سفر به مناطق ممنوعه!

به گزارش «فرهیختگان»، کتابخانه‌ها یکی از باارزش‌ترین گنجینه‌های بشر هستند و تاثیر شگفت‌انگیزی بر تاریخ و زندگی ما گذاشته‌اند. برای علاقه‌مندان به مطالعه، کتاب‌خواندن حتی در گوشه دنج اتاق‌شان هم بسیار لذت‌بخش است اما سازه‌‌های باشکوهی که به کتابخانه اختصاص داده شده‌اند همراه با تمام زیبایی‌هایشان ممکن است اشتیاق برخی را برای مطالعه بیشتر سازند. در روزگار کرونا و خانه‌نشینی مدتی است که لذت گشت‌وگذار در کتابخانه‌ها از مردمان چهار گوشه دنیا دریغ شده است. به این فکر افتادم که می‌توانیم این هفته به صورت مجازی سری به کتابخانه‌های زیبا و مشهور جهان بزنیم و این‌گونه غم دوری از کتابخانه‌ها را تسکین دهیم.

کتابخانه ادمونت ابی (Admont Abbey Library)

معروف‌ترین کتابخانه‌های جهان در کشور اتریش قرار دارد. مجموعه سال ۱۷۷۶ میلادی در سمت جنوب‌شرقی رودخانه Enns ساخته شده و زیبایی معماری آن را خیره‌کننده توصیف می‌کنند. در آن بیش از ۲۰۰هزار جلد کتاب، ۷۰هزار کتاب تعمیر شده و بیش از هزار نسخه دست‌نویس نگهداری می‌شوند که می‌توانید در آنها سیر پیشرفت و تکامل ادبیات را بررسی کنید. کتابخانه‌ اینجا متعلق به صومعه است و با این هدف ساخته شده بود که کتاب‌ها را خودشان به اتاق‌هایشان می‌برند تا همان جا مطالعه کنند و درواقع تنها محلی برای نگهداری کتاب‌هاست.

کتابخانه ساندرو پنا (Mediatheque Sandro Penna)

دومین جایگاه از فهرست معروف‌ترین کتابخانه‌های جهان به ساندرو پنا در شهر پروجای ایتالیا می‌رسد. ساندرو پنا درواقع نام شاعر مشهور این شهر است که اشعاری با مضامین کودکانه می‌سرود (اگرچه خودش می‌گوید درواقع نمی‌خواهم در مورد کودکان شعر بگویم). ایتالو روتا معمار بنا آن را شبیه به بشقاب‌پرنده‌ای صورتی طراحی کرده است. مجموعه‌ای سه‌طبقه با نمای شیشه‌‌ای که مراجعان می‌توانند هر کتابی را که تمایل دارند با خود به خانه ببرند. در اینجا نزدیک به ۲۰هزار جلد کتاب نگهداری می‌شود و البته کتاب‌های آن برای گروه‌های سنتی متفاوت مناسب است. یکی از مواردی که باعث عجیب‌شدن هرچه بیشتر بنای کتابخانه شده آن است که در میان ساختمان‌های قدیمی و قرون وسطایی شهر قرار گرفته است.

کتابخانه صومعه ویبلینگن (Wiblinglen Abbey Library)

سومین مورد از معروف‌ترین کتابخانه‌های جهان در آلمان قرار دارد و متعلق به صومعه ویبلینگن است. قطعا تزئینات و مصالح به کار رفته در ساخت بنا در نوع خود بی‌نظیر است. سراسر کتابخانه با نقاشی، گچبری، مجسمه‌های زیبا، ستون‌های تماشایی و... پر شده است. ساخت آن به سال ۱۷۷۴ میلادی بازمی‌گردد. بسیاری از کتاب‌های آن ب‌خاطر محدودیت فضا به کتابخانه‌هایی بزرگ‌تر انتقال داده شده‌اند اما نسخه‌های اصلی برخی جلدها در اینجا که محلی برای نگهداری گنجینه‌های دانش و خرد است قرار دارند.

 کتابخانه صومعه سن‌فرانسیسکو (Monastery of San Francisco Library)

صومعه سن‌فرانسیسکو در شهر لیما واقع در کشور پرو زیبایی و شکوه خاصی به پایتخت بخشیده است. ساخت مجموعه در سال ۱۷۷۴ به پایان رسید و اما وقوع یک زمین‌لرزه در سال ۱۹۷۰ باعث نابودی بخشی از آن شد اما هنوز آثاری از دوران شکوه و ابهت آن برجا مانده است. معماری آن به سبک باروک اسپانیایی انجام شده و برای ورودی‌اش سنگ‌های گرانیت دست‌کند بکار رفته و به نحوی است که سایر بناهای منطقه را تحت‌تاثیر خودش قرار می‌دهد. حدود ۲۵۰۰ جلد با ارزش در کتابخانه نگهداری می‌شوند که شامل کتاب عهد عتیقی متعلق به سال ۱۵۷۱ و یک نسخه کپی از اولین دیکشنری‌های اسپانیایی نوشته‌شده توسط آکادمی سلطنتی اسپانیا می‌شود.

کتابخانه ملی سجونگ (National Library of Sejong City)

کتابخانه ملی سجونگ در کره‌جنوبی با معماری‌ای شبیه به برگه‌های کتاب در جایگاه پنجم معروف‌ترین کتابخانه‌های جهان قرار دارد. هر بیننده خارجی که به ساختمان نگاه می‌کند متوجه می‌شود اینجا محلی برای علاقه‌مندان به مطالعه است. کتابخانه دارای بخش‌های سنتی و مدرن است. در مجموعه آنلاین بیش از سه‌میلیون جلد کتاب قابل دسترسی هستند. داخل مجموعه سالن کنفرانس، برگزاری سمینار، غذاخوری و محلی برای تبادل اطلاعات نیز قرار دارد. کتابخانه در سال ۲۰۱۳ افتتاح شده است و چشم‌اندازی فوق‌العاده دیدنی به دریاچه مجاورش دارد.

کتابخانه‌ جو و ریکا مینسوتا (Joe and Rika Mansueto Library)

ششمین جایگاه از معروف‌ترین کتابخانه‌های جهان در شیکاگو قرار دارد. جالب است بدانید برخی برای آن نام تخم‌مرغ را انتخاب کرده‌اند چراکه نمای خارجی‌‌اش کمی شبیه یک تخم‌مرغ نصفه است. اینجا تنها یکی از ۶ کتابخانه دانشگاه شیکاگو است. باورنکردنی است اما هر روز حدود ۲۰هزار جلد کتاب در آن به مراجعان سپرده می‌شود.

عطف /   ابن بطوطه به روایت موحد

سفرنامه‌ «ابن‌بطوطه»، سیاح مراکشی گویاترین و زنده‌ترین سند فرهنگی جهان اسلام است که از قرن هشتم هجری (چهاردهم میلادی) به دست ما رسیده است. سفرنامه‌ وی، آیینه‌ای است که زیر و روی جوامع اسلامی روزگار در آن منعکس است. نه‌تنها سیره و عملکرد طبقات حاکم و نگرش و روش پادشاهان و دیوانیان که راه و رسم عالمان و فقیهان، مراسم و آداب تشریفات جاری، چگونگی گذران مردم، مدرسه‌ها و خانقاه‌ها، شادی‌ها و ماتم‌ها و در یک کلمه احوال و اوضاع اجتماعی و سیاسی و فرهنگی؛ این همه را از خلال سفرنامه‌ ابن‌بطوطه می‌توان دید. محمدعلی موحد که پیش‌تر در ترجمه‌ سفرنامه‌ ابن‌بطوطه به فارسی همت گماشته بود با تالیف کتاب پیش‌رو جذاب‌ترین و تکان‌دهنده‌ترین بخش‌های کتاب سفرنامه را بازسازی و برجسته کرده است. مولف مسائل مهمی ازقبیل نقش فردی و اجتماعی زنان، قدرت سیاسی، دین و دولت، آموزش و فرهنگ و بسیاری موضوعات مهم دیگر را با تحقیق در سفرنامه‌ ابن‌بطوطه و منابع دیگر آن روزگار به نحوی خواندنی حتی برای خواننده‌ غیرمتخصص ترسیم کرده است.
کتاب با طرح پرسش‌هایی درباره‌ علل عقب‌ماندگی و انحطاط جوامع اسلامی ذهن خواننده را برای تعمق و بحث و گفت‌وگو درباره‌ مواجهه سنت و مدرنیته برمی‌انگیزد.

گلچین /  شعرهای ژولیده‌ترین شاعر معاصر 

«دلت را خانه ما کن» گزیده‌اشعار محمدحسن فرح‌بخشیان معروف به «ژولیده نیشابوری» است که توسط نشر شهید کاظمی به بازار عرضه شده است. فرح‌بخشیان خرداد سال 1342 به سرودن شعرهای انقلابی روی آورد که به‌خاطر آن سه سال و  هشت‌ماه را در زندان گذراند. او پس از آزادی از زندان تا سال 1357 دو بار دیگر زندان را تجربه کرد.
 طبق گفته خودش لقب «عین ژولیده‌ها رد می‌شوی!» را آقای طالقانی رویش گذاشت و همین‌طور برای او ماند. تاکنون بالغ بر 30 اثر در قالب کتاب و جزوه مشتمل بر مجموعه آثاری ازقبیل گلبانگ عشق، ‌ای قلب‌ها بسوزید، ‌ای چشم‌ها بگریید و... منتشر شده است. نویسنده این کتاب حسین قرایی است که به تاریخ شفاهی شاعران و نویسندگان انقلابی توجه ویژه‌ای دارد و در این اثر به چگونگی آشنایی‌اش با ژولیده و نثر شاعرانه او پرداخته است. ازجمله آثار او می‌توان «در جست‌وجوی مهتاب»، «از مشهد تا ژوهانسبورگ»، «حوالی روشن صدا» و «از سناباد شعر» اشاره کرد.

قصه‌خوانی / باز هم بارنز

جولین بارنز مهارت‌های روایی غیرموازی و تفحص بی‌نظیر خود را برای داستان دو مرد متولد انگلیس در اواخر قرن نوزدهم به کار می‌گیرد. آرتور، پسر پدری لاابالی و مادر باهوش و توانای اسکاتلندی، به‌عنوان پزشک چشم آموزش می‌بیند، اما در عوض خالق مشهور شرلوک هولمز و دکتر واتسون می‌شود. جورج ادلاجی فرزند یک مادر اسکاتلندی و یک روحانی کلیسای انگلیسی است که در پارسی بمبئی متولد شده است و اینجا -در تفاوت نژادی او- مساله جورج نهفته است. سال‌ها بعد یکی در دنیایی با اجدادش خصمانه رفتار می‌کند، برای هویت خود مبارزه می‌کند، دیگری کاراکتری که معروف‌ترین کارآگاه جهان است را خلق می‌کند و عاشق زنی می‌شود که در زندگی‌اش نیست و سرنوشت آنها به‌طور غیرقابل پیش‌بینی‌ای به‌هم پیوند می‌خورد. از نخستین سال‌های مدرسه، جورج توسط پسران مزرعه و پلیس محلی مورد هجوم قرار می‌گیرد. جورج بسیار باهوش، کم‌تحرک و با وجدان، یک وکیل دادگستری می‌شود و کتابی را درباره قانون راه‌آهن می‌نویسد که بسیار افتخارآفرین می‌شود. اما ایده‌های شخصی او هیچ فایده‌ای ندارد: وقتی ورود غیرقانونی مجموعه‌ای از حیوانات وحشت را به دهکده محلی خود می‌آورد، جورج تنها شخصی است که توسط پلیس دنبال می‌شود و... با «آرتور و جورج»، جولین بارنز دوباره دنیای دقیق گذشته ادواردیان را ایجاد می‌کند و با همدلی و تخیل خارق‌العاده خوانندگان را به روابط بین دو مرد دعوت می‌کند که مسیرهای آنها هرگز به هم نمی‌رسید مگر به‌خاطر یک بی‌عدالتی وحشتناک.

گلاب و گل / نیمای خواندنی

دیروز تولد نیما بود. «ماخ اولا» ازجمله کتا‌هایی است که پس از مرگ نیما منتشر شد. نیما در دفتر ماخ اولا به‌عنوان ناظری است که طبیعت را روایت می‌کند و شعرش مستقیما تحت‌تاثیر این طبیعت است. نیما در این دفتر اگرچه بیشتر در روایت طبیعت و کوه و رودخانه به سر می‌‌برد اما نیم‌نگاهی به اجتماع پیرامون خود نیز دارد که نشان از تعهد او در قبال رویدادهای اجتماعی است. اگرچه شاید این تعهد کمی کم‌رنگ به چشم بیاید. ماخ اولا نام رودخانه‌ای است که نیما حرکت این رودخانه را به شعر درآورده است و به‌عنوان یکی از شاهکارهای خود باقی گذاشته است. انتخاب نام این دفتر نیز براساس شعری به همین نام است که شاعر در دفتر شعر خود آورده است. این موضوع به‌نوعی موید روح طبیعت‌گرای نیما در شعر است که به‌وضوح در این دفتر قابل مشاهده است.
ماخ اولا پیکره‌‌ی رودِ بل/ می‌رود نامعلو/ می‌خروشد هر د/ می‌جهاند تن، از سنگ به سنگ/ چون فراری شده‌ای/ که نمی‌جوید، راه ِ هموار/ می‌تند سوی نشیب/ می‌شتابد به فراز/ می‌رود بی‌سامان/ با شب تیره، چو دیوانه که با دیوانه/ رفته دیری‌ست به راهی کاو راس/ بسته با جوی ِفراوان، پیون/ نیست، دیری‌ست بر او کس نگران

معرفت  /  مینوی به روایت خود و دیگران

کتاب «مینوی» مجموعه‌ای است مشتمل بر 47 مقاله پراکنده نوشته استاد مجتبی مینوی. نگارنده در مقدمه کتاب با عنوان «یادنامه‌ای از مجتبی مینوی» اشارتی دارد بر ناگفته‌هایی از زندگی خصوصی و اجتماعی استاد مینوی. در بخش نخست کتاب 24 مقاله ـ به ترتیب تاریخ نگارش مقالات ـ جمع آمده است. این مقالات عمدتا در حوزه ایران‌شناسی، ادبیات، مقولات اجتماعی و آزادی‌های اجتماعی و مدنی نگاشته شده‌اند. بخش دوم متضمن 23 مقاله است در زمینه‌های زبان‌شناسی، واژه‌شناسی و قواعد دستوری. مقالات مندرج در این مجموعه به سال‌های 1321تا 1355خورشیدی در مجله‌هایی چون یغما، سخن، راهنمای کتاب و آینده به چاپ رسیده است. برای نمونه، استاد مینوی در مقاله «آزادی مطبوعات» خاطرنشان می‌کند: «آزادی سیاسی چیست؟ این است که انسان قادر باشد افکار و تمایلات خود را بی‌ترس و هراس بیان کند. بر بالای منبر، از پشت میز خطابه، در وسط باغ گردشگاه عمومی، در گوشه کوچه، هر کجا که میلش می‌کشد، بایستد و برای مردم حرف بزند؛ به‌صورت نامه و مقاله و رساله و کتاب هر رای و عقیده‌ای را که می‌پسندد منتشر کند؛ اگر معرض تهمت و توهین و هتک‌حرمت و سلب حق شد، بتواند به دستگاه قضایی شکایت کند و عالی‌مقام‌ترین رجل مملکت را به محاکمه بکشاند و طبق قوانین مملکت حق خود را از او بخواهد؛ هیچ مامور دولتی و مجری قانون و قاضی عدلیه جرات آن را نداشته باشد که او را برخلاف حق و قانون در مضیقه بگذارد و به او ظلم کند...»

 از هر دری /  شگفتی مستدام

«هدا گابلر» اثری است که در آن تاریخ یاد می‌گیرد به منتقدانش و نیز به خودش بیندیشد. از نظر درون‌مایه، می‌توان این اثر را چکیده همه آثار رئالیستی پیشین ایبسن، از حیث جایگاه آثار رئالیستی او، ختم‌کلام و اتمام‌حجت با مخاطب و خودش و از نظر سبک، اعلام کوچ به پیشگاه خورشید، «فرم/صورت» نامید. اما همه این نکات در بافت آشوبی مطرح می‌شود که ایبسن در اندیشه‌های فلسفی و اجتماعی متفکران معاصرش، آرنولد، کارلایل، نیچه، راسکین درباره تاریخ و فرهنگ به پا می‌کند. هددا گابلر هنوز شگفتی برمی‌انگیزد و همه را انگشت‌به‌دهان می‌کند. شمار زنانِ نگارخانه ایبسن اندک نیست، ولی هدا گابلر چیز دیگری است: تیمسارزاده نازپرورده‌ای که از میان پرشمارِ خواستگاران خویش همسری برگزیده که خانه زن وزیر را برایش خریده و به سفر ماه‌عسلِ شش‌ماهه‌‌اش برده و... از بیرون همه‌چیز چشم‌نواز است: هدا کم ندارد و داشته‌هایش رشک‌برانگیز است، ولی چیزی در زندگی کم دارد که نه کسی می‌بیند و نه اندک کسانی هم که می‌بینند، آن را و کاری را که با درون یک زن می‌کند، آن‌چنان‌که بایدوشاید درست ارزیابی می‌کنند. این، سوگناک است و سوگ‌آفرین. هدا گابلر آدم را به یاد مثلِ خودمان می‌اندازد: تومون خودمون رو می‌کُشه، بیرون‌مون مردم رو.

* نویسنده: پیمان طالبی، روزنامه‌نگار