به گزارش«فرهیختگان»، هیچ‌گاه روز تشییع پیکر 175 غواصی که با دست بسته به شهادت رسیده بودند را فراموش نمی‌کنم، روزی که خیابان‌ها مملو از جمعیت بود و تریلی‌های حامل پیکر شهدا به‌سختی حرکت می‌کرد؛ مردم از ساعت‌ها قبل از شروع مراسم خودشان را به بهارستان و خیابان‌های اطرافش رسانده بودند و ساعت‌ها در ترافیک جمعیتی ماندند تا تنها ذره‌ای از دین‌شان به این پیکرها را که روزی لرزه بر اندام ارتش بعث انداخته بودند ادا کنند. 26خرداد‌ماه آن سال پایتخت‌نشینان با همه وجود به میدان آمدند تا پیکر شهدایی را که با دست‌های بسته زنده‌به‌گور شده بودند در آغوش بکشند. هرچند این حضور تا ابد در تاریخ خواهد ماند، اما قصه پرغصه شهدای غواص تنها به آن مراسم ختم نشد و خردادماه 4سال بعد حمید حسام حماسه‌آفرینی این رزمندگان را که در کربلای4 به شهادت رسیده بودند «غواص‌ها بوی نعناع می‌دهند» روایت کرد؛ کتابی که روایت داستانی ۷۲غواص لشکر انصارالحسین(ع) است و توانست نظر مخاطبان را به خود جلب کند. حالا بعد از گذشت بیش از یک‌سال از انتشار این کتاب، اساتید زبان دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌شمال به میدان آمده‌اند و این اثر را به 4زبان انگلیسی، عربی، اسپانیایی و روسی ترجمه کرده‌اند، مساله‌ای که می‌تواند گام مهمی در معرفی فرهنگ ایثار و شهادت باشد و قطعا آنچه برسر این رزمندگان رفته را به گوش جهانیان خواهد رساند. در همین راستا به‌سراغ اعضای این پروژه رفتیم تا از آنها درباره کم‌وکیف ترجمه این اثر به زبان‌های مختلف پرسیدیم که در ادامه می‌خوانید.

 رئیس دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال:

ترجمه کتاب «غواصان بوی نعناع می‌دهند» در دانشکده زبان واحدهای دانشگاه آزاد تدریس می‌شود

صونا دریغ، رئیس دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌شمال که عملا رهبری این تیم را برعهده داشته، درباره ترجمه «غواصان بوی نعناع می‌دهند» گفت: «سال گذشته بود که با هدایت‌های رئیس واحد و البته علاقه شخصی‌ام به نشر آثار دفاع مقدس این کار را شروع کردیم. شخصا تمایل داشتم تا وصیتنامه‌ها و زندگی‌نامه‌های شهدا را ترجمه کنم و شخص رئیس واحد نیز پیگیری‌های مداومی را در این زمینه انجام داد. درنهایت برای انتخاب کتاب به‌سراغ بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس رفتیم و بعد از رایزنی با مسئولان این سازمان متوجه شدیم چون شابک همه آثار این حوزه توسط این بنیاد زده می‌شود، قطعا با همکاری این سازمان از موازی‌کاری در بحث ترجمه آثار دفاع مقدسی جلوگیری خواهد شد.»

او ادامه داد: «بعد از رایزنی‌های مختلف با مسئولین این بنیاد، آن‌ها کتاب «غواص‌ها بوی نعناع می‌دهند» را به ما معرفی کردند و با توجه به اینکه ما در دانشکده زبان‌های خارجی اساتید بسیار برجسته‌ای داریم که می‌توانستند در این زمینه کمک کنند، بحث ترجمه آثار و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت را شروع کردیم.

رئیس دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌شمال با بیان اینکه شروع کار ترجمه را با 4زبان عربی، انگلیسی، اسپانیایی و روسی شروع کردیم، اظهار داشت: «خوشبختانه توانستیم این کار ارزشمند را که در برقراری دیپلماسی علمی، فرهنگی و دینی کمک خواهد کرد و قطعا در تقویت گفتمان تمدن ایرانی و اسلامی نیز اثرگذار خواهد بود، به سرانجام برسانیم. چراکه ما از طریق این 4 کتاب می‌توانیم فرهنگ خودمان را دیگر کشورها منتقل کرده و مقاومت ملت ایران را به نمایش بگذاریم. امید دارم تا با حمایت‌های دانشگاه این روند ادامه‌دار باشد و بتوانیم آثار دیگر را یا به توصیه بنیاد حفظ و نشر آثار دفاع مقدس یا مشورت با صاحب‌نظران این حوزه، ترجمه کنیم.»

دریغ با اشاره به انتخاب زبان‌های خارجی برای ترجمه آثار گفت: «هدف‌مان در این زمینه آن بود که بتوانیم از پتانسیل دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه استفاده کنیم، البته باید به این مساله اشاره کنم که در ابتدا زبان ایتالیایی را نیز مدنظر قرار داده بودیم اما به‌دلیل مشکلاتی که برای همکاران این حوزه در آن برهه ایجاد شده بود، نتوانستیم ترجمه این زبان را برای «غواصان بوی نعناع می‌دهند» هم داشته باشیم. خوشبختانه با جمعیت زیادی را در دنیا داریم که به زبان اسپانیایی و روسی صحبت می‌کنند که قطعا امکان بهره‌مندی آنها از این کتاب فراهم خواهد شد.»

او تصریح کرد: «ما در هر گروه زبان خارجی بالاخص در گروه زبان‌های نادر مانند روسی و اسپانیایی دست‌کم 5 استادیار داریم که سابقه تدریس بیش از 20سال دارند اما در انتخاب عضو هیات‌علمی که بتواند این کتاب‌ها را به زبان مدنظر ترجمه کند، ملاک‌مان این بود که او سابقه ترجمه چنین متونی را داشته و همچنین به انجام این کار رغبت داشته باشند؛ چراکه قطعا اگر این کار با عشق انجام می‌شد که این اتفاق نیز افتاد، نتیجه‌اش همان می‌شد که امروز می‌بینیم اما اگر صرفا به‌عنوان یک کار به آن نگاه می‌شد، اتفاق خاصی نمی‌افتاد تا جایی که می‌توانم بگویم می‌توانستیم انجام آن را به دایره‌الترجمه‌ها واگذار کنیم.»

رئیس دانشکده زبان‌های خارجی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران‌شمال اظهار داشت: «کار ترجمه این اثر به 4زبان از زمان آغاز رایزنی با بنیاد حفظ نشر و آثار دفاع مقدس تا زمان چاپ آثار کمتر از یک‌سال زمان برد. یکی از مهم‌ترین اهداف اصلی این کار آن بود که بتوانیم این فرهنگ را به گوش جهان برسانیم؛ همچنین درنظر داشتیم بتوانیم از این کتاب‌ها در کلاس‌های درسی مربوط به دانشکده زبان‌های خارجی نیز استفاده کنیم تا از این طریق چند دستاورد را به‌همراه بیاوریم.»

دریغ خاطرنشان کرد: «قطعا با تدریس این 4کتاب در گروه‌های مختلف زبان دانشجویان نسل جدید که شاید تا حدودی این روزها با فرهنگ ایثار و شهادت کشور ناآشنا باشند، در جریان اتفاقات آن روزها قرار بگیرند و به‌تدریج این روحیه در آنها زنده خواهد شد. البته در همین راستا با واحدهای دیگر دانشگاه آزاد نیز رایزنی کرده‌ایم تا این کتاب‌ها در آن واحدها تدریس شود.»

  عضو هیات‌علمی گروه انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران‌شمال:

چنین آثاری پیامبرانی هستند که مفاهیم فرهنگی ما را به دنیا معرفی می‌کنند

سیدرضا به‌آفرین، عضو هیات‌علمی گروه انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران‌شمال با بیان اینکه تجربه زیادی در حوزه ترجمه آثار دفاع مقدسی دارم، گفت: «انگیزه‌های فردی زیادی برای حضور در این پروژه داشتم البته غیر از ترجمه این قبیل آثار دست به تدریس آنها نیز می‌زنم. همچنین پیش‌تر در حوزه ترجمه متون اسلامی نیز سابقه داشته و بیش از 25سال است که متون قرآنی را به انگلیسی ترجمه می‌کنم.»

او گفت: «پیش‌تر ترجمه برخی کتاب‌های مجموعه قصه فرماندهان را هم شروع کرده‌ام و درنظر دارم این اثر را به‌صورت آیینه‌ای منتشر کنم تا بتوانم آن را تدریس کنم. درباره کتاب غواصان بوی نعناع می‌دهند نیز باید بگویم ترجمه این کار بسیار سخت بود چراکه برخی اصطلاحاتی که در آن وجود داشت ما‌به‌ازایی در زبان انگلیسی ندارد و همین کار را دشوار می‌کرد و برای همین کار بسیار ارزشمندی انجام شده است.»

عضو هیات‌علمی گروه انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران‌شمال با تاکید بر اینکه درسی به‌عنوان ترجمه ادبیات پایداری را داریم که در سرفصل دانشگاهی وجود دارد، تصریح کرد: «قطعا می‌توانیم این کتاب را در ذیل آن سرفصل تدریس کنیم. جالب اینجاست که این کتاب امروز به 4زبان ترجمه شده و اساتید هر گروه زبان می‌توانند کتاب مختص خود را برای این درس تدریس کنند و این مساله باارزشی است.»
به‌آفرین افزود: «هدف از ترجمه آثار انتقال فرهنگی است و قطعا ترجمه اثر «غواصان بوی نعناع می‌دهند» نیز گام بزرگی در این زمینه به‌شمار می‌رود، چراکه ترجمه این کار باعث می‌شود مخاطبان با اتفاقاتی که برسر رزمندگان و شهدای ما آمده آشنا شوند، البته کشورهای آمریکایی و اروپایی نیز دست به چنین کاری زده‌اند و اگر بتوانیم ساختار منسجمی در این زمینه داشته باشیم، طبیعتا موفقیت‌های بیشتری به دست می‌آوریم.»

او با بیان اینکه حین ترجمه آثار چندباری برای مروت و جوانمردی که میان رزمندگان وجود داشت گریه کردم، بیان داشت: «باید بگویم در حوزه انتقال فرهنگی ما یک‌سری کلمات را از انگلیسی داریم که در جامعه نهادینه‌شده و همین اتفاق نیز درباره زبان فارسی رخ داده است. به‌طور مثال اذان واژه آشنا برای انگلیسی‌زبانان است، اما برخی مقوله‌ها اصلا چنین وضعیتی را ندارند و این مساله کار را دشوار می‌کند. قطعا در حوزه فرهنگ ایثار و شهادت برخی کلمات مختص این فرهنگ است، به‌طور مثال ما نمی‌توانیم به‌راحتی به مخاطب غیرفارسی بگوییم که منظور از ایثار در فرهنگ شیعه چیست.»
عضو هیات‌علمی گروه انگلیسی دانشگاه آزاد اسلامی تهران‌شمال خاطرنشان کرد: «هدف و ماموریت یک مترجم این است که بتواند واژه‌سازی کند و این کار قطعا به انتقال فرهنگ‌ها کمک می‌کند. به‌عبارت دیگر، اهمیت اصلی چنین کاری این است که این آثار پیامبرانی هستند که مفاهیم فرهنگی ما را منتقل می‌کنند.»

 عضو هیات‌علمی گروه روسی دانشگاه آزاد تهران‌شمال:

 معادل‌سازی برخی اصطلاحات مذهبی کتاب به زبان روسی کار بسیار سختی بود

نازیلا خواجی‌لو، عضو هیات‌علمی گروه روسی دانشگاه آزاد تهران‌شمال گفت: «پیش از این نیز دست به ترجمه آثاری زده بودم، اما همه آنها به سفارش سفارت ایران در روسیه انجام شده بود و علی‌رغم اینکه عده زیادی تصور می‌کنند ترجمه کار راحتی است اما به‌دلیل ریزه‌کاری‌هایی که دارد بسیار زمانبر است، چراکه گاهی ممکن است برای ترجمه یک کلمه و پیداکردن معادل آن در فرهنگ کشور مقابل حتی دو روز زمان نیاز باشد.»

او با بیان اینکه مساله اصلی در بحث ترجمه این است که گاهی برخی اصطلاحات اصلا در فرهنگ کشور مقابل وجود ندارد، تصریح کرد: «این مساله باعث می‌شود نتوانیم به‌راحتی جایگزین برای آن کلمه پیدا کنیم. به‌طور مثال در همین کتاب «غواصان بوی نعناع می‌دهند» اصطلاحات مذهبی زیادی وجود داشت درحالی که ما اصلا نمی‌توانیم به مخاطب روس بگوییم شربت شهادت چه معنی‌ای می‌دهد، یا نمی‌توانیم جایگاه امام‌حسین(ع) و حضرت‌زهرا(س) را برای آنها توصیف کنیم و اینها جزء دشواری‌های کار بود.»

عضو هیات‌علمی گروه روسی دانشگاه آزاد تهران‌شمال با بیان اینکه بارها هنگام ترجمه این اثر به‌خاطر اتفاقاتی که برسر رزمنده‌ها گذشته ناراحت شده و بغض کرده‌ام، اظهار داشت: «قطعا این اثر از حیث روایت اتفاقات جزء آثار خاص به‌شمار می‌رود و امیدوارم توانسته باشم متن ترجمه‌ای را تا حد زیادی به متن اصلی وفادار نگه دارم، هرچند معتقدم هر ترجمه یک شکست متن است چراکه هر کاری هم انجام دهیم، باز نمی‌توانیم عین همان متن را ترجمه کنیم؛ دلیلش هم این است که بسیاری از لغاتی که در یک زبان وجود دارد، اصلا در زبان مقابل وجود ندارد و همین مساله باعث می‌شود رساندن آن مفهوم بسیار سخت باشد.»

خواجی‌لو تاکید کرد: «بسیاری از کلماتی که در این کتاب وجود داشت اصلا در زبان روسی نبود و جالب اینجاست که اکثر این کلمات نیز مربوط به احساسات آدم می‌شود و این نشان می‌دهد ایرانیان بسیار احساساتی‌تر از روس‌ها هستند. به‌عبارت دیگر، روس‌ها اصلا کلمه‌ای به‌نام هجران ندارند و برای توضیح دادن همین یک کلمه باید یک جمله کامل را گفت تا بتوانیم منظورمان را بیان کنیم. معتقدم متن «غواصان بوی نعناع می‌دهند» بسیار قشنگ بود و هنوز کلمه‌به‌کلمه این کتاب را به‌خاطر دارم.»

عضو هیات‌علمی گروه روسی دانشگاه آزاد تهران‌شمال خاطرنشان کرد: «هرچند این کتاب حجم کمتری به‌نسبت آثاری که تا امروز ترجمه کرده‌ام داشت اما انرژی بیشتری را برای آن صرف کرده‌ام. چراکه به‌طور مثال برای معرفی شخصیت‌هایی مانند امام‌حسین(ع) که برای مخاطب روس ناآشناست، بعد از آوردن عبارت مدنظر، در کتاب درباره آن توضیح داده‌ام تا از این طریق خواننده با مقام امام‌حسین(ع) در جامعه ایرانی آشنا شود.»

 عضو هیات‌علمی گروه زبان اسپانیایی دانشگاه آزاد تهران‌شمال:

ترجمه «غواص‌ها بوی نعناع می‌دهند» برایم همانند یک چالش بود

مهتاب صابونچی، عضو هیات‌علمی گروه زبان اسپانیایی دانشگاه با بیان اینکه چندین‌سال در کشورهای مختلف زندگی کرده‌ام، گفت: «به همین دلیل می‌دانم که معادل‌سازی در برخی مفاهیم مانند جنگ و ایثار سخت‌تر است چراکه در فرهنگ آنها اصلا چنین مقوله‌هایی وجود ندارد، از این‌رو کار ترجمه این اثر مشکل بود. البته کار ترجمه کمی زمانبر بود و چون نمی‌خواستیم کار را صرفا انجام دهیم، انجام پروژه از زمان تعیین‌شده طولانی‌تر شد.»

او ادامه داد: «ترجمه «غواصان بوی نعناع می‌دهند» برایم یک نوع چالش بود و کاری نبود که به‌سرعت بتوان آن را انجام داد، چراکه پیداکردن معادل‌هایی برای برخی کلمات این کتاب نیاز به زمان زیادی داشت، همچنین از لحاظ شخصی نیز چون آن دوران را تجربه کرده‌ام علاقه زیادی داشتم در این کار مشارکت کنم.»

عضو هیات‌علمی گروه زبان اسپانیایی دانشگاه واحد تهران‌شمال تصریح کرد: «در آمریکای‌لاتین نیز ما شاهد وجود گروه‌های چریکی و مبارزه با مستکبران زمان خودشان بوده‌ایم و با وجود برخی قرابت‌های فرهنگی، اما طبیعتا بازهم شاهد تفاوت‌های زیادی هستیم و همین مساله باعث می‌شد ترجمه برخی مفاهیم سخت باشد، البته تصور می‌کنم قرابت‌هایی بین شیعه و کاتولیک وجود دارد چراکه مومنان این گروه نیز حس‌وحال توکل و توسل را درک می‌کنند و به همین دلیل تصور می‌کنم این کتاب برای مخاطبان اسپانیایی جذابیت خواهد داشت.»

 * نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار