است. موضوعی که با توجه به حضور نسل جوان در این کاروان‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

بسیج دانشجویی پیگیر تحصیل دانش‌آموزان بازمانده از مدرسه و کودکان‌کار

آموزش و رفع بی‌سوادی نیز از دیگر برنامه‌هایی بوده که بسیج دانشجویی در طول سال‌های گذشته در مناطق مختلف دنبال کرده است. موضوعی که شاید به اندازه دیگر فعالیت‌های بسیج دیده نشده باشد. گروه‌های بسیجی طی سال‌های اخیر با ورود به مناطق محروم و تقسیم‌بندی فعالیت‌ها توانسته‌اند تا حد نسبتا راضی‌کننده‌ای وضعیت آموزشی را در این مناطق تغییر داده که طبیعتا در حوزه‌های فرهنگی و رفتارهای اجتماعی نیز اثرگذار خواهد بود. از طرف دیگر ورود به مناطق حاشیه‌ای برخی شهرهای بزرگ مانند تهران، اصفهان و... نیز باعث شده تا این گروه‌ها روند بازگشت به تحصیل دانش‌آموزانی که بنا به دلایل مختلف مجبور به ترک تحصیل شده‌اند را نیز با جدیت دنبال کنند. در اصل ورود این گروه‌ها به مقوله آموزشی صرفا به مناطق مرزی و محروم کشور محدود نشده تا جایی که هرازگاهی خبرهایی از برگزاری کلاس‌های آموزشی برای کودکان کار و دیگر دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل منتشر می‌شود.

مبارزه همه‌جانبه بسیج دانشجویی با کرونا

درکنار این قبیل فعالیت‌های بسیج دانشجویی که دیگر همه‌مان خبر و تصاویر مربوط به آن را بارها دیده‌ایم، اما نوع مواجهه این قشر با شرایط این روزهای دنیا و کشور رنگ‌وبوی متفاوتی به فعالیت‌های بسیج دانشجویی داده است؛ چراکه این روزها شاید تنها جنبه فعالیت‌های عمرانی این گروه باشد که تا حد زیادی تعطیل شده ولی در مقابل فعالیت‌های آموزشی، بهداشتی و تولیدی این قشر به مراتب چند برابر گذشته شده است. این روزها بسیج دانشجویی یا درکنار کادر درمان در بیمارستان‌ها حضور دارند و از بیماران کرونایی مراقبت می‌کنند یا در حال تهیه اقلام معیشتی برای خانواده‌هایی هستند که کرونا زندگی‌شان را دچار مشکل کرده است. از طرف دیگر تیم‌های مختلف بسیج دانشجویی در حوزه تولید ماسک، گان، مواد بهداشتی و... نیز ورود کرده‌اند و با راه‌اندازی کارگاه‌های تولیدی در استان‌های مختلف تلاش کردند تا بخش زیادی از نیاز کشور به این مواد را تامین کنند. البته کار آنها به اینجا نیز ختم نشد و هرکدام از دفاتر تلاش کردند با انتشار بیلبوردهای مختلف در راستای آگاه‌سازی جامعه نیز قدمی بردارند.

نویسنده: زهرارمضانی، روزنامه نگار