

فرهیختگان: رئیسجمهور ایران پس از سفر به تاجیکستان، روز گذشته برای دیدار با ولادیمیر پوتین و امضای معاهده جامع راهبردی ۲۰ ساله عازم مسکو شد. این معاهده که نتیجه سه سال رایزنی و تعامل میان مقامات دو کشور است، شامل یک مقدمه و ۴۷ ماده بوده و زمینهساز تعمیق همکاریهای تهران و مسکو در حوزههای مختلف خواهد بود. مراسم امضای این توافق روز جمعه در کاخ کرملین، با حضور مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران و ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه برگزار شد. این سند همکاری که جایگزین توافق پیشین میان دو کشور در سال ۲۰۰۱ میلادی میشود، نشاندهنده رویکرد جدید ایران و روسیه در مسیر تقویت روابط دوجانبه و تنظیم راهبردی همکاریهای بلندمدت است. ایران پیشنویس اولیه این سند را تهیه و پس از بررسیهای لازم به طرف روس ارائه کرد. طی دو سال و نیم مذاکرات فشرده، اصلاحات متعددی روی این پیشنویس انجام شد تا درنهایت متن نهایی آن مورد توافق دو کشور قرار گیرد. مفاد این توافق طیف گستردهای از موضوعات از جمله در حوزه همکاریهای اقتصادی، تصمیمگیری در مجامع بینالمللی، انرژی، مسائل دفاعی، محیطزیست، مبارزه با تروریسم، دریای خزر، پولشویی، جرایم سازمانیافته و انرژی هستهای را شامل میشود. علاوه بر این، به طور ویژه به همکاریهای فناوری، امنیت اطلاعات و سایبری نیز پرداخته شده است. پیش از این، ایران و روسیه در سال ۲۰۰۱ توافقنامهای جامع امضا کردند که مدت آن ۲۰ سال بود و در سال ۲۰۲۱ به پایان رسید. این توافق برای پنج سال دیگر تمدید شد، اما با توجه به شرایط جدید و نیاز به توسعه روابط، دو کشور تصمیم گرفتند که سند همکاری را بهروزرسانی و گسترش دهند. در گفتوگویی که با علی بماناقبالی، کارشناس مسائل اوراسیا انجام شد، او به بررسی توافقنامه جدید بین ایران و روسیه پرداخت و ابعاد مختلف آن را تشریح کرد.
مسائل جدید بهروزرسانی سند را میطلبید
اقبالی با اشاره به اینکه این توافقنامه جدید در واقع بهروزرسانی یک سند قدیمی است که بین دو کشور امضا شده، بیان داشت که طبیعتاً مؤلفههای جدیدی به روابط دو کشور در سه حوزه بینالمللی، منطقهای و دوجانبه افزوده شده است. او افزود: «این سند قطعاً بستر مناسبی برای روند رو به رشد روابط دو کشور و همچنین امضای اسناد و مدارک دیگری که در روابط لازم است، خواهد بود.» او همچنین به تحولاتی که در دو دهه گذشته در روابط ایران و روسیه رخ داده است، اشاره کرد و اظهار داشت: «20 سال پیش، موضوعاتی مانند مباحث دیجیتال، سایبری، ارتباطات، همکاریهای ترانزیتی و کریدوری، همکاریهای دوجانبه، و مقابله با تحریمها مطرح نبود، اما اکنون این مسائل در این سند مهم پیشبینی شده است.» وی در ادامه بر لزوم ارتقای همکاریهای دوجانبه تأکید کرد و گفت: «برای ارتقای همکاریهای دوجانبه برخی مؤلفهها لازم است که بخشی از آن فراهم شده و بخشی دیگر باید فراهم شود. این شامل همکاریهای بانکی، پولی، گمرکی و تسهیل تردد تجار و صاحبان سرمایه است. طبیعتاً این سند میتواند به تدوین اسناد جدید و رفع موانع و مشکلات موجود کمک کند.»
سند همکاری 20 ساله توسط ایران تدوین و به روسیه ارائه شد
در ادامه، اقبالی به سیاستهای دو کشور اشاره کرد که در حال حاضر، ایران و روسیه سیاست مقابله با غرب را دنبال میکنند و مخالف نظم تکقطبیاند. وی توضیح داد: «دو کشور طرفدار یک نظم جهانی جدیدند که میتوان آن را نظم چندقطبی یا نظمی جدید دانست که دنیا به سمت آن حرکت میکند.»
علی بماناقبالی همچنین به تأسیس سازمانهای جدید و تأسیساتی مانند سازمان همکاری شانگهای، بریکس و همکاریهای دو کشور در اتحادیه اقتصادی اوراسیا اشاره کرد. وی بر این باور بود که این مسائل میتواند در ارتقای روابط اقتصادی و تجاری دو کشور تأثیرگذار باشد. اقبالی همچنین تأکید کرد این نوع اسناد ممکن است وجوه اشتراکی بین کشورهای مختلف داشته باشد، اما وجوه اختصاصی و خاص آن، که به مولفهها و ویژگیهای خاص روابط دو کشور بستگی دارد از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. این ویژگیها شامل ظرفیتهای اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، علمی، اجتماعی و سایر موارد مرتبط است که به شکوفایی روابط دوجانبه کمک خواهد کرد. در ادامه اقبالی به تحلیل و بررسی ابعاد مختلف سند جدید همکاری میان جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه پرداخت و گفت: «بعید به نظر میآید که در اجرای چشمانداز این سند مشکلی خاص وجود داشته باشد. به هر حال، طرفین مدت قابلتوجهی روی این سند مذاکره کردهاند و دیدگاهها و نظرات مبادله شده است. این سند ابتدا توسط ایران تدوین شده و به طرف روسیه ارائه شده و در چندین مذاکره مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است. درواقع این سند مورد تأیید بخشهای تخصصی دو کشور قرار گرفته است. حالا پروسه حقوقی آن یک فرایند است که باید طی شود و بعد از طی شدن این فرایند، وارد جنبه اجرایی خواهد شد. پروسه حقوقی نیز به دستورکار و میزان فشردگی کاری نهادهای مرتبط بستگی دارد که این امور را پیگیری کنند.»
حجم تجارت ایران و روسیه باید به 20 میلیارد دلار برسد
اقبالی در ادامه تأکید کرد: «امضای این سند و سفر رئیسجمهور محترم ایران به روسیه یک گام مهم در ارتقای همکاریهای دوجانبه است. اگرچه همانطور که اعلام شد وضعیت موجود روابط بهویژه آمار و ارقامی که مربوط به حجم مبادلات، میزان سرمایهگذاری و مبادله گردشگر بین دو کشور است نشاندهنده این است که فاصله قابلتوجهی در ظرفیتها وجود دارد. روسیه کشوری است با بیش از ۷۰۰ میلیارد دلار حجم مبادلات تجاری و ۱۵۰ میلیارد دلار سرمایهگذاری درحالیکه حجم مبادلات ما با این کشور تنها حدود ۸.۵ میلیارد دلار است. بنابراین، برای دستیابی به هدفهای تعیینشده نیاز است که این میزان به ۲۰ میلیارد دلار یا بیشتر برسد.»
وی با اشاره به وضعیت کنونی گفت: «در حال حاضر حجم مبادلات دو کشور تقریباً به یک درصد هم نمیرسد و در حوزه تولید نیز وضعیت مشابهی داریم. این مسئله مربوط به سرمایهگذاری و سایر موضوعات است که ظرفیتهای زیادی در این زمینه وجود دارد. روسیه بزرگترین کشور دنیاست و بخش قابلتوجهی از جمعیت این کشور به کالاهای انحصاری و ظرفیتهای ایران در حوزههایی مانند خشکبار، فرش، صیفیجات، خرما، زعفران و... علاقهمندند. کالاهای مصرفی ایرانی میتوانند جایگاه ویژهای در بازار روسیه پیدا کنند.» اقبالی در پایان تاکید کرد: «یکی از حوزههایی که رسانهها میتوانند نقش مهمتری ایفا کنند بحث افکار عمومی و دیپلماسی عمومی است که در این زمینه جای کار بیشتری وجود دارد.»
متن کامل گفتوگو را در روزنامه فرهیختگان بخوانید.
