به گزارش «فرهیختگان»، دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های اخیر تلاش کرده با اتخاذ راهبردهای اجرایی متنوع، زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های پژوهشی این دانشگاه را در اختیار استادان، محققان و سایر متقاضیان خدمات علمی و پژوهشی کشور قرار دهد تا آنها بتوانند از این ظرفیت‌ها بهره‌مند شوند. به همین دلیل است که حوزه آزمایشگاهی و کارگاهی دانشگاه آزاد اسلامی برنامه‌های خود را برای ارائه خدمات تخصصی برمبنای استانداردهای ملی و بین‌المللی بنا کرده و برنامه‌های زیادی را نیز در دستورکار خود قرار داده است.

اخذ استاندارد ملی ICO/IEC17025 نیز یکی از راهکارهای دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه آزمایشگاهی و کارگاهی برای رسیدن به استانداردهای مطلوب آزمایشگاه‌هاست. اخذ این مجوز مزایایی را برای آزمایشگاه‌ها به دنبال خواهد داشت که به روزآوری روش‏های آزمون و توصیه در به‌کارگیری روش‏های استاندارد، دستیابی به معیارهای شایستگی پرسنل، بهبود وضعیت تجهیزات آزمایشگاه و انطباق آن با خواسته‏های روش‏های آزمون ازجمله این مزایاست.

اطمینان از نتایج آزمایشگاه و پذیرش بهتر گزارش‌های آزمون در مراجع ملی و بین‏المللی،  تسهیل همکاری بین آزمایشگاه‏ها و سایر نهادها و ارتقای کیفیت نتایج آزمون و قابلیت اطمینان به آنها از مزایای دیگری است که نمی‌توان آن را نادیده گرفت. پیش از این دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان توانسته بود مجوز ICO/IEC17025 را از سازمان ملی استاندارد اخذ کند و حالا واحد مشهد و تبریز به این لیست پیوسته‌اند. روز سه‌شنبه همین هفته روح‌الله دهقانی‌فیروزآبادی سرپرست شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی از اخذ استاندارد ملی ICO/IEC17025 توسط دانشگاه آزاد اسلامی واحدهای تبریز و مشهد خبر داد. موضوعی که می‌تواند دانشگاه آزاد اسلامی را به یک منبع درآمد غیرشهریه‌ای نزدیک کند، چراکه از این به بعد این استاندارد براساس نیاز منطقه اخذ خواهد شد تا دانشگاه بعد از اخذ این استاندارد بتواند به درآمدزایی برسد. واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی تبریز و مشهد موفق شده‌اند به ترتیب در حوزه‌های بتن، مصالح ساختمانی و شیمی، صنایع غذایی (برخی محصولات) صلاحیت انجام خدمات آزمون با محدوده کاربرد مشخص را طی گواهینامه‌ای از مرکز ملی تایید صلاحیت ایران دریافت کنند.

البته اخذ استاندارد ملی  ICO/IEC17025 در دستورکار مراکز خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی دیگر واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفته که این امر علاوه بر افزایش دامنه ارائه خدمات آزمایشگاهی و کارگاهی پیشرفته، حوزه اعتماد و اعتبار پاسخ‌ها را برای مخاطبان این خدمات افزایش می‌دهد. واحدهای دانشگاهی قزوین، کرج، یزد، کرمان و دیگر واحدهای دانشگاهی نیز اقدامات اولیه را در این راستا انجام داده و به دنبال کسب این مجوز از سازمان ملی استاندارد هستند.

آنطور که دهقانی‌فیروزآبادی گفته است برخی آزمایشگاه‌ها در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی همکار سازمان‌ها و ارگان‌ها بوده و خدمات تخصصی موردنیاز را به متقاضیان ارائه می‌کنند که در این راستا می‌توان به واحد رشت اشاره کرد که مجوز کلینیک گیاه‌پزشکی خود را از سازمان نظام مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی اخذ و مشغول ارائه خدمات است. همچنین واحد اراک از سازمان غذا و دارو مجوز آزمایشگاه همکار دارد. بنابراین دانشگاه آزاد اسلامی در اغلب نقاط کشور دارای آزمایشگاه‌های همکار استاندارد استانی بوده و مشغول خدمت‌رسانی است اما انتظار می‌رود این آزمایشگاه‌ها نیز مجوز خود را به ICO/IEC17025 تغییر دهند.

 حالا آزمایشگاه‌های دانشگاه آزاد اسلامی با اخذ این مجوز به یک برند تبدیل خواهند شد که می‌توانند اعتماد مشتریان را به خود جلب کنند.

  استاندارد باید براساس نیاز منطقه اخذ شود

عبدالله محمدی، رئیس اداره کل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره مزیت‌های اخذ مجوز استاندارد ملی ICO/IEC17025  گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی پیش از این، آزمایشگاه همکار استاندارد با سایر ارگان‌ها مثل سازمان آب، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان غذا و دارو و.. را کسب کرده و با آنها همکاری داشت. نحوه کسب این همکاری به این صورت است که یک‌سری از الزامات آن سازمان را رعایت کرده و به عبارت بهتر تجهیزات خود را براساس نیازهای آن سازمان استاندارد می‌کند.»

  اعتماد مشتریان به آزمایشگاه‌ها با اخد استاندارد ملی ICO/IEC17025

او اضافه کرد: «سپس بازرسان آن سازمان این تجهیزات را مشاهده کرده و مجوز همکاری صادر می‌شود. مزیت این مجوز همکاری این است که اولا آن سازمان آنالیزهای خود را به این آزمایشگاه ارجاع می‌دهد و نتایج این آزمایشگاه را تایید می‌کند. طبیعتا اگر یک آزمایشگاهی بتواند استاندارد

 ICO/IEC17025 را اخذ کند، دیگر نیازی  نیست سازمان‌های مختلف از آن آزمایشگاه بازدید کرده و بازرسی کنند.»رئیس اداره کل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه ICO/IEC17025 به عنوان مجوزی است که همه می‌توانند به نتایج آزمایش‌هایی که در این آزمایشگاه انجام می‌شود اعتماد داشته باشند، گفت: «بنابراین مهم‌ترین مزیت داشتن این مجوز اعتماد مشتریان و سازمان‌های مختلف به این آزمایشگاه و نتایج این آزمایشگاه درخصوص موضوعات مختلف است.»

  برند‌سازی با کسب مجوز ICO/IEC17025

او با تاکید بر اینکه با کسب این مجوز آزمایشگاه دارای یک برند خواهد شد، اظهار کرد: «بنابراین همه می‌توانند به این آزمایشگاه اعتماد کنند و نتایج آن نیز مورد اعتماد سازمان استاندارد بوده و این موضوع مقدمه درآمدزایی است. به عبارت بهتر مشتری با خیال راحت می‌تواند نمونه را به آزمایشگاه داده و نتایج آن را به هر سازمانی ارائه دهد.»

محمدی در ادامه سخنان خود با اشاره به اینکه با کسب مجوز استاندارد ICO/IEC17025 نتایج آن آزمایشگاه مورد تایید سازمان استاندارد خواهد بود، تصریح کرد: «این موضوع یک فرآیند بسیار طولانی است و سازمان استاندارد به راحتی این مجوز را به آزمایشگاه‌ها ارائه نمی‌دهد. یعنی آزمایشگاه باید از نظر فضا، تجهیزات و مدیریت استانداردهای سازمان استاندارد را داشته باشد تا بتواند این مجوز را اخذ کند.»

رئیس اداره‌کل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص زیرساخت‌های آزمایشگاه‌های واحد تبریز و مشهد که توانستند مجوز استاندارد ملی ICO/IEC17025 را کسب کنند، توضیح داد: «دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در زمینه بتن کار خود را پیش برد و توانست در این حوزه مجوز لازم را اخذ کند، چرا که در سال‌های گذشته آزمایشگاه همکار بود اما امسال توانست مجوز استاندارد ملی را کسب کند. این آزمایشگاه دارای زیرساخت‌های مناسبی بوده و همچنین دارای تجهیزات مناسبی است.»او با بیان اینکه آزمایشگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز دارای تیم مدیریتی خوبی است، اضافه کرد: «بنابراین با زیرساخت‌ها و مدیریت مناسب توانست در مدت کوتاهی کار را پیش برده و در حوزه بتن مجوز استاندارد ملی  ICO/IEC17025 را اخذ کند. البته سازمان استاندارد به‌صورت مشخص به آنالیزهای خاص مجوز ارائه می‌دهد و در این مجوز نیز ذکر می‌کند که این آزمایشگاه در چه زمینه‌هایی می‌تواند فعالیت خود را انجام دهد.»

محمدی در ادامه درخصوص آزمایشگاه دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد نیز توضیح داد: «آزمایشگاه شیمی رازی واحد مشهد توانست مجوز استاندارد ملی را توسط سازمان استاندارد کسب کند. این آزمایشگاه در زمینه بحث غلات و فرآورده‌های آن و همچنین آنالیزهایی که روی شیر یا خوراک انسان و دام، مواد غذایی و غلات و... وجود دارد آزمایش‌های لازم را انجام می‌دهد.»او درخصوص تلاش‌های دیگر استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی برای اخذ مجوز ICO/IEC17025  گفت: «تقریبا یک‌سال است که به صورت جدی کار در این زمینه را آغاز کردیم؛ در واقع از سال گذشته که مراکز خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی راه‌اندازی شد یکی از وظایف اصلی که به این مراکز خدمات سپرده شد این بود که تلاش کنند هر استان یک آزمایشگاه استاندارد را راه‌اندازی کند.»رئیس اداره‌کل پژوهشکده‌ها و مراکز تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه تاکنون فقط واحد اصفهان موفق به اخذ این استاندارد ملی شده بود، بیان کرد: «البته واحد اصفهان با همکاری یک شرکت این کار را انجام داده بود اما واحد تبریز و مشهد به صورت مستقل توانستند این استاندارد ملی را اخذ کنند. در حال حاضر واحدهای دیگر نیز در تلاش برای اخذ این مجوز هستند. به‌طور مثال دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج و اردبیل تلاش می‌کنند آزمایشگاه و زیرساخت‌های لازم را داشته باشند تا بتوانند این استاندارد را اخذ کنند.»

  بعد از اخذ استاندارد باید به درآمدزایی برسیم

او تاکید کرد: «نکته‌ای که به آزمایشگاه‌ها متذکر شده و برای ما مهم بوده این است که صرف داشتن استاندارد برای ما کافی نیست بلکه حتما این استاندارد براساس نیاز منطقه اخذ شود تا بعد از اخذ این استاندارد بتوانیم به درآمدزایی برسیم.»محمدی در پایان تاکید کرد: «بحث آزمایشگاه مرکزی را نیز در برنامه خود داریم و قرار شده است تا در هر واحد یک آزمایشگاه مرکزی راه‌اندازی شود که بخشنامه آن نیز به واحدها ابلاغ شده است. این موضوع نیز می‌تواند کمک کرده تا بهره‌برداری از آزمایشگاه‌های دانشگاه افزایش پیدا کند و هم تعداد آزمایشگاه‌های استاندارد به کمک پتانسیل واحدها و شرکت‌ها افزایش یابد.»

  کسب درآمد در دانشگاه با اخذ مجوز استاندارد ملی ICO/IEC17025

سیدعابد حسینی رئیس مرکز خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی استان خراسان رضوی و واحد مشهد نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره کسب مجوز ISO/IEC17025 توسط این واحد دانشگاهی توضیح داد: «معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه و همچنین شبکه پژوهشی و آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند در اخذ این استانداردهای ملی به ما کمک کرده تا بتوانیم در این زمینه برند باشیم. درواقع در حوزه آزمایشگاه‌ها می‌توانیم با موسسات و دانشگاه‌های مختلف، پژوهشگاه‌ها و شرکت‌های خصوصی در ارتباط بوده و نمونه‌های آزمایشگاهی آنها را گرفته و آنالیز کرده و به آنها تاییدیه ارائه دهیم.»

رئیس مرکز خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی استان خراسان رضوی و واحد مشهد با تاکید بر اینکه تاییدیه آزمایشگاه ما به عنوان تاییدیه سازمان استاندارد خواهد بود، اضافه کرد: «بنابراین کسب این مجوز چند مزیت به دنبال خواهد داشت. اول اینکه دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند کسب درآمد کرده و در این حوزه گام‌های اساسی بردارد. درواقع نتایج تحقیقات ما می‌تواند مورد تایید استاندارد ICO/IEC17025 باشد.»

او با بیان اینکه کسب این مجوز می‌تواند دانشگاه را به کسب درآمدزایی سوق دهد، اظهار کرد: «یکی از اهداف پژوهشگاه و شبکه آزمایشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی بحث درآمدزایی غیرشهریه‌ای است که این مجوزها می‌تواند ما را در این مسیر همراهی کنند. دانشگاه آزاد اسلامی در گذشته ظرفیت‌های بسیار خوبی را در حوزه آزمایشگاهی و کارگاهی فراهم کرده است اما معمولا صنایع نیاز دارند تا نمونه ارائه‌شده به آنها، منطبق بر استانداردهای ICO/IEC17025 که بالاترین مرجع استاندارد در کشور است، باشد تا به نوعی بتوانند از این نمونه‌ها استفاده کرده و به نتایج آزمایشگاه‌های ما اعتماد کنند.»

حسینی ادامه داد: «دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد در یک‌سال اخیر خود را به این باور رساند که می‌تواند در چند حوزه فعالیت کند و استاندارد لازم را اخذ کند. اخذ این مجوز از سوی سازمان استاندارد دو تاثیر مهم را به دنبال خواهد داشت. اول اینکه دانشگاه آزاد اسلامی مشهد جزء مجموعه آزمایشگاه‌های تحت نظارت سازمان ملی استاندارد درآمد که این موضوع یک افتخار بزرگ است. دوم اینکه به دلیل حضور این آزمایشگاه استاندارد ما می‌توانیم نمونه‌ها را از شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف گرفته و خروجی‌ها را براساس استانداردهای ICO/IEC17025 ارائه دهیم.»

رئیس مرکز خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی استان خراسان رضوی و واحد مشهد اضافه کرد: «آزمایشگاه واحد مشهد در حوزه صنایع غذایی فعال است و ما در چند بخش توانستیم خدمات را سازمان استاندارد ملی دریافت کنیم. در حال حاضر در پنج بخش می‌توانیم آنالیز نمونه انجام دهیم. غلات و فرآورده‌های آن،  شیر و فرآورده‌های آن، خوراک انسان و دام، غلات، موادغذایی و آب پنج حوزه‌ای است که می‌توانیم در آنها کار کرده و آنالیز نمونه‌ها را انجام دهیم.»

  اخذ مجوز استاندارد ملی در راستای رسیدن به آزمایشگاه مجاز و معتمد انجام می‌شود

سیدکمال سیدی‌صاحباری، رئیس مرکز خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز توانسته گواهی مدیریت کیفیت آزمایشگاه مبتنی بر الگوی استاندارد بین‌المللی  ICO/IEC17025 را دریافت کند. درحقیقت این واحد دانشگاهی به عنوان اولین واحد دانشگاه آزاد اسلامی در کشور به چنین گواهی مدیریت کیفیت آزمایشگاه که مبتنی بر الگوی استاندارد بین‌المللی ICO/IEC17025 است، دست پیدا کرد.»

او با اشاره به اهمیت استانداردسازی آزمایشگاه و کارگاه‌ها در واحدهای دانشگاهی اظهار کرد: «قطعا این کار در راستای رسیدن به آزمایشگاه مجاز و معتمد انجام می‌شود تا بتوان از آنها به عنوان آزمایشگاه‌های همکار استاندارد یا سایر مراجع ذیصلاح بهره برد.»

رئیس مرکز خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی با بیان اینکه مرکز خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی استان درحال حاضر استقرار سیستم استاندارد بین‌المللی ICO/IEC17025  را در دستورکار خود قرار داده است، تصریح کرد: «خوشبختانه آزمایشگاه بتن و مصالح ساختمانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز امروز به عنوان آزمایشگاه همکار  استاندارد مورد توجه قرار گرفته است، چرا که این آزمایشگاه بخش عمده‌ای از الزامات مربوط به استقرار  سیستم استاندارد بین‌المللی  ICO/IEC17025 را تامین می‌کند.»

سیدی‌صاحباری در توضیح بیشتر این مساله بیان داشت: «امروزه برنامه‌ریزی‌های لازم را برای تامین الزامات موردنیاز مرکز ملی تایید صلاحیت ایران انجام داده‌ایم، از این‌رو صلاحیت این آزمایشگاه برای استقرار سیستم استاندارد بین‌المللی  ICO/IEC17025  آن هم در زمینه انجام خدمات آزمون در دامنه‌های بتن، سنگدانه‌های بتن و آجر رسی به تایید مرکز ملی تایید صلاحیت ایران (NACI) رسیده است و مشکلی از این بابت وجود ندارد.»

او با تاکید بر اینکه درحال حاضر این واحد دانشگاهی اولین مرکز در استان محسوب می‌شود که توانسته سیستم استاندارد  IS ICO/IEC17025 را مستقر کند، گفت: «قطعا دریافت چنین گواهینامه‌ای حاکی از تعهد در اجرای الزامات این استاندارد تلقی می‌شود؛ چراکه این گواهینامه به آزمایشگاه این امکان را می‌دهد تا به مرکزی با مهارت فنی بالا برای ارائه داده‌های دقیق علمی مبدل شود.»رئیس مرکز خدمات آزمایشگاهی و تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی صحبت‌هایش را این‌طور به پایان رساند: «ایجاد ارتباطات کسب‌وکار جدید، فراهم‌سازی دست برتر رقابتی، افزایش اثربخشی آزمایشگاه، دسترسی بیشتر به قراردادهای برون‌دانشگاهی، مهارت در بهبود فرآیندهای کاری، ارائه نتایج آزمایشگاهی قابل‌اعتماد و کارآمدتر و... همگی مولفه‌هایی است که استقرار سیستم استاندارد آزمایشگاه در اختیارمان گذاشته است.»

 * نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار