آزمایشگاه شیمی و ژنومیکس دانشگاه آزاد واحد خرم‌آباد ارتقا می‌یابند

به گزارش «فرهیختگان»، متن گفت وگوی رئیس شورای پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی استان لرستان با فرهیختگان به شرح ذیل است:

فعالیت‌های فناورانه دانشگاه آزاد اسلامی استان لرستان در چه بستری صورت می‌گیرد؟

در چهار واحد دانشگاهی استان چهار مرکز رشد وجود دارد که مراکز رشد واحدهای خرم‌آباد و بروجرد مصوب دانشگاه آزاد اسلامی هستند و مراکز رشد واحدهای الیگودرز و دورود مشترک با پارک علم و فناوری استان بوده و فعالیت می‌کنند. در این مراکز بیش از 70 واحد و هسته فناور مستقر هستند و علاوه‌بر این تاکنون دو شرکت دانش‌بنیان نیز با اخذ مجوز از معاونت علمی ریاست‌جمهوری استقرار پیدا کرده‌اند. مراکز رشد واحدهای استان آماده دریافت ایده‌های فناورانه فناوران واحدهای استان و سایر مراکز هستند. در واحدهای استان 132 آزمایشگاه و 95 کارگاه وجود دارد. مجموع کل فضای آزمایشگاهی استان 12828مترمربع و مجموع فضای کارگاهی 10هزارمترمربع است. تعداد کارکنان آزمایشگاه‌های استان 36 نفر است. تمامی دستگاه‌هایی که قابلیت ارائه خدمات را دارند خدمات آنها در سامانه ساها ثبت شده است، به‌طوری‌که هم‌اکنون 241 خدمت که توسط آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های استان ارائه می‌شوند، در این سامانه ثبت شده و تعرفه آنها نیز در این سامانه وجود دارد، اخیرا نیز اقداماتی جهت به‌روزرسانی تعرفه این خدمات در دست اقدام است. دانشگاه‌های استان برابر این خدمات ثبت‌شده آمادگی ارائه خدمت به تمامی بخش‌های صنعتی، کشاورزی خدمات و... را دارند.

اخیرا تعدادی از آزمایشگاه‌های دانشگاه آزاد اسلامی استان لرستان موفق به کسب گواهی همکار استاندارد شدند. در این خصوص توضیح دهید.

یکی از برنامه‌های سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی استفاده از امکانات آزمایشگاهی واحدهای دانشگاهی در جهت ارائه خدمات و درآمدزایی است. برای ارائه خدمات به افراد، دانشگاه‌ها، دستگاه‌ها و موسسات باید آزمایشگاه‌ها از استانداردهای لازم برخوردار باشند، به این جهت اخذ گواهی همکار استاندارد از اولویت‌های دانشگاه بوده و هست. همان‌طور که در بالا اشاره شد در واحدهای استان تاکنون گواهی همکار استاندارد برای پنج آزمایشگاه اخذ شده است که برخی از آنها ازجمله آزمایشگاه بافت‌شناسی اولین آزمایشگاه همکار استاندارد در سطح استان است. تاکنون آزمایشگاهی از آزمایشگاه‌های واحدهای استان در شبکه فناوری معاونت ریاست‌جمهوری پذیرفته نشده ولی با جلساتی که با کارشناسان معاونت علمی ریاست‌جمهوری داشته‌ایم، امیدوارم در آینده دو آزمایشگاه از واحدهای بروجرد و خرم‌آباد به این شبکه ملحق شوند.

اقدامات مقدماتی برای تبدیل 3 آزمایشگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد به آزمایشگاه همکار استاندارد صورت گرفته است.

بله آزمایشگاه‌های مختلفی جهت اخذ استاندارد به اداره کل استاندارد استان معرفی شده‌اند که پس از بررسی‌های انجام‌شده گواهی همکار استاندارد برای پنج آزمایشگاه، بتن آماده، آجررسی، سنگدانه‌های بتن، محصولات و فرآورده‌های غذایی، تجزیه بافت گواهی همکاری استاندارد را اخذ کرده است و در این زمینه‌ها با اداره استاندارد همکاری دارند و نمونه‌های ارسالی از طرف اداره استاندارد را مورد بررسی و آزمون قرار می‌دهند.

در ایام شیوع کرونا چه فعالیت‌های پژوهشی در استان لرستان انجام شده است؟ آزمایشگاه‌های استان چه نقشی در دستاوردهای کرونایی داشتند؟

در دوره مبارزه با بیماری کرونا در آزمایشگاه‌های استان فعالیت‌های مختلفی با همکاری فناوران مستقر در مراکز رشد دانشگاه‌های استان انجام شد که برخی از آنها منتج به تولید محصول شده‌ و مورد استفاده نیز قرار گرفته‌اند. ازجمله می‌توان به تولید اسپری ضدعفونی‌کننده با منشاء گیاهی اشاره کرد، این اسپری با منشاء گیاهی توسط یکی از واحدهای فناور مستقر در مرکز رشد خرم‌آباد و با استفاده از امکانات آزمایشگاهی این واحد تهیه شد. برای تهیه این اسپری از اسانس‌های گیاهی با خواص ضدویروس و ضدباکتری استفاده شد که در سطح انبوه تولید و برای کارکنان دانشگاه و سایر مراکزی که متقاضی بودند، مورد استفاده قرار گرفت. علاوه‌بر این ساخت دستگاه کنترل‌کننده تب و ضدعفونی‌کننده و تهیه ماسک چندلایه. از این تولیدات هم در واحدهای دانشگاهی و هم در سایر مراکز استفاده شد. دستگاه کنترل‌کننده تب و ضدعفونی‌کننده در ورودی دانشگاه نصب شد و مورد استفاده قرار گرفت. این دستگاه به تب‌سنج و سنسورهای مربوطه مجهز است به‌طوری‌که ابتدا تب افراد اندازه‌گیری شده و درصورتی‌که بیش از 37 درجه باشد با دادن آلارم مشخص می‌کند که تب بالاتر از میزان معمول است. دستگاه دارای یک گیت عبور افراد است که هنگام عبور فرد با اسپری کردن محلول ضدعفونی قابلیت ضدعفونی‌کردن قسمت مختلف افرادی را که عبور می‌کنند، دارد. این دستگاه قابلیت نصب در ورودی ادارات و مکان‌های عمومی را دارد. همچنین بروشور آن به ادارات مختلف استان ارسال شد و تاکنون چند اداره تقاضای خود را جهت استفاده از این دستگاه ارائه داده‌اند. ماسک چندلایه توسط یکی از واحدهای فناور مستقر در مرکز رشد واحد دورود که درحال حاضر نمونه اولیه آن ساخته شده برای تولید انبوه نیاز به دستگاه‌های مکانیزه دارد که موارد فوق اعلام شده‌اند، امیدواریم با حمایت سازمان بتوان آنها را تهیه کرد تا تولید انبوه این ماسک نیز شروع شود.

فعالیت انجمن‌های علمی در سطح استان چگونه است؟

در واحدهای استان مجوز بیش از 60 انجمن علمی از سازمان اخذ شده ولی متاسفانه به‌علت نبود دانشجو در چند سال اخیر و تعطیلی تعدادی از رشته‌های تحصیلی انجمن‌های مربوط به این رشته‌ها نیز تعطیل شدند ولی هم‌اکنون حدود 18 انجمن فعال در دانشگاه‌های آزاد استان لرستان وجود دارد. واحدهای استان لرستان حمایت‌های لازم درخصوص برگزاری مسابقات، رویدادهای وبیناری، راه‌اندازی نشریه انجام پروژه‌های تحقیقاتی و سایر مواردی که در بخشنامه انجمن‌ها آمده را به عمل می‌آورند.

جایگاه آزمایشگاه‌های دانشگاه آزاد اسلامی را چه از لحاظ کیفی و چه از لحاظ ارائه خدمات در استان به چه نحوی ارزیابی می‌کنید؟

دانشگاه‌های آزاد اسلامی استان لرستان دارای 132 آزمایشگاه و 95 کارگاه هستند و پتانسیل بسیار بالایی جهت انجام کارهای آزمایشگاهی و کارگاهی دارند. در واحد خرم‌آباد تعداد 39 آزمایشگاه و 13 کارگاه وجود دارد، همچنین یک آزمایشگاه همکار استاندارد با نام آزمایشگاه بتن اخذ مجوز شده است. در این واحد سه آزمایشگاه تحقیقاتی ژنومیکس، شیمی و مکانیک دارای تجهیزات پیشرفته بوده که این دستگاه‌ها قابلیت ارائه خدمات را در سطح بالا به متقاضیان دارند. در واحد بروجرد 56 آزمایشگاه و 40 کارگاه و در واحدهای الیگودرز و دورود به ترتیب 24 و 13 آزمایشگاه و 22 و 20 کارگاه وجود دارد. همانطور که استحضار دارید تعدادی از آزمایشگاه‌ها آموزشی بوده و برای ارائه خدمات آموزشی در درس‌های عملی دانشجویان مورد استفاده قرار می‌گیرند. تجهیز این آزمایشگاه‌ها سهم بسزایی در افزایش کیفیت تدریس و یادگیری دانشجویان دارد. علاوه‌بر این جهت راه‌اندازی آزمایشگاه‌های تحقیقاتی که بتوانند هم به دانشجویان تحصیلات تکمیلی خدمات ارائه دهند و هم در زمینه ارائه خدمات به سایر مراکز مورد استفاده قرار گیرند، طی سنوات گذشته دستگاه‌های پیشرفته‌ای خریداری شده است که ازجمله این دستگاه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. دستگاه‌های PCR- RT، آنالیز قطعات DNA، GC Mass، HPLC، الکتروفورزهای دوبعدی، ژل داک، انواع PCR، طیف‌سنج مادون قرمز، طیف‌سنج فرابنفش، پتانسیو استات، طیف‌سنج جذب اتمی، انواع اتاقک‌های کشت بافت، همزن فراصورت، دستگاه تست کمانش و تنش تیر، دستگاه‌های مقاومت تراکمی، لس‌آنجلس و... برخی از این دستگاه‌ها به‌خصوص دستگاه‌های مرتبط با بیولوژی مولکولی کاربردهای وسیع داشته و در معدود دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی موجود هستند. متاسفانه در چند سال اخیر به علت کمبود اعتبار دانشگاه‌های استان نتوانستند تجهیزات جدیدتری به آنچه موجود است، اضافه کنند. فقط در موارد ضروری آزمایشگاه‌های رشته‌های پیراپزشکی مانند پرستاری، اتاق عمل و... راه‌اندازی شده‌اند و تجهیزات برای آنها خریداری شده که این آزمایشگاه‌ها نیز بیشتر کاربرد آموزشی دارند. آزمایشگاه‌های واحدهای استان در برخی زمینه‌ها بین دانشگاه‌های استان در موقعیت ممتازی قرار دارند که ازجمله آن می‌توان به دستگاه‌هایی مانند GC-MASS، HPLC، جذب اتمی، اتولب، پتانسیو استات، RT-PCR، الکتروفورزهای دوبعدی، دستگاه آنالیز قطعات DNA و... اشاره کرد.

بیشترین مراجعات به کدام آزمایشگاه‌های این استان انجام می‌شود؟

همان‌طور که در بالا اشاره شد تعداد پنج آزمایشگاه مجوز همکار استانداد را اخذ کرده‌اند. این آزمایشگاه‌ها مطابق دستورالعمل سازمان ملی استاندارد عمل می‌کنند و نمونه‌های ارسالی از طرف این سازمان را مورد آزمون قرار می‌دهند بنابراین متقاضیان این آزمایشگاه‌ها از طرف اداره استاندارد معرفی می‌شوند. ولی سایر آزمایشگاه‌های استان که بیشترین متقاضی را داشته‌اند عبارتند از: آزمایشگاه‌های ژنومیکس و مولکولی، شیمی، عمران و مکانیک. با توجه به تجهیزات و خدماتی که در این آزمایشگاه‌ها ارائه می‌شود این آزمایشگاه‌ها از متقاضیان بیشتری برخوردار بوده‌اند.

از سمت چه صنایعی بیشتر رجوع شده و بیشترین خدماتی که از بحث آزمایشگاهی بوده در چه مواردی بوده است؟

 بیشترین خدمات ارائه‌شده در زمینه‌های آزمایشگاهی ژنتیک مولکولی، کشاورزی و شیمی دارویی بوده است. با توجه به اینکه در شهرستان بروجرد چند کارخانه تولید دارو وجود دارد، تفاهمنامه‌هایی برای استفاده از امکانات تجزیه دستگاهی آزمایشگاه‌های شیمی این واحد با برخی شرکت‌های مذکور منعقد شده است.

در بحث درآمدی آزمایشگاه‌های واحد چقدر می‌توانند به واحد  و دانشگاه آزاد اسلامی استان کمک کنند؟

 بدون‌شک آزمایشگاه‌های واحد‌های استان می‌توانند نقش بسزایی در درآمدزایی واحدهای دانشگاهی داشته باشند ولی تا زمانی که بخشی از الزامات آن فراهم نشود نمی‌توان به این مهم دست یافت. یکی از مشکلات آزمایشگاه‌های استان نبود یا کمبود تکنسین و کارشناس ماهر است که بتوان حداکثر بهره‌برداری از امکانات را داشته باشیم. موارد دیگر مانند عدم همکاری بخش‌های دیگر دانشگاه با این بخش، نبود و گرانی مواد شیمیایی که عملا کار در آزمایشگاه در این زمینه را متوقف کرده است.

فکر می‌کنید تا چه سهمی از درآمدهای غیرشهریه‌ای استان  و  واحد از سمت خدمات آزمایشگاهی قابل‌تحقق است؟

 چنانچه مشکلات برطرف شود می‌توان بین یک تا دو درصد از بودجه غیرشهریه‌ای دانشگاه را از این محل محقق کرد و با برنامه‌ریزی این میزان را به‌تدریج افزایش داد.

آینده فعالیت‌های آزمایشگاهی استان لرستان چگونه برنامه‌ریزی شده است؟

با توجه به اینکه در آزمایشگاه‌های شیمی و ژنومیکس دانشگاه آزاد اسلامی واحد خرم‌آباد و آزمایشگاه کشت بافت و تجزیه دستگاهی واحد بروجرد امکانات مناسبی وجود دارد برای کامل شدن این تجهیزات و ارائه خدمات بهتر و کامل‌تر در نظر است معدود دستگاه‌های تکمیل‌کننده ارائه خدمات برای آنها خریداری شوند. علاوه‌بر این استانداردهای لازم جهت استقرار دستگاه‌ها و فضای مناسب‌تر نیز برای این آزمایشگاه‌ها فراهم شود.