نگاهی به کتاب «عشق الهی» از ویلیام چیتیک

ویلیام چیتیک از محققان سرشناس در حوزه عرفان و فلسفه اسلامی است. کتابی که مورد بحث ماست از جدیدترین آثار چیتیک است که در یک یا دو سال گذشته هم به‌عنوان کتاب جهانی سال جمهوری اسلامی برگزیده شد. شیوه کار چیتیک تلفیقی است از ترجمه و تالیف. معمولا او در کارهای مختلفش سعی می‌کند گزیده‌هایی را از متون معتبر حکمت و عرفان اسلامی فراهم کند و توضیحاتی را برای آنها بیاورد و به دسته‌بندی آنها بپردازد. همچنین تلاش او در آثارش، نزدیک‌کردن این متون به جهان فکری امروز است. به نظر من این کتاب یکی از بهترین آثار چیتیک است و از همان سالی که نوشته شد، مورد توجه قرار گرفت. او در این کتاب می‌کوشد اسلام را دین محبت معرفی کند و به‌ویژه بدفهمی غربیان درباره اسلام را به این معنا که میان اسلام و محبت نسبتی نمی‌بینند و آن را فقط دین قانون و شریعت می‌شمارند، اصلاح کند. این کتاب را می‌توان گلچینی از متون نثر عرفان اسلامی در سده‌های پنجم و ششم دانست، ازجمله متون فیلسوفان و عارفانی مانند ابن‌سینا، اخوان‌الصفا، محمد غزالی، احمد غزالی و خواجه‌عبدالله انصاری و دیگران را بررسی کرده است. در حقیقت او نشان می‌دهد که دیدگاه این نویسندگان ریشه در یک بینش دینی دارد که طبق آن عشق دارای نقش بی‌بدیلی در به هم آوردن شکاف میان انسان و خداست. در متون مورد بحث طیف وسیعی از تعالیم فلسفی و کلامی آمده است ولی آن تعالیم به شیوه خشک و انتزاعی بیان نشده‌اند. بیان آنها همراه است با تخیل تمثیلی و اسطوره‌ای و لطافت در کلام به‌گونه‌ای که می‌تواند جاذبه خاصی برای جان مشتاقان داشته باشد. نویسنده مطالبی را که در این متون آمده است ذیل سه عنوان اصلی که سه بخش کتاب را هم تشکیل می‌دهند، دسته‌بندی کرده است. این سه عنوان عبارت است از «بخش اول: مبدا عشق»، «بخش دوم: حیات عشق» و «بخش سوم: غایت عشق».

او متونی را که با این موضوع نوشته شده‌اند، انتخاب کرده و ذیل این سه عنوان اصلی قرار داده و هر عنوان را به چند فصل تقسیم‌بندی کرده است. عمده متون انتخابی او فارسی هستند. کار من و حسین کیانی به‌عنوان مترجمان اثر این بوده است که نوشته‌های چیتیک را ترجمه کرده‌ایم، همه متون و عباراتی را که چیتیک از عربی به انگلیسی ترجمه کرده است، براساس خود متون اصلی ترجمه کرده‌ایم و متون کهن فارسی را عینا نقل کرده و در عین حال تصحیحات موردنیاز را در آنها اعمال کرده و توضیحات لازم را افزوده‌ایم. تصور می‌کنم نتیجه کار می‌تواند به خواست خداوند اثر مفید و دست‌اولی درباره عشق الاهی از نگاه معنویت اسلامی باشد.