دو چالش مهم این روزهای بیماران غیرکرونایی که کمتر دیده می‌شود
به گزارش «فرهیختگان»، حقیقت ماجرا از این قراره که امروز قرار بر نوشتن دو گزارش بود، دو تا سوژه و دوتا مساله مختلف، منتها از اونجایی که هر دو مربوط به حوزه سلامت هستن، دیدم بهتر اینه که یک لید برای هردوی اینها بنویسم و یک جورهایی یک کاسه‌شون کنم و با یک مقدمه وارد هر دو گزارش بشم. خصوصا که روزهایی رو از سر می‌گذرونیم که خبرها جز اخبار مربوط به حوزه سلامت و بهداشت و درمان نه برد خبری داره و نه کسی توجهی بهشون می‌کنه! برای همین این یک‌کاسه‌گی رو ببخشید و با ارتباط دو تا سوژه صرف اینکه هر دو مربوط به حوزه سلامت و بهداشتن، کنار بیایید! خیلی غم‌انگیز به نظر می‌رسد اولین نتایجی که بعد از جست‌وجوی کلیدواژه دارو در گوگل انجام می‌دهیم مربوط به کمبودهاست. نمی‌دانم شما هم این مساله را تجربه کرده‌اید و تا به‌حال چنین جست‌وجویی را انجام داده‌اید یا نه، البته دعا می‌کنم برای پیدا کردن دارو کارتان به جست‌وجو و این در و آن در زدن نرسد، اما به هر طریق امر اجتناب‌ناپذیری است، حتی وقتی که به دنبال اطلاعات دارویی از یک قرص یا مواد دارویی خاص هم هستید، یک جایی آن گوشه و کنارها خبری از کمبود فلان دارو هم وجود دارد و این یعنی بازار داروی کشور، مثل همیشه وضعیت خوبی ندارد. فرقی هم نمی‌کند بیمار کلیوی باشید، کرونایی باشید، دیابتی باشید یا هر چیز دیگر، البته از این جهت که چقدر نگران باشید و چه فشار و استرسی را تحمل کنید فرق می‌کند، اما در کل در اصل ماجرا فرقی ندارد و همه نگران هستیم و نگران می‌شویم. با همین مقدمه سراغ بخش اول گزارش می‌روم که قرار است به کمبودهای دارویی بیماران خصوصا بیماران دیابتی بپردازم. همان‌هایی که هرسال، هر ماه و حتی هر روز اضطراب کمبود انسولین و سایر مواد دارویی‌شان را دارند و وضعیت کشور اوضاعی برایشان ساخته که مدت‌هاست سر آرام بر بالین نگذاشتند و همیشه مضطرب از آینده دسترسی به داروهایشان بوده‌اند.
در بخش دوم گزارش هم می‌خواهم اشاره به وضعیت تختهای بیمارستانی خصوصا در بخش‌های ویژه و مشخصا ICU داشته باشم. تخت‌هایی که این روزها اغلب توسط بیماران بدحال کرونایی اشغال شده‌اند و الباقی بیماران فعلا یا در نوبت تخصیص قرار دارند، یا در بخش دیگری نگهداری می‌شوند یا کلا قید فوریت‌های پزشکی و درمانی‌شان را زده‌اند!
سازمان غذا و دارو، سازمانی که پاسخگو نیست!
ماجرای مربوط به داروهای بیماران دیابتی را ابتدا با یک گلایه آغاز می‌کنم. گلایه از مجموعه وزارت بهداشت و خصوصا سازمان غذا و دارو! مدت‌هاست، شاید از همان ماه‌ها و ایام ابتدایی کرونا که مدام با مرکز اطلاع‌رسانی و روابط‌عمومی سازمان غذا و دارو، آقای جهانپور سخنگوی این سازمان و آقای شانه‌ساز رئیس سازمان غذا و دارو در بازه‌های زمانی مختلف تماس گرفتیم تا جویای وضعیت دارو و فرآورده‌های دارویی در کشور باشیم و کمبودها و چالش‌هایی که هر روز بیماران مختلف در این حوزه با آنها مواجهند را پیگیری کنیم منتها برخلاف ایام پیش از کرونا که معمولا اینها در دسترس بودند، حتی یک‌بار هم حاضر به پاسخگویی نشدند و نهایتا اینکه هیچ واکنش و اظهارنظر مستقیمی از این افراد و البته مسئولان عاید ما نشد.
داروی دیابت نداریم
یکی دو روز پیش بود که یکی از دوستان پزشکم تماسی گرفت و از وضعیت داروهای بیماران دیابتی گلایه‌های شدیدی داشت. می‌گفت داروهایی مثل گلوکوفاژ، کلوریپا و پلاویکس به‌شدت کمیاب شده است و اگر هم بیماری به آنها دسترسی پیدا کند با قیمت‌های دو تا سه برابر گران‌تر به او می‌فروشند. درحالی‌که این داروها تولید داخلی دارند و دو شرکت از بزرگ‌ترین شرکت‌های دارویی کشور هم آنها را تولید می‌کنند. پیرو همین مساله و اهمیت بالای آن با چند داروخانه حتی با داروخانه‌های مطرح تهران تماس گرفتم و جویای این داروها شدم، هم موجودی و هم قیمت آنها و تقریبا همه یک جواب دادند و آن هم اینکه «این داروها را نداریم، دنبال این داروها نگردید و مدتی است که توزیع نمی‌شود. قیمتش هم زیاد شده است و از بسته‌ای 25 تا 30 هزار تومان به 80 تا 90 هزار تومان و بالاتر رسیده است.» خب این مقدمه‌ای شد برای چالش جدید بیماران دیابتی جهت تهیه داروهای مورد نیازشان!
با بیماران بد تا نکنید!
خلاصه اینکه تا جایی که امکان داشت و رسالت خبرنگاری ایجاب می‌کرد پیگیر مشکلات بیماران خصوصا بیماران دیابتی بودیم و هستیم. منتها گاهی آن‌قدر حجم اخبار و مطالبات آنها زیاد می‌شود که رسانه‌ها هم می‌مانند که باید درباره کدام مساله ورود کنند و پیگیر کدام‌یک از مطالبات باشند. یک روز انسولین و یک روز قرص و... . با این همه غرض اطلاع و آگاهی بود و گلایه از مسئولانی که مدت‌هاست پاسخگو نیستند و این روزها هم که سرگرم کرونا شده‌اند و صرفا آمار مرگ‌ومیر ابتلای مردم را اعلام می‌کنند! با مردم و با بیماران بد تا نکنید.
فروش دارو فقط با مهر و تایید متخصص همان بیمارستان!
در ادامه با یکی از داروسازان حاضر در بخش بیمارستانی صحبت کردیم و جویای کم و کیف ماجرا شدیم. او در این رابطه به «فرهیختگان» گفت: «گلوکوفاژ و پلاویکس و... شرایط خاصی دارند. یعنی به نوع انتخاب بیمار و تجویز متخصص بستگی دارد. اگر اصراری به استفاده از برند خاصی وجود نداشته باشد، کمبودی نیست و این داروها با انواع دیگری از برندها تولید می‌شوند و در دسترس بیماران قرار می‌گیرند. اما اگر بیماری شرایط خاصی دارد و خود و پزشک متخصصش اصرار بر استفاده از برند خاصی دارند (به دلیل عوارضی که ممکن است برخی برندها برای بیماران ایجاد بکنند یا هر دلیل دیگری)، مثلا همین گلوکوفاژ و پلاویکس تا حدی پیدا می‌شود، اما چون داروی خاصی است در داروخانه‌های بیمارستانی دولتی این داروهای خاص با مهر متخصص همان بیمارستان پای نسخه ارائه می‌شود و اگر بیماری از بیمارستانی دیگر یا با مهر متخصصی خارج از آن بیمارستان مراجعه کند، به او دارو داده نمی‌شود. نکته قابل تامل اما این است که به‌صورت آزاد مشکلی نیست و آزادفروشی این دارو به‌راحتی انجام می‌شود، اگر البته کمبودی وجود نداشته باشد. از منظر بیمه‌ای هم بیمه‌ها سقف و فرمول‌های خاصی دارند و متغیر و متفاوت است.»
انسولین کم بود، کمبود داروهای خوراکی هم به دغدغه‌های بیماران دیابتی اضافه شد
پیرو همین مساله کمبود داروهای بیماران دیابتی ابتدا با یکی از پزشکان در این رابطه گفت‌وگویی انجام دادم و او در رابطه با این مساله به «فرهیختگان» گفت: «داروهای بیماران دیابتی از جمله گلوکوفاژ، کلوریپا و پلاویکس چند نکته خاص دارند که باید به آنها توجه کنیم. بیمارانی که دیابتی هستند وقتی تحت نظر متخصصان قرار می‌گیرند داروهایشان تغییر پیدا می‌کند و داروهای باکیفیت‌تر جای داروهای قبلی آنها را می‌گیرد. داروهای باکیفیت هم معمولا تولید برندهای خاص است و به اذعان خود بیماران و متخصصان نتیجه بهتری هم برای بیمار دارد و اثرگذاری آن مورد قبول‌تر است. منتها همواره این‌طور است که وقتی وارد نیمه دوم هرسال می‌شویم برندهای خاص چند مشکل خاص ایجاد می‌کنند. اولین مشکل هم این است که داروهای این شرکت‌های خاص کمیاب می‌شوند. برای مثال شرکت‌های اکتور و عبیدی! این دو شرکت داروهای دیابتی خیلی خوبی را در داخل کشور تولید می‌کنند ولی ما شاهد هستیم که الان این داروها در داروخانه‌ها موجود نیست و با کمبود آنها مواجهیم.
نکته دوم اما سوای کمبودها، قیمت‌گذاری آنهاست. اخیرا قیمت داروهای دیابتی این برندها، با افزایش زیادی همراه بوده است. بسته‌های 100 تایی گلوکوفاژ که برای یک برند خاص است 30 هزار تومان قیمت داشت که الان به حدود 80 تا 90 هزار تومان رسیده است. یا داروی گلوریپا که داروی خوبی است و اخیرا متخصصان داخلی و قلب برای کنترل دیابت تجویز می‌کنند به‌شدت گران شده‌اند و تا چهار پنج برابر گران شده‌اند. سومین مشکل هم این است که این داروها از پوشش بیمه‌ای تا حدی خارج شده‌اند یا تعهدات بیمه‌ای آنها کم شده است. نکته این است که در کنار کمبود انسولین برای بیماران دیابتی، الان قرص‌های خوراکی آنها هم دچار مشکل و کمبود و گرانی شده است. آسیب این چیست؟ آسیب این است که این بیماران به داروهای بی‌کیفیت رجوع می‌کنند و در نتیجه نمی‌توانند قندشان را کنترل کنند و همین باعث می‌شود بیمار با عوارض خاصی به پزشک مراجعه کند. مثلا با شوک‌های افزایش قند خون DKA مواجه می‌شوند. من خودم همیشه در این ایام با بیماران متعددی مواجهم که دچار این عارضه شده‌اند. همان داروها را مصرف می‌کنند اما نه با آن برند خب، بلکه از داروهای ارزان‌تر و در دسترس‌تر و بی‌کیفیت استفاده می‌کنند. مضاف بر این نخوردن این داروها خصوصا در این ایام کرونایی باعث می‌شود که این بیماران دچار ضعف در کنترل و ایمنی بدن‌شان شوند و مستعد مبتلا به کرونا باشند. الان سوال اصلی این است که چرا این داروها تا این مقدار افزایش قیمت داشته‌اند و بیمه در این خصوص شانه خالی کرده و کمیاب شده‌اند؟ بیماران دیابتی چرا باید در کنار استرس کمبود انسولین این اضطراب را هم به دوش بکشند و حال بدتری را تجربه کنند؟»
تخت خالی نداریم
اما بخش دوم گزارش که ابتدا هم به آن اشاره کردیم مربوط به وضعیت تختهای بیمارستانی خصوصا تختهای بخش ICU است. ابتدا شرحی از وضعیتی بدهیم که اطلاع از آن باعث شد اشاره‌ای به این سوژه بکنیم و برای آن چندخطی بنویسیم و بعد هم مروری بر آمار تعداد تختهای بیمارستانی کشور بیندازیم و ببینیم در این وانفسای کمبودها، خیال‌مان چقدر تخت است! بعد از شیوع کرونا، خصوصا در موج اول به خاطر داریم که بسیاری از بیمارستان‌ها، تمام یا اکثر بخش‌های خود را به پذیرش بیماران کرونایی اختصاص دادند و از پذیرش سایر بیماران جلوگیری شد. البته نه به این معنی که آن بیماران آواره شدند و جایی برای آنها نبود، منتها برای حفظ آنها از خطر کرونا این دست از اقدامات انجام شد. در امواج بعدی کرونا تا قبل از این موج سوم وضع تغییر کرد و تقسیم‌بندی‌ها بهتر صورت گرفت و طبق دستور وزارت بهداشت هم هیچ بیمارستانی حق نداشت از ارائه خدمات به بیماران ممانعت کرده و خودسرانه محدودیتی ایجاد کند. هرچند این بین بودند بیمارستان‌هایی که از این مساله استنکاف کردند. به هر شکل رسیدیم به روزهایی که هربار رکوردهای ابتلا و مرگ‌ومیر را جابه‌جا می‌کنیم و وضع و حال‌مان خوب نیست. هم تعداد موارد ابتلا بالا رفته و هم مرگ‌ومیرها به شکل تصاعدی درحال زیادتر شدن است. اما نکته قابل‌تامل این است که از گوشه و کنار اخباری می‌رسد که برخی بیماران غیرکرونایی که باید در تاریخ مقرری عمل جراحی خاصی را انجام می‌دادند پشت در بیمارستان‌ها مانده‌اند و با این پاسخ مواجهند که تختهای بخش‌های ویژه بیمارستان‌ها پر است. پیرو همین مساله ابتدا با دکتر محمدرضا هاشمیان، فوق‌تخصص ICU بیمارستان مسیح دانشوری و بعد هم با یکی دیگر از متخصصان این بخش در یکی دیگر از بیمارستان‌های تهران صحبت کردیم.
برخی بیمارستان‌ها از پذیرش بیماران کرونایی ممانعت می‌کنند
هاشمیان در رابطه با این مساله و امکان وجود چنین ماجرایی به «فرهیختگان» گفت: «اساس کار از ابتدا بر این بود که تقسیم‌بندی در بیمارستان‌ها شکل بگیرد و بیماران مبتلا به کرونا در بخش‌های خاص تحت مراقبت و درمان قرار گیرند و الباقی بیماران هم جدا از آنها در بخش‌های دیگر. منتها اینجا برخی بیمارستان‌ها که مشخصا بیمارستان‌های غیردولتی و خصوصی هستند چنین نمی‌کنند و اساسا از پذیرش بیمار کرونایی ممانعت می‌کنند! این غیرقانونی است ولی خب این کار را می‌کنند. آنهایی هم که پذیرش می‌کنند به تعداد بسیار محدودند. ولی نکته غم‌انگیز این است که کرونا باعث شده خیلی دیگر از عفونت‌ها را نمی‌بینیم و این خوب نیست. خیلی از بیماران هم از ترس ابتلا اصلا به بیمارستان‌ها مراجعه نمی‌کنند و روند درمانی‌شان را طی نمی‌کنند.»
جذابیت مالی؛ اولویت پذیرش بیمار توسط بیمارستان‌های خصوصی
در ادامه با یکی دیگر از متخصصان بخش ICU در یکی از بیمارستان‌های شاخص تهران گفت‌وگو کردیم و او هم نظراتی شبیه دکتر هاشمیان داشت و به «فرهیختگان» گفت: «در بیمارستانی که بنده فعالیت می‌کنم چون بیمارستان بزرگ است و چند ساختمان مجزا دارد بیماران کووید از سایر بیماران جدا هستند و طبق دستور وزارت بهداشت هم همه بیماران باید پذیرش شوند و می‌شوند. با این همه بیمارستان با بیمارستان فرق می‌کند. برخی بیمارستان‌ها هم در یک ساختمان و حتی در یک طبقه بیماران کرونایی و غیرکرونایی را هرچند جدا از هم بستری کرده‌اند که خطراتی هم دارد ولی خب سیاستی است که آن بیمارستان درپیش گرفته است. در این رابطه هم که آیا هزینه‌های درمان کرونا جذابیتی برای برخی بیمارستان‌ها داشته باشد که از پذیرش سایر بیماران ممانعت کنند هم باید بگویم بله، چنین چیزی وجود دارد. بیمارستان‌های خصوصی حتما خودتان بهتر می‌دانید و خواهش می‌کنم گزارشی هم تهیه کنید که مردم شدیدا تحت‌فشار هستند، نه تعرفه مشخصی وجود دارد نه نظارت درستی. این بیمارستان‌ها هم هرکدام یک مدلی را در درمان پیش می‌گیرند و کار خودشان را می‌کنند. به هرحال ما اینها را می‌شنویم. این بیماران کوتاه‌مدت بستری می‌شوند و هزینه زیادی می‌کنند و آن بیمارستان‌ها درآمد خوبی دارند و برای آنها نمی‌صرفد که بیماری دو سه ماه بستری شود، چون هزینه‌های بیمارستان هم بالا می‌رود. من خواهش می‌کنم در باب عدالت در سلامت گزارشی از بیمارستان‌های خصوصی تهیه کنید، هزینه‌ها واقعا گزاف و عجیب و غریب است!»
نیمی از تختهای ICU کشور در سیطره کرونایی‌ها!
در پایان هم بد نیست آماری از وضعیت بیمارستان‌های کشور، تعداد تختهای بیمارستانی و خصوصا تختهای ویژه بیمارستانی را با هم مرور کنیم. طبق اطلاعات موجود ژاپن، کره‌شمالی، کره‌جنوبی، بلاروس، اوکراین، آلمان، روسیه و... بهترین وضعیت تعداد تختهای بیمارستانی به نسبت هر هزار نفر از جمعیت‌شان را دارند. منتها در ایران به‌ازای هر هزار نفر چیزی بین 5/1 تا 7/1 تخت بیمارستانی وجود دارد که این نشان‌دهنده حال ناخوش ایران در زمینه امکانات سخت‌افزاری بهداشتی و درمانی است. براساس اطلاعات منتشرشده تا سال 96، تعداد کل بیمارستان‌های ایران اعم از بیمارستان‌های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، بخش خصوصی، بخش خیریه، نهادهای عمومی غیردولتی و دولتی غیر وزارت بهداشت، 981 بیمارستان با 129 هزار و 604 تخت است. در کل بیمارستان‌های ایران مجموعا 401 هزار و 395 نفر به‌عنوان پرسنل این بخش مشغول فعالیت هستند. استان یزد با 2/48 تخت به‌ازای هر هزار نفر جمعیت بیشترین سرانه تخت فعال به‌نسبت جمعیت را در بین استان‌های کشور دارد. بعد از آن تهران و سمنان نیز بیشترین سرانه را دارند. در مقابل اما استان‌های سیستان‌وبلوچستان با 98/. تخت بیمارستانی فعال به‌نسبت جمعیت‌شان وضعیت وخیمی دارند. اما مهم‌تر از همه اینها، خصوصا در ایام جولان ویروس کرونا در کشور، تعداد تخت‌ها و ظرفیت بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستانی یا همان تختهای ICU است. براساس آمار سال 96 جمعا 11 هزار و 910 تخت مراقبت‌های ویژه در کشور وجود دارد.
با نگاهی اجمالی به این آمار و ادعای مسئولان مبنی‌بر پر شدن تختهای ICU دوباره با تناقضی مواجه می‌شویم (البته آماری از تعداد بیماران غیرکرونایی بستری در این بخش‌ها نداریم). طبق اعلام وزارت بهداشت نزدیک به 6 هزار نفر از مبتلایان به کرونا در ایران در حالت وخیم این بیماری قرار دارند. یعنی افرادی هستند که نیاز به مراقبت‌های ویژه یا همان تختهایICU دارند. با این تفاسیر بیش از پنج هزار تخت دیگر باید وجود داشته باشد که ظرفیت پذیرش بیماران را دارند. (منهای تخت‌هایی که ممکن است بعد از شیوع کرونا و یا بعد از سال 96 اضافه شده باشند). مشتاقیم تا اطلاعات دقیق‌تری از وزارت بهداشت و درمان در رابطه با این مساله و سردرگمی سایر بیماران یعنی بیماران غیرکرونایی منتشر شود.
* نویسنده: ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه
مطالب پیشنهادی
