ماجراجویان بیروت

به گزارش «فرهیختگان»، لبنان را دماسنج خاورمیانه می‌نامند که تحولات آن بر تمام منطقه اثر‌گذار است. این دماسنج در ماه‌های اخیر با افزایش تنش میان محور مقاومت و محور غربی- عربی بارها به آستانه انفجار رسیده اما تنش‌ها به‌شکلی فروکش کرده و بیروت را نجات داده است. در روزهای اخیر اما سخن از جنگ در این کشور کوچک بار دیگر نگاه‌ها را به‌سمت بیروت خیره کرده است. اعتراضات و آشوب‌های خیابانی، کشمکش سیاسی، تحریم و بحران‌های اقتصادی به‌دنبال آن، خسارات مالی و جانی انفجار بندر بیروت و متعاقب آن استعفای دولت حسان دیاب مانند بشکه‌های باروتی هستند که تنها برای انجار به جرقه نیاز دارند؛ جرقه‌ای با یک رویارویی نظامی کوچک می‌تواند لبنان را وارد جنگ داخلی بزرگ کند.

برخی نیروهای سیاسی و شبه‌نظامیان وابسته به غرب در لبنان به‌تازگی در محافل خصوصی اعلام کرده‌اند که آماده رویارویی نظامی با مخالفان خود هستند. «سمیر جعجع»، رئیس حزب مسیحی «القوات اللبنانیه» اخیرا درجمعی خصوصی بر ادامه مقابله با جنبش حزب‌الله تا آخر خط سخن گفته و تعداد نیروهای خود را به رخ کشیده است. جعجع پیش‌تر و در دوران جنگ داخلی لبنان رهبری شبه‌نظامیان تروریست مسیحی مشهور به «فالانژها» را برعهده داشته است.

روزنامه «الاخبار» که به حزب‌الله نزدیک است در گزارشی به این موضوع پرداخته است. براساس گزارش این روزنامه چند روز پیش سمیر جعجع در جلسه‌ای با برخی سیاستمدارن لبنانی به «ولید جنبلاط»، رهبر حزب «سوسیالیست ترقی‌خواه» که به‌نوعی رهبری دروزی‌های لبنان را نیز برعهده دارد پیشنهاد استعفای نمایندگان این دو حزب از پارلمان را داده بود که جنبلاط با آن مخالفت کرده بود. جعجع پس از روبه‌رو شدن با این پاسخ جنبلاط بر موضع خود برای مقابله با حزب‌الله تا آخر خط تاکید کرده و گفته بود: «من 15 هزار جنگجو دارم و ما قادر به مقابله با حزب‌الله هستیم، حزب‌اللهی که درنتیجه وضعیت لبنان و منطقه بسیار ضعیف شده است.» جنبلاط مدتی بعد از این دیدار در جریان گفت‌وگوی خود با شبکه «الجدید» در روز دوشنبه با واکنش غیرمستقیم به جعجع گفت: «هرشخصی از هر طایفه‌ای [مذهب] در لبنان که به فکر ماجراجویی نظامی باشد، دیوانه است.»

جعجع رادیکال‌ترین عضو جریان حامی غرب در لبنان است. او در سال گذشته نیز پس از استعفای «سعد الحریری»، نخست‌وزیر غربگرای لبنان تلاش کرد «نواف سلام» را که گزینه اصلی واشنگتن بود راهی کاخ نخست‌وزیری لبنان کند. تلاش‌های او اما با شکست مواجه شده و حسان دیاب با کسب 69 رای از 126 کرسی پارلمان لبنان و در مقابل 13 رای نواف سلام به نخست‌وزیری رسید.

پس از انفجار بندر بیروت نیز جعجع تلاش کرد با همراه کردن نمایندگان دروزی مجلس لبنان و استعفای آنان، پارلمان را به انحلال بکشاند. این تلاش‌ها نیز تنها به استعفای پنج نماینده نزدیک به جعجع منجر شد و تلاش‌های او برای انحلال مجلس و برگزاری انتخابات زودهنگام به جایی نرسید.

با وجود ناکامی در انحلال پارلمان، آمریکا بار دیگر ازطریق جعجع قصد داشت با مطرح کردن دولت بی‌طرف نواف سلام را به نخست‌وزیری برساند و دست تمام گروه‌های دیگر لبنانی را از دولت قطع کند. با این‌حال تلاش جمعی گروه‌های لبنانی عضو محور مقاومت یا همکار با طرف‌های دیگر غربی باعث شد «مصطفی ادیب» که با چراغ سبز پاریس نامزد نخست‌وزیری شده بود با 90 رای درمقابل 16 رای نواف سلام مامور تشکیل دولت شود. ادیب اما با سنگ‌اندازی آمریکا در مسیر تشکیل دولت لبنان توفیقی در عرصه سیاسی لبنان به‌دست نیاورد و به‌دنبال مسئولیت پیشین خود به‌عنوان سفیر لبنان در آلمان رفت.

دلیل اصلی شکست ادیب که برمبنای طرح نجات فرانسه برای لبنان به‌عنوان نخست‌وزیری رسیده بود، اصرار آمریکا بر عدم حضور گروه‌های مقاومت در دولت این کشور بود. تحریم دوتن از اعضای برجسته گروه‌های نزدیک به مقاومت «علی حسن الخلیل»، وزیر پیشین دارایی لبنان از حزب شیعی «امل» و نیز «یوسف فنیانوس»، وزیر پیشین حمل‌ونقل از حزب مسیحی- مارونی «المرده» پیام آمریکا به لبنان برای دوری از حضور افراد نزدیک به مقامت در دولت لبنان بود. این تحریم‌ها در میانه رایزنی‌های ادیب برای تشکیل دولت اعلام و باعث شدند احزاب شیعی درمقابله با طرح آمریکا بر مواضع خود برای انتخاب وزیر دارایی ازسوی شیعیان پافشاری کنند.

  حریری در سودای بازگشت

سعد حریری با وجود مخالفت‌های غربی- عربی به‌دنبال بازگشت مجددا به پست نخست‌وزیری است. او هفته‌گذشته برای دور جدید نخست‌وزیری اعلام آمادگی کرد و دوشنبه هفته جاری نیز در اقدامی مهم به‌دیدار میشل عون، رئیس‌جمهور لبنان رفت. او در این دیدار بر یکسان بودن موضع خود با رئیس‌جمهور لبنان و تعهدش به طرح نجات فرانسه برای لبنان تاکید کرد. مساله‌ای که حاکی از رضایت او به نزدیک اندک به محور مقاومت در لبنان است. او گرچه در پازل محور غربی- عربی تعریف می‌شود اما سیاست‌های این محور در سال‌های اخیر باعث تحقیر و تضعیف حریری در منطقه و حتی جهان شده است. در سال 2017 او توسط عربستان‌سعودی در ریاض بازداشت شد که با وساطت امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه آزاد شد. همچنین وی سال گذشته تحت فشارهای عربستان و آمریکا از پست نخست‌وزیری استعفا داد تا براساس طرح این محور لبنان وارد خلأ سیاسی و بی‌ثباتی شود.

او با وجود اختلافات گسترده با محور مقاومت بنابر دلایل سیاسی همچنان اصلی‌ترین گزینه این محور برای نخست‌وزیری سهمیه‌ای در لبنان است. با وجود رقابت و پرخاشگری لفظی و عملی حریری علیه دوگانه شیعی در لبنان اما وی نسبت به گزینه‌های رادیکالی مانند نواف سلام، نخست‌وزیری قابل‌قبول برای جامعه لبنان به‌حساب می‌آید، درحالی که دولت بی‌طرف مدنظر آمریکا و عربستان به رهبری نواف سلام دولتی غیرسیاسی و غیر پاسخگو به ملت و پارلمان لبنان است.

در همین راستا منابع آگاه به پایگاه خبری «النشره» اطلاع دادند که عربستان سعودی همچنان به حریری او چراغ سبزی برای برعهده گرفتن نخست‌وزیری نشان نداده؛ مساله‌ای که گویای تلاش حریری برای بازی مستقیم در عرصه سیاسی لبنان یا تکیه او به پاریس به جای ریاض است.

 * نویسنده: سیدمهدی طالبی، روزنامه‌نگار