تمرکز اساتید دانشگاه‌های هلند بر مزیت نسبی کشورشان

به گزارش «فرهیختگان»، آمریکا بزرگ‌ترین صادرکننده محصولات کشاورزی در دنیاست. اما در این میان، هلند به‌لطف سختکوشی در زمینه تولید محصولات کشاورزی و نوآوری‌ها طی دهه‌های مختلف، توانسته جایگاه بسیار خوبی به‌خود اختصاص دهد. هلندی‌ها بدون استفاده از سموم، پسماندهای غیرضروری و با آگاهی از تغییراتی که در سیاره زمین رخ می‌دهد، توانسته‌اند در بخش کشاورزی به موفقیت‌های زیادی دست یابند. کشاورزی هلند نقش مهمی در تامین نیازهای کشورهای دنیا دارد و دومین کشور بزرگ صادرکننده محصولات کشاورزی را در دنیا به‌خود اختصاص داده است. اما کشوری به این کوچکی چگونه توانسته تا این حد در تولیدات کشاورزی خودش را بالا بکشد و حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد؟

  صنعت کشاورزی عامل گسترش کشور

هلند در سال 2019 قریب 94.5میلیارد یورو صادرات محصولات کشاورزی داشته است که با رشد هشت درصدی صادرات در بخش کشاورزی روبه‌رو شد. این مقدار ارزشی معادل 9/9میلیارد یورو را شامل می‌شود. این افزایش نسبت به فروش صادرات 90.4میلیارد یورویی در سال 2018 دستخوش 4.6 درصد افزایش شده است. حدود دوسوم رشد بخش کشاورزی به‌دلیل افزایش قیمت صادرات است، در حالی که یک‌سوم باقی‌مانده هم حجم بالاتر صادرات را دربرمی‌گیرد. نمودارهای صادراتی نشان می‌دهد که بخش کشاورزی و باغداری هلند موقعیت برتری در بازارهای جهانی دارد، اما این جایگاه هم با مسئولیت‌هایی روبه‌روست. جمعیت رو به رشد جهانی با افزایش تقاضا برای موادغذایی همراه است. همچنین تولید موادغذایی باید روند پایداری داشته باشد تا بتواند پاسخگوی این نیاز باشد و این به آن معناست که تقاضای بیشتر مستلزم استفاده بیشتر از دانش، نوآوری‌ها و اختراعات به‌منظور یافتن راه‌حل‌هایی برای مقابله با چالش‌های پیش‌رو است. دانش کشاورزی هلند درحال‌حاضر در زمینه تولید و پایداری موادغذایی در چالش‌های دیگر نقاط جهان استفاده می‌شود. یکی از این مباحث، ساخت گلخانه‌هایی است که در حال‌حاضر حدود 80 درصد سود آن به‌نفع خارج و تنها 20 درصد سود آن سهم هلند می‌شود.  به گفته وزیر کشاورزی هلند، کشاورزان، باغداران و ماهیگیران این کشور محصولاتی باکیفیت و مرغوب برای تامین بازار داخلی و بین‌المللی تولید می‌کنند و افزایش تولید با توجه به افزایش پایداری در محیط‌زیست، انرژی و استفاده از مواد خام بالا می‌رود. اما جای خوشحالی است که می‌شنویم دیگر کشورها بسیار نسبت به محصولات کشاورزی تولید ما ابراز علاقه از خود نشان می‌دهند و این امر نه‌تنها در مقیاس تولید، بلکه در دانش و فناوری‌های به‌کار رفته در این حوزه اتفاق می‌افتد. نوآوری‌های فنی در بخش کشاورزی هلند به کل جهان گسترش می‌یابند، اما ما می‌توانیم دانش خود را در این علم به جهان منتقل کنیم.

  کشاورزی و اقتصاد هلند

به گزارش بانک جهانی و صندوق پول بین‌المللی، اقتصاد هلند در سال 2019، هفدهمین اقتصاد بزرگ دنیا بود و کشاورزی به‌عنوان یکی از بخش‌های مهم و اساسی این کشور، سهم قابل‌توجهی از اقتصاد این کشور را به‌خود اختصاص داده است. تولید ناخالص داخلی هلند (GDP) در سال 2019 حدود 902میلیارد دلار برآورد شد که از این میان، سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی 1.6 درصد بوده است. جنگلداری، شکار، ماهیگیری و نیز کشت محصولات کشاورزی و زراعی جزء بخش کشاورزی به‌شمار می‌روند. حدود 1.2 درصد از نیروی کار در این کشور در بخش کشاورزی مشغول به فعالیت هستند. با توجه به رونق بخش کشاورزی در هلند، بخش اعظمی از صنایع، صنایع مرتبط با کشاورزی بوده است. درست است که نیروی کار در این کشور که در بخش کشاورزی فعالیت می‌کنند به دو درصد هم نمی‌رسد، اما با همین مقدار نفرات هم توانسته‌اند بخش صنعت تولید محصولات غذایی و صادرات را به مازاد تولید برسانند. این کشور به‌لطف تجارت و کشاورزی، از موفقیت‌های بزرگی برخوردار است.

  آلمان، مقصد اصلی محصولات کشاورزی

مانند سال‌های قبل، بیشترین صادرات محصولات کشاورزی هلند نصیب کشورهای همسایه می‌شوند. در این میان، آلمان بزرگ‌ترین مصرف کنده بین‌المللی محصولاتی زیستی هلند به‌شمار می‌رود و به‌جرات می‌توان گفت حدود یک‌چهارم کل صادرات هلند که حدود 23.6میلیارد یورو را شامل می‌شود، سهم آلمان می‌شود. بعد از آن، بلژیک با 10.8میلیارد یورو، انگلیس با 8.7میلیارد یورو و فرانسه با 7/7میلیارد یورو بزرگ‌ترین سهم از کشاورزی هلند را از آن خود می‌کنند. این به آن معناست که همین چهار کشور، حدود 54 درصد کل صادرات کشاورزی هلند را به‌خود اختصاص می‌دهند. آلمان با دریافت 878میلیون یورو اضافی از صادرات کشاورزی هلند در سال 2019، با بیشترین افزایش حجم صادرات محصولات این کشور روبه‌رو بوده است.

به گزارش دولت هلند، بعد از آن هم چین با 538 میلیون یورو اضافی از صادرات کشاورزی هلند و با افزایش 22 درصدی حجم صادرات در یک‌سال در رتبه دوم قرار گرفته است. گیاهان زینتی و گل‌ها داغ‌ترین بخش صادرات هلند را به‌خود اختصاص می‌دهد که در سال گذشته حدود 5.8میلیارد یورو را دربرگرفته بود. سود هر کدام از فرآورده‌های لبنی و تخم مرغ 4.3 میلیارد یورو، گوشت چهارمیلیارد یورو و سبزیجات 3.5میلیارد یورو است.

  نقش دانشگاه در جایگاه کشاورزی هلند

خاک مناسب و حاصلخیز درکنار آب‌وهوای متعادل شرایط خوبی را برای یک کشاورزی موفق فراهم می‌آورد تا گیاهان، محصولات کشاورزی و حتی حیوانات نیز بتوانند در آن رشد و نمو کنند. اما هلند درکنار این مزایا، از فناوری‌های روز دنیا هم در توسعه کشاورزی استفاده کرده است. برداشت و چیدن میوه‌ها به‌کمک ربات‌ها و استفاده از دستگاه‌های خودکار برای جداسازی سیب‌زمینی ازجمله این نمونه‌هاست. هلند علاوه‌بر اینکه دومین کشور از نظر کشاورزی در دنیاست، نخستین دانشگاه ازنظر آموزش مباحث کشاورزی هم در آن واقع شده است. طبق جدیدترین رده‌بندی موضوعی دانشگاه‌های جهان ازسوی پایگاه رتبه‌بندی شانگهای، دانشگاه «واخنینگن» هلند به‌عنوان نخستین دانشگاه درزمینه آموزش مباحث کشاورزی قرار گرفته است. حدود 12 شرکت و کمپانی بزرگ تولیدکننده موادغذایی و نوشیدنی در دنیا در هلند قرار دارند. علاوه‌بر اینکه هلند به‌عنوان یک کشور اروپایی، از نظر جغرافیایی موقعیت بسیار خوبی دارد، زیرساخت‌های مناسب آن و استفاده از فناوری را هم نمی‌توان نادیده گرفت که همه اینها درکنار هم هلند را دومین کشور دنیا در صادرات محصولات کشاورزی کرده است.

دانشگاه «واخنینگن» هلند به‌عنوان تنها دانشگاه هلند که روی آموزش کشاورزی تمرکز دارد، به آموزش محیط‌زیست و موادغذایی سالم می‌پردازد و کمک می‌کند تا دانشجویان برای ورود به بازار کار برای حفظ محیط‌زیست بکوشند و موادغذایی سالمی تولید کنند. تاریخچه این دانشگاه به سال 1876 بازمی‌گردد و در آن زمان به‌عنوان یک دانشکده ملی کشاورزی افتتاح شد و آغاز به‌کار کرد. این دانشگاه در سال‌های متوالی رده نخست را در زمینه کشاورزی و به‌طورکلی علوم زیستی بین دیگر دانشگاه‌های دنیا به‌خود اختصاص داده است. ماموریت این دانشگاه، کشف پتانسیل‌های طبیعت به‌منظور بهبود کیفیت زندگی بشر است. به گزارش تایم، دروس ارائه‌شده در مقطع کارشناسی این دانشگاه مباحث مشترکی را از کشت و صنعت گرفته تا زندگی مولکولی دربرمی‌گیرد که برای مدیریت زمین‌های بین‌المللی ضروری هستند. تجربه و تخصص این دانشگاه درحوزه محیط‌زیست و موادغذایی باعث شده که دولت، تجارت و مراکز غیرانتفاعی هلند در تولید تحقیقات مرتبط با امر تولید محصولات کشاورزی به این دانشگاه متکی باشند و از ظرفیت محققان و استادان و حتی دانشجویان آن بهره‌مند شوند. درواقع، بخش‌های تجاری و صادراتی این کشور در مشارکت تنگاتنگ با دانشگاه توانسته‌اند راه‌حل‌های جدیدی را برای زندگی سالم پیدا کنند. این پروژه‌های تحقیقاتی، جست‌وجو برای رسیدن به نوآوری‌های جدید در انرژی پایدار تا یافتن راه‌هایی برای تولید پلاستیک از جلبک دریایی را شامل می‌شود. از آنجا که دانشگاه واخنینگن مطالعات زیادی روی محیط‌زیست طبیعی و سالم انجام داده و درزمینه آموزش این مباحث می‌کوشد، درزمینه خنثی کردن کربن در محیط‌زیست در سال 2015 به هدف بزرگی دست یافت. این دانشگاه دولتی در رده‌بندی جهانی QS برترین دانشگاه‌های جهان، در رده 115 و در رشته کشاورزی در رده نخست QS قرار گرفته است. این دانشگاه که با تخصص کشاورزی و محیط‌زیست فعالیت می‌کند دارای 14 هزار و 361 دانشجو و 2581 عضو هیات‌علمی است. تمام فعالیت‌های تحقیقاتی و علمی این دانشگاه به‌عنوان تنها دانشگاه کشاورزی هلند، در راستای خدمت‌رسانی به صنعت و دولت این کشور است. این دانشگاه حدود 15 سال متوالی به‌عنوان برترین دانشگاه کشور شناخته شده است. رده این دانشگاه در رتبه‌بندی‌های جهانی ارتباط زیادی با استناد مقالات، اچ ایندکس و ارزیابی‌های صورت‌گرفته دارد که بیش از 76 هزار محقق، با بررسی مقالات ارائه‌شده ازسوی این دانشگاه بین 88.5 میلیون مقاله علمی و بیش از 127 میلیون استناد به این نتیجه رسیده‌اند که دانشگاه واخنینگن باید در رده نخست جهانی قرار گیرد.  اما درکنار دانشگاه واخنینگن، دانشگاه «وان هال لارنستین» هلند به‌عنوان دانشگاه علوم کاربردی روی علوم طبیعی، محیط‌زیست و سلامت انسانی و حیوانی تمرکز دارد. ترکیب این موضوعات باعث شده این دانشگاه حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشد. موضوعاتی که در این دانشگاه به‌عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه سبز و پاک علوم کاربردی در هلند تدریس می‌شود مباحثی چون مطالعه مدیریت و تجارت بین‌المللی، تجارت کشاورزی و مدیریت بازرگانی، دامپروری، فناوری غذایی، مدیریت سیستم‌های کشاورزی، نوآوری‌های روستایی، مدیریت محیط‌زیست مناطق ساحلی، مدیریت آب و زمین، مدیریت جنگل و طبیعت و... را دربرمی‌گیرد.

  تحسین کشاورزی هلند در سطح جهانی

هلند کشوری کوچک در دل اروپاست که توانسته با سرمایه‌گذاری عظیم روی نوآوری‌های غذایی و کشاورزی به قدرت دوم دنیا در صادرات محصولات کشاورزی تبدیل شود. صنعت غذایی و کشاورزی هلند در اروپا در نوع خود بی‌نظیر است و کمپانی‌ها از دو منظر تولید و تحقیق و توسعه به‌دنبال این صنعت هستند. حدود 5300 شرکت در این بخش در هلند وجود دارد که از این بین، 12 شرکت، جزء بزرگ‌ترین شرکت‌های غذایی و کشاورزی دنیا هستند.

  تحقیق و توسعه برتر کشاورزی در اروپا

به گزارش investinholland، بیشتر موفقیت‌های هلند در دل آزمایشگاه‌ها اتفاق می‌افتد. دانشگاه واخنینگن یکی از برترین تجهیزات تحقیقاتی را برای ایجاد تحول در تولید موادغذایی در اختیار دارد. به‌عنوان مثال، این دانشگاه فناوری‌های جدیدی برای رشد موز در گلخانه‌های هلند ابداع کرده است و محققان این دانشگاه با استفاده از خاک ترکیبی از کوکوپیت و پسم سنگ، موزها را رشد می‌دهند که از رشد قارچ‌ها در محصولات کشاورزی جلوگیری می‌کنند. همچنین دانشکده‌هایی با تمرکز روی فرآورده‌های لبنی در این دانشگاه وجود دارند که علاوه‌بر تحقیق، الگوهای جدیدی را برای توسعه معیارهای اصولی در اختیار کشاورزان و دامداران هلندی قرار می‌دهد. درحالی که تخم‌مرغ و مواد لبنی بخش زیادی از صادرات هلند را تشکیل می‌دهند، تغذیه دام و طیور هم از اهمیت بالایی برخوردارند. محققان هلندی روش جدیدی برای تهیه خوراک دام پیدا کرده‌اند به‌طوری که این خوراک را صددرصد از محصولات دورریختنی مانند دورریختنی‌های صنعت پخت تهیه می‌کنند که هزینه تولید آنها هم بسیار پایین می‌آید. محققان برای کاهش مصرف آب و منابع برای تولید خوراک دام، از سیستم پایدارتری استفاده می‌کنند.

  سرمایه‌گذاری روی فناوری

امروزه برخی شرکت‌ها و کمپانی‌های موادغذایی در هلند از انرژی زمین گرمایی و آبی برای تولید محصولات پایدارتر استفاده می‌کنند که نسبت به روش‌های سنتی تا 60 درصد انرژی کمتری مصرف می‌کنند. هلند تنها به جهش‌های فنی متکی نیست بلکه استارتاپ‌ها هم در این کشور در حوزه کشاورزی حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. به‌عنوان مثال، دو شرکت استارتاپی در این کشور سیستم‌های کنترل خاک و آب و هوا تولید کرده‌اند که از طریق آنها، کشاورزان می‌توانند با هزینه‌های کمتری تولید محصول کنند.

  تولیدات آزمایشگاهی

هلندی‌ها در کنار محصولاتی که در زمین‌های کشاورزی و به‌عنوان محصولات دامی تولید می‌شوند، تلاش کرده‌اند تا برخی محصولات را نیز به‌صورت صنعتی و آزمایشگاهی تولید کنند. به‌عنوان مثال، چندی پیش محققان همبرگر آزمایشگاهی تولید کرده بودند. درواقع، برخی کمپانی‌ها با گرایش به‌سمت تولید محصولات وگان، تصمیم دارند پروتئین‌های پایه گیاهی تولید کنند تا مصرف‌کنندگان تنوع بالایی برای انتخاب داشته باشند. همبرگرهای گیاهی از جمله این نمونه‌ها هستند. این ابتکار عمل به‌نفع افرادی تمام می‌شود که اصرار دارند گوشت حیوانات را مصرف نکنند، به‌طوری که محققان، سلول‌های حیوانی را در شرایط آزمایشگاهی تکثیر کرده و با کشت آزمایشگاهی، گوشتی تولید می‌کنند که منشأ حیوانی هم ندارد.

  کشاورزی عمودی در هلند

یکی از استادان مرکز تحقیقات صنعت غذایی دانشگاه واخنینگن هلند معتقد است که با توجه به کمبود زمین‌های مناسب کشاورزی، استفاده از مزارع عمودی گزینه بسیار مناسبی برای کشاورزی آینده است. به‌زودی شاهد راه‌اندازی مزارع عمودی در کنار ساختمان‌های بلند خواهیم بود که تنها از نورهای مصنوعی برای رشد محصولات کشاورزی در آنها استفاده می‌شود. او معتقد است که حدود نیمی از دانشجویان این دانشگاه را دانشجویان بین‌المللی تشکیل می‌دهند و پس از فارغ‌التحصیلی و بازگشت به کشورهایشان، این فناوری را هم با خود به کشورهایشان در آفریقا و آسیا می‌برند و این فناوری می‌تواند جهانی شود.

  بطری‌های سالم بازیافتی

«پلی اتیلن ترفتالات» معمول‌ترین ماده‌ای است که برای تولید بطری‌های یک بار مصرف استفاده می‌شوند. این مواد قابل بازیافت نیستند و یکی از عوامل اصلی در آلوده کردن محیط‌زیست به‌شمار می‌روند. اما محققان دانشگاه واخنینگن هلند با تحقیق روی این مواد، توانسته‌اند آنها را قابل بازیافت کند. این مواد بازیافتی حاوی آلاینده‌هایی است که می‌توانند از طریق بازیافت متوالی جمع‌آوری شوند. این کار باعث می‌شود بطری‌ها در هر بار بازیافت تیره‌تر و زردتر شده و شفافیت کمتری پیدا ‌کنند. محققان برای جلوگیری از این فرآیند، از سیستم یک بار جمع‌آوری استفاده می‌کنند تا هم قابلیت بازیافت بطری‌ها حفظ شود و هم ظاهر آنها تیره‌تر نشود.

 *  مترجم: ندا اظهری