«فرهیختگان» از جزئیات نحوه محاسبه شهریه دانشگاه آزاد اسلامی گزارش می‌دهد
به گزارش «فرهیختگان»، «شهریه‌ها براساس سطح‌بندی واحدها و وضعیت رشته‌ها تعیین میشود.» این خبری بود که چند روز پیش دکتر محمدمهدی طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نوید آن را داد. خبری که نشان می‌دهد مسئولان این دانشگاه یک گام دیگر به‌سمت کیفیت‌بخشی و البته عدالت آموزشی برداشته‌اند. مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی این روزها علاوهبر اینکه ارتقای کیفی را به‌عنوان یکی از کلیدواژه‌ها مدنظر قرار داده و تلاش دارند کیفیت آموزش را دنبال کنند، سعی داشته‌اند صدای دانشجو نیز باشند. درواقع مدیران دانشگاه براین باورند که دانشگاه آزاد، دانشگاهی مردمی و برای مردم است پس حل مشکلات دانشجویان باید اولویت اصلی دانشگاه باشد؛ آنها می‌گویند حل مشکلات دانشجویان به دانشگاه کمک می‌کند تا در مسیر عدالت آموزشی قدم بردارد.
یکی از موضوعاتی که قطعا می‌تواند دانشگاه را به بحث عدالت آموزشی نزدیک کند، بحث شهریه‌هاست. درست است که این روزها انواع مختلفی از دانشگاه‌های غیردولتی، غیرانتفاعی و پردیس‌ها و... در کشور حضور دارند، اما آنچه در این میان مهم است، بحث هزینه تحصیل دانشجویان است. دانشجویانی که این روزها علاوهبر درگیر شدن در مشکلات اقتصادی حالا باید به فکر تامین شهریه تحصیل خود نیز باشند. مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی می‌خواهند تا جایی‌که ممکن است، پرداخت شهریه را برای دانشجویان خود پویا کرده تا پرداخت شهریه براساس استقبال دانشجویان از رشته موردنظر باشد. موضوعی که باعث میشود حداقل در این دوران اقتصادی، دانشجویان خیال‌شان از بابت میزان شهریه‌ای که می‌پردازند، راحت باشد. دکتر طهرانچی معتقد است باوجود آنکه جمعیت کشور و تعداد افراد واجدالشرایط ورود به دانشگاه در سال اخیر افزایش نداشته، اما خوشبختانه توجه مردم به دانشگاه آزاد اسلامی افزایش یافته تا جایی که سال گذشته و امسال شاهد افزایش پذیرش دانشجویان در مقاطع مختلف تحصیلی در این دانشگاه بودیم. اما امسال قرار است پرداخت شهریه در این دانشگاه با سال‌های گذشته تفاوت پیدا کند. امسال در ابتدا واحدهای دانشگاهی براساس زیرساخت‌ها و امکانات آموزشی خود دسته‌بندی میشود تا شهریه دانشجویی که به‌طور مثال در واحد علوم‌وتحقیقات تهران تحصیل می‌کند با شهریه دانشجویی که در ایلام درس می‌خواند، تفاوت داشته باشد.
در اقدام دوم رشته‌ها نیز براساس تقاضا و استقبال دانشجویان دسته‌بندی شده‌اند تا شهریه رشته‌هایی که از اقبال کمتری برخوردار است از شهریه رشته‌هایی که تقاضای بیشتری دارند، کمتر باشد. مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی با این دو اقدام دو هدف را دنبال می‌کنند؛ اول کیفیت‌بخشی به آموزش و دوم عدالت آموزشی.
درواقع با دسته‌بندی واحدهای دانشگاهی، واحدهایی که در رتبه پایین‌تر قرار می‌گیرند، تلاش می‌کنند کیفیت خود را افزایش داده و به حد مطلوب موردنظر مسئولان دانشگاهی برسند. همچنین دیگر قرار نیست دانشجویی که در یک واحد با امکانات آموزشی پایین‌تر تحصیل می‌کند همان شهریه‌ای را پرداخت کند که به‌طور مثال دانشجویان تهرانی می‌پردازند. همان موضوعی که دانشگاه را به عدالت آموزشی نزدیک می‌کند.
بر همین اساس چند روز پیش دکتر طهرانچی در سخنانی به احیای نظام رتبه‌بندی واحدهای دانشگاهی براساس معیارهای عملکردی جدید اشاره کرد. به گفته او نظام رتبه‌بندی 26 گانه واحدهای دانشگاهی طراحی شد که براساس آن عملکرد واحدهای دانشگاهی در حوزه‌های آموزشی، پژوهشی، اقتصادی، فناوری، نگاه درونی و نگاه بیرونی ارزیابی میشود. براساس نظام رتبه‌بندی 26 گانه دانشگاه آزاد اسلامی، عملکرد مالی واحدها و مراکز در سه حوزه درآمد (شامل تعداد دانشجو، فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه و بهره‌وری اقتصاد واحد)، هزینه‌های مازاد (شامل مازاد نیروی انسانی و عدم صرفه‌جویی) و برنامه‌ریزی مالی (شامل میزان درصد رشد پیش‌بینی‌شده در بودجه و درصد تحقق آن) تقسیم‌بندی میشود. بنابراین آن‌طور که دکتر طهرانچی گفته است در نظام رتبه‌بندی جدید دانشگاه، شهریه دانشجویان براساس دو مولفه تعیین میشود، رشته‌ها براساس تقاضا و واحدهای دانشگاهی براساس امکانات سطح‌بندی میشود.
درواقع دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان یک شبکه دانشگاهی این امکان را دارد که در واحدهای مختلف با توجه به سطح واحدها و حضور آنها در مناطق مختلف یک نظام رتبه‌بندی داشته باشد که در این نظام رتبه‌بندی، واحدهای دانشگاهی در ۲۶ رتبه سطح‌بندی شدند. مقدار شهریه در واحد سطح یک هر چقدر باشد در واحد سطح بیست‌وششم نصف آن مقدار شهریه دریافت میشود؛ به‌طور مثال اگر دانشجوی رشته حقوق در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌مرکزی تحصیل کند یا دانشگاه خوراسگان یا مشهد، میزان شهریه‌ای که می‌پردازد هر چقدر باشد می‌تواند در دانشگاه‌های رتبه پایینتری با پرداخت تا نصف آن شهریه همان درس را بخواند.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است این نظام رتبه‌بندی کمک می‌کند تا امکان تحصیل برای همه افراد با هر سطح از دارایی میسر باشد. همچنین این سطح‌بندی عامل محرکی برای ارتقای واحدهاست. سطح‌بندی واحدها این مزیت را دارد که در میان مدیران واحدها نیز ایجاد انگیزه کند تا برای ارتقا از سطحی به سطح دیگر تلاش کنند. با این اوصاف آنچه مشخص است یک بخش این سطح‌بندی به واحدهای دانشگاهی اختصاص دارد و بخش دیگر آن به رشته‌های پرمتقاضی بستگی دارد. بر این اساس رشته‌های غیرپزشکی به 12 دسته تقسیم شده‌اند. به‌طور مثال در سطح یک کدرشته‌های حقوق، روانشناسی، مدیریت، حسابداری و علوم تربیتی وجود دارد و دانشجویان شهریه‌ای که بابت تحصیل در این رشته‌ها می‌پردازند بسیار بیشتر از رشته‌هایی مثل علم اطلاعات، فلسفه و تاریخ است. بنابراین امسال دانشجویان می‌توانند متناسب با علاقه و توان مالی خود رشته موردعلاقه خود را انتخاب کنند.
با توجه به این جداول دانشجو پس از انتخاب‌رشته می‌تواند متناسب با شرایط خود رشته دیگری نیز انتخاب کند و از این امکان استفاده کند.
با این اوصاف، براین اساس رشته‌های تحصیلی در رشته‌های غیرعلوم پزشکی در مقاطع کاردانی و کارشناسی به گروه‌هایی دسته‌بندی شده و در هر گروه رشته‌هایی که مورد استقبال بیشتر و کمتر دانشجویان قرار دارد به تفکیک تعیین شده و شهریه آن متناسب با گروه‌بندی واحدها و مراکز دانشگاهی تعیین شده است.
مدل محاسبه شهریه در دانشگاه آزاد پویا میشود
در همین راستا محسن امینی، سرپرست دفتر برنامه‌وبودجه دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره مدل جدید دریافت شهریه در این دانشگاه توضیحاتی ارائه داد. او گفت: «امسال مدل محاسبه شهریه در دانشگاه آزاد اسلامی حالت پویا داشته و با توجه به دو بخش، یعنی مجموع دسته‌های مختلفی که گروه‌های فرعی و درنتیجه رشته‌ها در آن قرار می‌گیرند و گروه واحدهای مختلفی که واحدهای دانشگاهی در آن هستند به‌صورت یک ماتریس، اطلاعات شهریه برای مقاطع کاردانی و کارشناسی اقدام میشود.»
او اضافه کرد: «گروه‌بندی واحدها با توجه به شرایط منطقهای، محیطی و وضعیت فعلی آنها در دانشگاه آزاد اسلامی بوده و درواقع این تقسیم‌بندی براساس مجموعه‌ای از عوامل و شاخص‌هایی است که روی روند حرکتی آن واحد دانشگاهی تاثیرگذار است.»
سرپرست دفتر برنامه‌وبودجه دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص نحوه این دو بخش‌بندی توضیح داد: «اولین دسته‌بندی به‌صورت گروه‌های مختلف فرعی در مجموعه گروه‌های عمده تحصیلی(مانند علوم انسانی، فنی و...) و متناظر با تقاضای آموزش عالی و وضعیت آمایش سرزمینی است. این دسته‌بندی هم برای رشته‌های پرمتقاضی و رشته‌هایی که در تقاضای آموزش عالی، در سطح بالاتری در هر گروه عمده تحصیلی هستند، خواهد بود و هم برای رشته‌هایی که در دسته‌های پایینتری قرار می‌گیرند. به‌طور مثال رشته‌هایی که در گروه‌های علوم انسانی، هنر و فنی‌ومهندسی هستند در دسته‌بندی‌های مختلفی قرار می‌گیرند.» او با بیان اینکه در برخی رشته‌های گروه‌های عمده تحصیلی به‌خصوص برخی گروه‌های فرعی در مجموعه فنی‌ومهندسی و کشاورزی و نیز رشته‌های کاربردی دیدگاه حمایتی وجود داشته، اظهار کرد: «دیدگاه مسئولان دانشگاه حتی در برخی رشته‌های علوم پایه و علوم انسانی که برای آنها تقاضای کمتری وجود داشته و در آینده نیاز علمی کشور را تحت‌تاثیر قرار می‌دهند یک دیدگاه حمایتی است.»
امینی با بیان اینکه این دسته‌بندی‌ها در رشته‌های غیرپزشکی خواهد بود، تصریح کرد: «در رشته‌های پزشکی نیز دسته‌بندی‌های خاص خودش وجود دارد و گروه‌های فرعی آن براساس سیاست‌های وزارت بهداشت و حوزه معاونت علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی تعیین میشود.» سرپرست دفتر برنامه‌وبودجه دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «رشته‌هایی که در گروه علوم انسانی، فنی‌ومهندسی، هنر و... وجود دارد، با توجه به آیتم‌های مختلفی که در وضعیت آموزش عالی کشور وجود دارد از نظر میزان استقبال و تقاضای آموزش عالی وضعیت متفاوتی دارند. برخی رشته‌ها به دلایل مختلف ازجمله موقعیت اجتماعی یا امکان اشتغال پس از فراغت به‌خصوص در بخش خصوصی، تقاضای بیشتری داشته و اقبال به‌سمت آنها بیشتر است و برخی رشته‌ها نیز به دلایل دیگر ازجمله نبود دورنمای شغلی از استقبال و تقاضای کمتری برخوردار هستند.» او اظهار کرد: «بنابراین دیدگاه دانشگاه آزاد اسلامی این است که در این دسته‌بندی هم وضعیت رشته‌های پرمتقاضی با شیب افزایشی متناسبی که داشته‌اند را در نظر بگیرد و هم از رشته‌هایی که مقداری مغفول مانده است دیدگاه حمایتی داشته باشد.»
رشته‌های تحصیلی غیرپزشکی در گروه‌های فرعی به 12 بخش دسته‌بندی می‌شوند
سرپرست دفتر برنامه‌وبودجه دانشگاه آزاد اسلامی در این خصوص ادامه داد: «رشته‌های علوم انسانی پنج دسته، هنر دو دسته، فنی‌ومهندسی، کشاورزی و علوم پایه پنج دسته و علوم پزشکی نیز سه دسته است. بنابراین رشته‌های تحصیلی در گروه‌های فرعی غیرپزشکی به 12بخش دسته‌بندی می‌شوند.» او در ادامه با تاکید بر اینکه شهریه‌ها متناسب با وضعیت واحدها خواهد بود، گفت: «بنابراین واحدها با توجه به شرایطی که دارند در 13 مجموعه قرار می‌گیرند و رشته‌ها نیز در 12 دسته از گروه‌های فرعی غیرپزشکی تقسیم‌بندی می‌شوند. مثلا در رشته حسابداری در مقطع کارشناسی پیوسته اگر در مجموعه واحدهای اول قرار بگیرد بالاترین عدد برای شهریه پایه900 و اگر در مجموعه 13 قرار بگیرد پایین‌ترین عدد شهریه پایه به 400 هزارتومان خواهد رسید. یا اگر در مثالی دیگر رشته تاریخ در مقطع کارشناسی پیوسته در مجموعه واحدهای اول قرار بگیرد بالاترین عدد برای شهریه پایه آن از 500 هزارتومان شروع شده و در مجموعه 13 به 350 هزارتومان خواهد رسید.» امینی در ادامه با توجه به وضعیت تورمی موجود و با عنایت به اینکه دانشگاه آزاد اسلامی در تامین مخارج خود از هیچ‌گونه بودجه دولتی ارتزاق نکرده و نیز تحت‌تاثیر قرار گرفتن درآمدهای غیرشهریه‌ای از شرایط کرونایی فعلی، عنوان کرد: «عمده‌ترین منبع درآمدی دانشگاه شهریه است که در مقایسه با سایر هزینه‌ها و حتی شهریه‌ها ازجمله در بخش غیردولتی آموزش عمومی مانند شهریه مدارس غیرانتفاعی پایین‌تر است. بنابراین مدل جدید شهریه دانشگاه آزاد اسلامی در مقاطع کاردانی و کارشناسی رشته‌های غیرعلوم پزشکی سبد متنوع و قابل دسترس برای افراد با علاقه و توان درآمدی متفاوت و برای نقاط مختلف کشور ارائه شده است.»
13مجموعه از گروه واحدهای شهریه‌ای در دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارد
او با تاکید بر اینکه واحدها به 13 مجموعه از گروه واحدهای شهریه‌ای تفکیک شده‌اند، تصریح کرد: «درواقع واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی با توجه به شرایط و مجموع عوامل و شاخص‌هایی که در گروه واحد آنها دخیل بوده‌اند، بخش‌بندی شده‌اند. در این تفکیک آیتم‌های مختلفی از روند حرکتی واحدها در یکی دو سال گذشته درنظر گرفته شده و برای بحث شهریه نیز هر دو گروه را در یک مجموعه قرار داده و درحال‌‌حاضر 13 مجموعه از گروه واحدهای شهریه‌ای در دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارد. به‌طور مثال در مجموعه رشته‌های گروه عمده علوم انسانی برای مقطع کارشناسی پیوسته عدد شهریه پایه در واحدهای مجموعه اول از 900 هزار تومان شروع شده و تا 500 هزارتومان که پایین‌ترین دسته گروه‌های فرعی است، می‌رسد. این درحالی است که این ارقام برای این گروه عمده تحصیلی در مجموعه 13 در دو مبلغ 400 هزار و 350 هزارتومان تفکیک شده است.»
امینی با ذکر مثال دیگری توضیح داد: «شهریه پایه یا همان ثابت کارشناسی پیوسته برای رشته‌های گروه عمده فنی‌ومهندسی، علوم پایه و کشاورزی در دسته گروه‌های فرعی بالایی مجموعه اول از 1400تومان شروع شده و در دسته‌هایی پایینی این مجموعه به 800 هزارتومان می‌رسد. این درحالی بوده که این رشته‌ها در مجموعه 13 دارای مبلغ شهریه پایه 700 تا 400 هزارتومان هستند.»
او برای شهریه متغیر یک واحد درس نظری مقطع کارشناسی پیوسته، ارقام 41 تا 53 هزارتومان را به‌ترتیب برای مجموعه‌های یک تا سیزده‌گانه واحدهای دانشگاه اعلام کرد. او در ادامه به این نکته اشاره کرد که شهریه پایه برای مقطع کاردانی با ضریب کمتری نسبت به شهریه پایه مقطع کارشناسی پیوسته محاسبه شده و برای مقطع کارشناسی ناپیوسته با ضریب کمی بیشتر نسبت به مقطع کارشناسی پیوسته هم‌دسته در آن مجموعه گروه واحدهای شهریه‌ای محاسبه میشود.
*نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار
مطالب پیشنهادی
