همکاری راهبردی ایران و چین به فناوری نانو رسید
به گزارش «فرهیختگان»، فناوری نانو از سال‌ها پیش در ایران و همگام با دیگر کشورهای دنیا پیش رفت و محققان تلاش کردند علاوه‌بر اینکه در زمینه علمی در این حوزه خود را در سطح جهانی بالا ببرند، توانمندی‌های خود را در عرصه تولیدات نیز تقویت کنند. به طور کلی، یکی از انگیزه‌هایی که می‌تواند تولیدات داخلی را تقویت کرده و باعث رشد آنها شود، تبادلات بین‌المللی است که می‌توانیم با دیگر کشورها انجام دهیم. اما در سال‌های اخیر به دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های جهانی که بیشتر از سوی آمریکا بر ایران تحمیل شده، تبادلات علمی بین ایران و کشورهای غربی تقریبا بسیار اندک و این ارتباطات در سطح منطقه خاورمیانه و آسیای شرقی محدود شده است و درواقع، کشورهای آسیایی به یکی از جدی‌ترین بازار‌ها برای فروش محصولات نانو و نیز فناورانه تبدیل شده‌اند. درحال حاضر، ایران رتبه چهارم دنیا را در عرصه فناوری نانو در اختیار داشته و حرف‌های زیادی برای گفتن دارد، بنابراین با برقراری روابط بین‌المللی می‌تواند زمینه تولیدات خود را افزایش دهد.
پیشنهاد چینی‌ها، سرآغاز دفتر نانوی مشترک
امیر قربانعلی، مدیر مرکز نانوی ایران و چین در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «سابقه بحث مرکز نانوی ایران و چین به سال 2015 برمی‌گردد و به‌عبارتی اردیبهشت سال 94 این مرکز افتتاح شد. حدود سال‌های 2012، سرکار، دبیر ستاد نانو در سفری که به کشور چین داشت از مجموعه‌ای با عنوان «پارک صنعتی سوژو» بازدید کرد. این مجموعه، یک پارک صنعتی در نزدیکی شانگهای است که چینی‌ها از سال 1994 میلادی آن را برای گسترش بحث‌های نوآوری و فناوری‌های هایتک توسعه داده‌اند. برای این شهر سه اولویت در نظر گرفته شده است که یکی از آنها فناوری نانو، دیگری بیوتکنولوژی و سومی هم حوزه فناوری‌های اطلاعات IT و ICT است.»
او ادامه می‌دهد: «سرکار سال های 2012 و 2013 بازدیدی از پارک نانوپلیس، از زیرمجموعه‌های پارک صنعتی در چین داشت که به آن شهر نانو هم می‌گویند. سال 2014، این مجموعه نانوپلیس از ستاد فناوری نانو دعوت کرد با توجه به جایگاه خوبی که ایران در حوزه فناوری نانو داشت، در بخش بین‌المللی این پارک دفتری به ایران اختصاص داده شود. بهمن 93 بود که در اولین سفر راهی چین شدیم تا کارهای اولیه را انجام دهیم و اردیبهشت 94 بود که با امضای تفاهمنامه‌ای که بین ستاد فناوری نانو و پارک نانوپلیس امضا شد، راه‌اندازی این دفتر انجام شد.»
او می‌افزاید: «پیش از ایران، سه کشور چک، فنلاند و هلند نیز دفاتری در این مجموعه راه‌اندازی کرده بودند و ایران چهارمین کشور حاضر در پارک نانوپلیس بود. درحال حاضر، دفتر نانوی کانادا هم در چین آغاز به کار کرده است و این ارتباطات از همان سال‌ها شکل گرفت و به‌طور رسمی، کار دفتر از سال 2015 آغاز شد.»
ماموریت دفتر نانو ایران و چین
هر شرکت و مرکزی با هدفی خاص آغاز به کار می‌کند و وظیفه‌ای برعهده دارد و به‌طور قطع، مرکز نانوی ایران و چین هم از این اصل مستثنی نبود.
به گفته قربانعلی، بعد از امضای تفاهمنامه مشترک، ماموریت‌هایی برای این دفتر در نظر گرفتیم که مهم‌ترین آنها، بحث صادرات محصولات نانو به کشور چین بود. به این بهانه، ما از چین به عنوان پایگاهی استفاده کردیم که بتوانیم از آن طریق، محصولات‌مان را به کشورهای دیگر هم صادر کنیم. بحث توسعه همکاری R&D و تحقیقاتی بین دانشگاه‌های ایران و چین، بحث هماهنگی و برگزاری نشست‌ها، حضور در نمایشگاه‌ها و سفرهای هیات‌های علم و فناوری و تجاری، بحث تامین مواد و قطعاتی که شرکت‌های دانش‌بنیان و شرکت‌های نانو و شرکت‌های دانشگاهی احتیاج داشتند، جزء ماموریت‌هایی بود که در این مرکز شکل گرفت.
اما او در ادامه تاکید می‌کند که با توجه به تمام این ماموریت‌های ذکرشده، باز هم مهم‌ترین ماموریت ما، بحث توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان و نانوی کشور چین است. ما یک‌سالی را تا سال 2016، به انجام فعالیت‌هایی نظیر راه‌اندازی دفتر و معرفی محصولات و ارتباطات اولیه اختصاص دادیم و در ابتدای سال 2016 یعنی دی‌ماه 94، رئیس‌جمهور چین سفری به ایران داشت که در آن همزمان با این سفر، تفاهمنامه‌ای مشترک بین معاونت علمی و آکادمی علوم چین در زمینه توسعه همکاری‌های فناوری نانو بین ایران و چین امضا شد. بعد از آن در آبان 95، ستاری سفری را به کشور چین داشت و از دفتر نانوی ایران و چین و نیز پارک نانوپلیس بازدید کرد. در پارک صنعتی سوژو چیزی حدود 25هزار شرکت مستقر هستند که GDP سالانه این شرکت‌ها به حدود 60 میلیارد دلار می‌رسد.
ارائه خدمات به دانش‌بنیان‌ها در کنار نانو
مدیر این مرکز ادامه می‌دهد: «بعد از سفر ستاری، قرار شد دفتر نانوی ایران و چین به عنوان پایگاه صادراتی شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور چین شناخته شود و مجموعه خدماتی را که تا پیش از آن در اختیار شرکت‌های نانویی می‌دادیم، قرار شد به تمام شرکت‌های دانش‌بنیان هم ارائه دهیم. درواقع، این دفتر پلی شد میان شرکت‌های هایتک و دانش‌بنیان ایران و چین. بعد از این سفر، در سال 2017، یک دفتر تخصصی در حوزه بیوتکنولوژی، تجهیزات پزشکی و حوزه دارویی افتتاح شد و در اوایل 2018، راه‌اندازی نمایشگاه دائمی محصولات دانش‌بنیان را در شهر شانگهای داشتیم. بعد از آن هم در سال 2019، مجموعه مشترکی را در حوزه فناوری‌های محیط‌زیست و تصفیه آب و پساب راه‌اندازی کردیم، غیر از این مجموعه‌ها، در شهر گوآنجو هم با توجه به اهمیت جنوب چین به‌خصوص شهرهای گوآنجو و شنزن در حوزه فناوری اطلاعات، یک دفتر داریم که مجموع آنها به پنج دفتر می‌رسد که در حوزه‌های مختلف تخصصی فعالیت می‌کنند و ما خدماتی را در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌دهیم.»
12 قرارداد برای صادرات محصولات 9 شرکت دانش‌بنیان
او تاکید می‌کند که طی پنج سال اخیر که از عمر این دفتر می‌گذرد، ما حدود 12 قرارداد صادراتی برای 9 شرکت دانش‌بنیان داشته‌ایم که حدود دومیلیون دلار درآمد حاصل از صادرات قطعی محصولات بوده است. همچنین برگزاری نزدیک به 30 نمایشگاه و نشست را بین شرکت‌های ایرانی و چینی داشتیم و در نمایشگاه‌های تخصصی چین مانند نمایشگاه‌های نانو و نمایشگاه‌های پلیمر که تحت‌عنوان «چاینا پلاس» برگزار می‌شوند، در حوزه فناوری آب و محیط‌زیست نمایشگاه «آکواتک»، در حوزه پزشکی و بیوتکنولوژی نمایشگاه «سی‌پی‌اچ‌آی» را داریم که به صورت سالانه برگزار می‌شود. در یکی از نمایشگاه‌های مهم چین که به عنوان china import چند سالی است برگزار می‌شود، ما به‌عنوان کارگزار معاونت علمی و صندوق نوآوری شکوفایی در این نمایشگاه‌ها حاضر هستیم و شرکت‌های ایرانی به صورت مجزا در آنها حضور دارند.»
به گفته او، تاکنون نشست‌ها و جلسات مختلفی داشته‌ایم و نمایندگی رسمی بیش از حدود 30 شرکت دانش‌بنیان را در چین برعهده گرفته و پیگیری می‌کنیم. این شرکت‌ها تنها منحصر به فناوری نانو نیستند و در حوزه‌های مختلفی چون فناوری اطلاعات، پزشکی، گیاهان دارویی و تجهیزات آزمایشگاهی با شرکت‌های مختلف دانش‌بنیان همکاری و ارائه خدمت می‌کنیم.
برندهای تخصصی کریدور همکاری با پارک صنعتی چین
قربانعلی در توضیح بیشتر مراکز فعال ایرانی در چین به «فرهیختگان» می‌گوید: «این مراکز بیشتر به این شکل عمل می‌کنند که طی همکاری با شرکایی که در پارک صنعتی چین حضور دارند، برندهای تخصصی را ایجاد کرده‌ایم که بتوانیم فعالیت شرکت‌ها را به صورت موضوعی پیگیری کنیم. اما پشتیبانی این کار در ایران، برعهده معاونت علمی، ستادهای فناوری‌های راهبردی و مجموعه کریدور صادرات است و شرکت‌ها از طریق ارزیابی‌های معاونت علمی و مجموعه کریدور صادرات و دریافت حمایت‌های معاونت علمی و ستادها به ما معرفی می‌شوند و بعد از آن، ما این ارتباطات را با شرکت‌های چینی در قالب برندهای تخصصی شکل گرفته، برقرار می‌کنیم. درواقع، برخی از این مراکز دارای دفتر کاری در چین هستند و بیشتر آنها به عنوان برند در قالب یک فعالیت تخصصی شکل گرفته و فعالیت می‌کنند. ما این برندها را با توجه به حوزه‌ها و پارتنرهای تخصصی‌ای که در کشور چین داریم، شکل دادیم تا ذیل آن بتوانیم همکاری‌های علم و فناوری انجام دهیم.»
تاثیر مشارکت ایران و چین در پیشبردهای علمی
مدیر مرکز نانوی ایران و چین با بیان اهمیت کشور چین به توسعه حوزه‌های علمی و بهبود جایگاه علمی خود در دنیا می‌گوید: «چین، کشوری با جایگاه بالای علمی در دنیاست و به‌شدت هم درحال رشد است. مساله‌ای که در این کشور وجود دارد، این است که دولت چین در سال‌های اخیر برنامه‌ای را با عنوان «احیای جاده ابریشم» در دستور کار خود قرار داده است. درحال حاضر، چند سالی است این سیاست با دستور رئیس‌جمهور چین پیگیری می‌شود که هدف آن توسعه همکاری‌های بین‌المللی با کشورهای مختلف در زمینه‌های سرمایه‌گذاری، تجاری و حوزه فناوری است. ایران هم با توجه به جایگاهی که در مورد بحث علمی و رشد علمی در کشور داریم، یکی از کشورهایی است که چینی‌ها هم علاقه‌مندی خود را به همکاری با آن نشان داده‌اند. به این طریق، ارتباطات خیلی خوبی می‌تواند شکل بگیرد، البته در بحث‌های تحقیقاتی و ارتباطات بین‌دانشگاهی، فضا و جامعه علمی کشور شناخت خوبی نسبت به دانشگاه‌های چین ندارند و بیشتر رویکرد دانشگاه‌های ما تاکنون ارتباط و همکاری با دانشگاه‌های آمریکایی و اروپایی بوده، این موضوع هنوز خیلی شکل نگرفته و به نظر می‌رسد شکل‌گیری این ارتباطات بسیار می‌تواند موثر و راه‌گشا باشد.او عنوان می‌کند که دولت چین طی سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری‌های زیادی را روی دانشگاه‌های چین انجام داده تا کشورهای کشور چین جزء 100 دانشگاه برتر جهان قرار گیرند و درحال حاضر هم رتبه‌های دانشگاه‌های این کشور ارتقا پیدا کرده و هم تعداد دانشگاه‌های چین که وارد رتبه‌بندی‌های برتر دنیا می‌شوند، درحال افزایش است و شاهد آن هستیم که تعداد دانشگاه‌های چین در رده‌های 100 دانشگاه برتر جهان سال به سال بیشتر می‌شود. این شرایط، فرصت مناسبی را برای دانشگاه‌های ما فراهم می‌آورد.
بازار چین، فرصتی برای فروش محصولات دانش‌بنیان
علاوه‌بر این، در حوزه بحث صادرات محصولات دانش‌بنیان هم کشور چین فرصت بسیار مناسبی است، چراکه بازار چین، بازار بسیار بزرگی است. به‌عنوان مثال، شرکت دانش‌بنیان فناوران نانومقیاس، طی سال‌های اخیر، در ایران موفق به فروش حدود هفت تا هشت دستگاه صنعتی شده است و تقریبا بازار ایران برای این شرکت اشباع شده، به‌طوری که تمام شرکت‌های بزرگ فیلترسازی که می‌توانستند از این دستگاه‌ها خریداری کنند، به آن اطمینان کرده و از دستگاه‌ها خریداری کرده‌اند. اما قربانعلی تاکید می‌کند که ما در چین، تنها با یک نمونه مشتری، توانستیم قرارداد پنج دستگاه را ببندیم و تاکنون هم مسیر ما به سمتی بوده که شرکت‌های دانش‌بنیانی مانند فناوران نانومقیاس بتوانند ظرفیت تولیدات خود را افزایش دهند و برآورد ما این است که با توجه به ظرفیت‌های بالایی که در چین وجود دارد، می‌توانیم تعداد زیادی از این دستگاه‌ها را در چین به فروش برسانیم. ظرفیت همکاری بالا و حضور شرکت‌های بسیار بزرگ در این کشور، بازار بسیار بزرگی را در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان ما قرار می‌دهد که بتوانند محصولات خود را به آنها فروخته و عرضه کنند.
او در ادامه می‌افزاید: «ما در حوزه محصولات دانش‌بنیان در ایران، بازار بسیار کوچکی در اختیار داریم و بعد از مدتی، بازار اشباع می‌شود. ما یک کشور 70، 80 میلیون نفری هستیم و ظرفیت محدودی نسبت به فروش محصولات هایتک داریم بنابراین، برقراری ارتباط و همکاری با کشور چین می‌تواند تعامل با بازار بزرگی را مهیا کند که می‌تواند فرصت خوبی برای برخی شرکت‌ها باشد. با همین همکاری‌ها در سال‌های اخیر توانسته‌ایم 9 شرکت دانش‌بنیان را به قرارداد برسانیم و همچنان درحال رشد و توسعه است و امیدواریم در سال‌های اخیر این رشد و توسعه همچنان ادامه داشته باشد.»
حضور محصولات ایرانی در بازار چین
با قراردادهایی که طی سال‌های اخیر بین ایران و چین منعقد شده، محصولات مختلفی به بازار این کشور صادر شده است. از آن جمله، دستگاه تولید نانوالیاف شرکت فناوران نانومقیاس را می‌توان نام برد. دومین محصول صادرشده، تجهیزات آموزشی مجموعه تواناست که در حال حاضر در برخی مدارس چین، آزمایشگاه‌های دانش‌آموزی نانو را داریم و برخی از این تجهیزات به آنها فروخته شده و علاوه‌بر آن، دوره آموزشی براساس محتوای آموزشی توانا نیز در این مدارس استفاده می‌شود. سومین قرارداد هم دستگاه‌های تولید نانوپوشش‌های سخت هستند؛ قرارداد بعدی هم در بحث نانوکورکومین است که مربوط به ماده زردچوبه است که با استفاده از فناوری نانو، اثربخشی آن افزایش یافته و در درمان کبد چرب و... کاربردهای زیادی دارد و شرکت اکسیر نانوسینا این ماده را توسعه داده است؛ در حوزه گیاهان دارویی هم با شرکت باریج اسانس، اسانس‌های مرتبط با گیاهان دارویی مانند گل‌محمدی یا بابونه، ارتباطاتی شکل گرفته و به‌زودی امیدواریم در بحث‌های تجهیزات پزشکی هم قراردادهای صادراتی داشته باشیم که بتوانیم همکاری کنیم.
به گفته قربانعلی، یکی از شرکت‌هایی که در بحث صادراتی فعالیت داشته، مانند شرکت فناوران نانومقیاس با توجه به کوچک بودن بازار ایران، در سال های 96، 97 با افت فروش در ایران روبه‌رو شد اما ورود این شرکت به بخش صادرات کشور چین و ایجاد یک بازار فروش جدید برای آنها، باعث شد منبع درآمدی بسیار خوبی به این شرکت تزریق شود و این مساله سبب شده کار تحقیق و توسعه این شرکت ادامه پیدا کند. همچنین پتنت نسل سوم دستگاه‌های تولید نانوفایبر متعلق به این شرکت است و امیدواریم که بازار بزرگ‌تر و رو به رشدتری را در دنیا داشته باشد. بنابراین، ایجاد بازار جدید برای شرکت‌های دانش‌بنیان می‌تواند فرصتی بی‌نظیر باشد که شرکت‌ها تنها محدود به بازار ایران نباشند.
* مترجم: ندا اظهری
مطالب پیشنهادی
