به گزارش«فرهیختگان»، سلامتی نعمتی است که به قول قدیمی‌ها مانند تاج پادشاهی است که تنها افراد بیمار می‌توانند آن را ببینند و انسان‌های سالم هیچ‌گاه قدرش را نمی‌دانند. فرقی نمی‌کند چرا بیمار شده‌ای، مساله اصلی این است که چطور بتوانی خودت را درمان کنی. شاید در این میان بخش اعظمی از جامعه وقتی اسم بیماری به گوش‌شان می‌رسد، تصورشان بیماری‌های جسمی باشد، اما اگر روح آدمی سالم باشد، بخش مهمی از سلامت جسم شخص نیز تضمین شده است. به عبارت دقیق‌تر سرمنشأ بسیاری از بیماری‌های جسمی، مشکلات روحی و روانی افراد است و تنها روانشناسان و روانپزشکان هستند که داروی درمان آن را در اختیار دارند. این روزها که فشارهای اقتصادی از یک‌سو و مصائب ویروس کرونا از طرف دیگر عرصه را بر مردم تنگ کرده، بالطبع فشارهای روحی بیشتری به اقشار مختلف جامعه وارد شده است. در این میان دانشگاه‌ها به خاطر میزبانی از نسل جوان کشور بیش از دیگر ارگان‌ها باید حواس‌شان به سلامتی روحی نیروی انسانی‌شان باشند، هرچند حالا شرایط آموزش غیرحضوری و ناهماهنگی‌های موجود در این زمینه و طبیعتا تحمل مشکلات خارج از فضای آموزشی، باعث شده تا بخشی از دانشجویان شرایط روحی خوبی را نداشته باشند، اما دانشگاه‌ها نیز به اذعان خود بیکار ننشسته‌اند و با تمام توان خود پای کار آمده‌اند تا خدمات مشاوره‌ای خود را در اختیار دانشجویان بگذارند.

وجود تبلیغات مختلف در فضای مجازی اعم از مشاوره آنلاین و رایگان برخی دانشگاه‌ها مانند علم‌وصنعت باعث شد تا به سراغ این مراکز برویم و از نزدیک در جریان نحوه ارائه خدمات مشاوره‌ای آنها قرار بگیریم، هرچند دانشگاه‌ها به اندازه تبلیغات رنگارنگ‌شان پای کار نبوده‌اند، اما درمقابل برخی مراکز نیز نه‌تنها دانشجویان را تحت‌پوشش قرار می‌دادند، بلکه حواس‌شان به مردم عادی نیز بوده و برای آنها هم خدمات رایگان درنظر گرفته‌اند. پیش از بررسی نحوه ارائه خدمات مراکز مشاوره دانشگاهی شاید بد نباشد به این موضوع اشاره شود که به‌زعم نویسنده، به نظر می‌رسد مراکز مشاوره دانشگاهی در کشور به یکی از حساس‌ترین بخش‌ها تبدیل شده و ارتباط‌گیری با آنها به‌عنوان یک خبرنگار کار چندان راحتی نیست، تا جایی که پیگیری‌های متعددمان برای مصاحبه با مدیران این مراکز راه به جایی نبرد و به ناچار مجبور شدیم در قالب دانشجویی که نیاز به کمک‌های مشاوره‌ای دارد، موضوع را دنبال کنیم و بالاخره این ترفند کارساز افتاد و توانستیم با برخی از مشاوران در دانشگاه‌های مختلف صحبت کنیم.

  برای گرفتن مشاوره به کلینیک بیایید!

دانشگاه علم‌وصنعت، اولین دانشگاهی بود که به سراغش رفتم، مرکز آکادمیکی که جزء دانشگاه‌های مادر مستقر در پایتخت به‌شمار می‌رود و از قضا در فروردین‌ماه امسال خبر از برقراری سامانه تلفنی مشاوره رایگان داده بود و حتی با انتشار پوستری، شماره همراه 9 تن از مشاوران خود را در حوزه‌های مختلف روانشناسی بالینی، تحصیلی، و خانواده رسانه‌ای کرده بود تا از این طریق بتواند به نیازهای دانشجویان خود جواب دهد، اما پیگیری‌های بیش از یک هفته‌ای من برای ارتباط برقرار کردن با تلفن ثابت مرکز مشاوره این دانشگاه نه‌تنها راه به جایی نبرد، بلکه وقتی بعد از تماس‌های مکرر توانستم با یکی از مشاورانی که اسمش در پوستر آمده بود، تماس بگیرم با این جمله روبه‌رو شدم: «مشاوره رایگان دانشگاه تنها تا آخر تیرماه بوده و اگر هنوز مایل به گرفتن مشاوره هستید، باید به کلینیک بیایید، البته برای این کار حتما قبلش با منشی هماهنگ کنید!» جوابی که به نظر نمی‌رسد اگر به دانشجویان این دانشگاه گفته شود، چندان تمایل داشته باشند تا از آن استفاده کنند؛ چراکه قطعا در شرایط فعلی کرونایی کشور دانشجویان، به‌ویژه آنهایی که در تهران زندگی نمی‌کنند، عملا امکان حضور در کلینیک‌های مشاوران دانشگاه خود را ندارند و نه‌تنها شنیدن چنین جوابی خیال‌شان را آسوده نمی‌کند، بلکه شاید به تشویش‌های ذهنی دانشجویان نیز بیفزاید. از طرف دیگر دانشجویان غیربومی نیز عملا امکان دستیابی به کلینیک این مشاوران را نخواهند داشت. اما گویی این مساله چندان بااهمیتی برای مسئولان مرکز مشاوره این دانشگاه نیست که ترجیح داده‌اند مدت زمان مشخصی را برای ارائه مشاوره تلفنی رایگان در شرایط کرونایی تعیین کنند. مشخص نیست دانشجویان این دانشگاه در زمان فعلی اگر به هر دلیلی نیاز به گرفتن مشاوره داشته باشند، چطور باید از مرکز مشاوره دانشگاه خود بهره ببرند.

  راه‌های مختلف دانشگاه تهران برای ارائه مشاوره به دانشجویان

وضعیت ارائه مشاوره در دانشگاه تهران که اولین دانشگاه کشور به‌شمار می‌رود، شرایط متفاوتی دارد؛ البته چند روزی طول کشید تا بالاخره بعد از شنیدن جمله «به‌منظور ارزیابی کیفیت خدمات مکالمات شما با همکاران ما ضبط می‌شود» توسط اپراتور، فردی آن طرف تلفن جوابم را بدهد، جوابی که بالاخره راهگشا بود و توانستم به راه ارتباطی مستقیم مشاوران آنلاین این دانشگاه برسم، هرچند به‌خاطر الزام ثبت شماره دانشجویی مجبور شدم از ادامه مسیر انصراف دهم و به‌جای آن بار دیگر به‌سراغ سایت مشاوره دانشگاه بروم و پیامم را به‌صورت الکترونیکی به ثبت برسانم، اما آنچه پرواضح است اینکه مرکز مشاوره دانشگاه تهران راه‌های ارتباطی مختلفی را برای ارائه خدمات مشاوره‌ای به دانشجویان در پیش گرفته، راه‌هایی که هیچ‌کدام نیاز به پرداخت هزینه ندارد، اما درمقابل نیازمند صبوری دانشجویان است. با این حال شاید آسان‌ترین روش آن باشد که دانشجو به سایت مرکز مشاوره دانشگاه رفته و با انتخاب مشاوره الکترونیکی و درج آدرس ایمیل بتواند از راهنمایی‌های مشاوران استفاده کند. اگر دانشجویی نیز به هر دلیلی تمایل به صحبت تلفنی با مشاوران داشته باشند، تنها از ساعت 16 تا 21 این امکان برای آن فراهم خواهد بود.

  ارائه خدمات رایگان مرکز مشاوره دانشگاه علامه طباطبایی به مردم

دانشگاه علامه طباطبایی اما شرایط متفاوت‌تری را نسبت به این دو دانشگاه فراهم کرده است، شرایطی که نه‌تنها دانشجویان می‌توانند از نسخه‌های درمانی مشاوران آن استفاده کنند، بلکه مردم عادی هم به‌صورت رایگان از مزایای مرکز مشاوره این دانشگاه سود خواهند برد. ساعت نزدیک به 13 بود که با شماره تلفن این مرکز تماس گرفتم و در کمال تعجب همان بار اول توانستم به مسئول مربوطه وصل شوم. بعد از گفتن شرح حالی از وضعیت این روزهایم، صدای پشت خط تلفن گفت: «کاملا شرایط شما را درک می‌کنم، این تنها شما نیستید که کرونا مشکلات زیادی را برایتان ایجاد کرده، بلکه هر روز دانشجویان و بعضا مردم عادی زیادی تماس می‌گیرند که یا مشکلات آموزشی وضعیت نگران‌کننده‌ای را برایشان ایجاد کرده یا کرونا آنها را با مشکلات مالی روبه‌رو کرده است، اما متاسفم الان زمان مشاوره تلفنی ما تمام شده و بیشتر از این نمی‌توانم کمک‌تان کنم، حتما فردا قبل از ساعت 12ونیم تماس بگیرید تا بتوانید با مشاوران ما صحبت کنید.» شنیدن این جملات آن هم از یک مرکز مشاوره دانشگاهی برایم جالب بود، چراکه نه‌تنها با اکثر دانشگاه‌هایی که برای این سوژه انتخاب کرده بودم، نتوانستم حتی ارتباط بگیرم، بلکه آن چند دانشگاهی هم که به تماسم جواب داده بودند، عملا نتوانستند مرا به سرمنزل مقصودم برسانند. البته چند روز پیش از تماس با این مرکز متوجه شدم یکی از دوستانم نیز با مشاوران این دانشگاه درباره ازدواج صحبت کرده و اتفاقا راهنمایی‌های خوبی نیز از آنها گرفته بود و همین مساله بیشتر ترغیبم کرد تا به سراغ دانشگاه علامه طباطبایی بروم.

  مرکز مشاوره امیرکبیر؛ امیدواری برای ارتباط با مشاوران

«ارائه مشاوره فردی، خانوادگی، تحصیلی، ازدواج، مددکاری، خدمات روانسنجی و... از ساعت 7:30 الی 18 است.» این جمله‌ای است که بعد از باز شدن سایت مرکز مشاوره دانشگاه امیرکبیر با آن روبه‌رو می‌شوی، جمله‌ای امیدبخش که این تصور را ایجاد می‌کند بعد از اولین تماس با شماره‌ای که پایین این جمله آورده شده، می‌توانی با مشاوران این دانشگاه صحبت کنی و با راهنمایی‌های آنها راهکار حل مشکلت را پیدا کنی، اما نمی‌دانی خیلی طولی نمی‌کشد که همه تصوراتت خراب می‌شود؛ چراکه اصلا قرار نیست هیچ‌کس به تلفنت جواب بدهد، چند روزی تلاش می‌کنم و هر بار نیز در ساعت‌های مختلف تماس می‌گیرم تا شاید بخت این شماره باز شود! و بتوانم بالاخره با یکی از مشاوران صحبت کنم، اما تلاش‌هایم به هیچ ختم می‌شود و عملا هیچ‌کس نیست که بتوانم با او حتی در حد چند جمله با مسئول دانشگاه تهران و علامه طباطبایی صحبت کنم چه برسد از اینکه بخواهم از او مشاوره بگیرم!

  مرکز مشاوره دانشگاه تربیت‌مدرس، جذاب، اما نه‌چندان کاربردی

دانشگاه تربیت مدرس را نیز امتحان کردم، اما تلاش‌هایم برای صحبت تلفنی با مشاوران این مرکز به جایی نرسید، حتی زدن ایمیل به آدرس پست الکترونیکی که در سایت این مرکز درج شده نیز گره‌ای از کارم باز نکرد و هیچ جوابی از سمت این مرکز دریافت نکردم. دانشگاهی که البته در طول دوران کرونا برنامه‌های مختلفی را برای حفظ سلامت روحی دانشجویان برگزار کرده بود که ازجمله آن می‌توان به راه‌اندازی مشاوره غیرحضوری، لایو اینستاگرامی و راه‌اندازی کانال و صفحه اطلاع‌رسانی در اینستاگرام و تلگرام و... اشاره کرد. جالب اینکه مسئولان مرکز مشاوره این دانشگاه حتی قوانین مربوط به استفاده از مشاوره غیرحضوری را نیز به اطلاع دانشجویان رسانده بودند، اما مساله اصلی این اینجاست که چندین بار تماس با دو شماره ذکر شده در سایت دانشگاه آن هم برای گرفتن وقت مشاوره غیرحضوری اصلا نتیجه‌ای در برنداشت که بتوانم از طریق آن به مرحله بعدی که همان صحبت با مشاوران این دانشگاه است، بروم.

  هیچ‌کس پاسخگوی تلفن مرکز مشاوره برتر دانشجویی کشور نیست

دانشگاه فردوسی مشهد که امسال برای دوازدهمین سال پی در پی به‌عنوان مرکز مشاوره برتر دانشجویی کشور انتخاب شده، مقصد آخرم بود؛ دانشگاهی که طبق آنچه در سایت مرکزش اعلام کرده از ساعت 8 تا 18 آماده پاسخگویی به تماس‌های دانشجویان است اما وقتی با دو شماره مربوط به مرکز مشاوره تماس می‌گیری و به بخش پذیرش وصل می‌شوی، هیچ‌کس پشت خط جواب تلفن را نمی‌دهد. تفاوتی هم ندارد چه ساعتی تماس گرفته‌ای، چراکه اگر 9 صبح تماس بگیری یا 18 عصر باز نتیجه همان خواهد بود که قبلا بوده است. نکته جالب اینکه این دانشگاه اتاق‌های مشاوره در پردیس‌های یک، 2، 3، 4 و 5 و خوابگاه فجر یک، 2، 4و 5 دارد که به اذعان سایت این دانشگاه عمدتا در عصر و شب فعال خواهد بود. حتی شعبه دو و سوم این مرکز نیز در دفتر دانشکده علوم و دانشکده دامپزشکی فعال است اما با توجه به شیوع کرونا و غیرحضوری شدن آموزش برای بخش اعظمی از دانشجویان به نظر می‌رسد مرکز مشاوره این دانشگاه نتوانسته آن‌طور که باید در زمینه مشاوره غیرحضوری فعال باشد.

  تلاش‌های بی‌نتیجه برای مصاحبه با مسئول دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان

در کنار مراکز مشاوره دانشگاهی کشور، دفتر مشاوره و سلامت سازمان امور دانشجویان وابسته به وزارت علوم نیز وضعیت نسبتا مشابهی دارد؛ سازمانی که به نوعی متولی اصلی بحث مشاوره دانشجویی در کشور به‌شمار می‌رود اما دسترسی به آنها نیز به این سادگی‌ها نیست؛ هر چند برخلاف مراکز دانشگاهی نیاز نیست ساعت‌ها و حتی روزها پشت خط تلفن این مرکز منتظر بمانی و همان بار اول کسی جواب تماست را بدهد، اما در عمل راه به جایی نمی‌بری؛ چراکه برای مصاحبه با رئیس مرکز باید نه‌تنها از پیش با آنها هماهنگ کنی، بلکه درنهایت نیز مصاحبه‌ای صورت نمی‌گیرد! به نظر می‌رسد مراکز مشاوره دانشجویی در کشور جزء بخش‌های حیاتی دانشگاه‌ها به‌شمار می‌روند که نه‌تنها آماری از فعالیت آنها آن‌طور که باید منتشر نمی‌شود، بلکه در قامت یک دانشجو نیز نمی‌توانی در شرایط فعلی به‌راحتی به آنها دسترسی پیدا کنی، موضوعی که با توجه به شرایط این روزهای کشور می‌طلبد تا تغییری در نحوه کارکرد آنها صورت بگیرد. البته مسئولان مختلف بارها و بارها در حرف به این مساله تاکید کرده‌اند که باید شرایط مشاوره غیرحضوری برای دانشجویان فراهم شود، اما وقتی پای عمل به میان می‌آید، باید گفت که دانشگاه‌ها اهتمام ویژه‌ای برای این کار قائل نیستند و مراکز مشاوره نیز صرفا به انجام چند اقدام نمایشی بسنده می‌کنند. در مقابل اما نباید فراموش کرد که دوری از محیط آموزشی، نبود زیرساخت‌های لازم برای آموزش غیرحضوری، مشکلات اقتصادی، خانوادگی و... شرایط سختی را پیش‌روی دانشجویان گذاشته است که اگر از الان فکر جدی‌ای برای آن صورت نگیرد، مشخص نیست درصورت بازگشایی دانشگاه‌ها بعد از تمام شدن جنگ نابرابری که این ویروس نانومتری راه انداخته، فضای حاکم بر دانشگاه‌ها چگونه خواهد بود. درحالی‌که خبرهای غیررسمی از محیط دانشگاه‌ها در دوران پیش از شیوع کرونا نیز حاکی از وضعیت نامساعد آسیب‌های اجتماعی در میان دانشجویان داشت، موضوعی که طبیعتا در شرایط فعلی زنگ خطر جدی‌تری را به صدا درآورده است که می‌طلبد مسئولان به معنی واقعی کلمه وارد میدان شوند و از گسترش این آسیب‌ها در میان قشر دانشجو جلوگیری کنند.

* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار