رقابت نفس‌گیر بلیت و تورم

کیانا تصدیق‌مقدم، خبرنگار گروه فرهنگ: درباره این موضوع دو دیدگاه وجود دارد؛ اولین نگاه که موردپسند سینماداران، دفاترپخش و تهیه‌کنندگان است، مساله را متناسب با شرایط واقعی سالن‌داری سینما تحلیل می‌کند و معتقد است نسبت به افزایش قیمت‌ها در هر سال، بلیت سینما هم باید گران شود تا سالن‌های سینمایی بتوانند خرج خود را در‌آورند. اما نگاه دوم با تکیه بر واقعیت دیگری همچون مهندسی اکران و وضعیت اقتصادی جامعه ایرانی، معتقد است ادامه این روند سینما رفتن را هم از سبد فرهنگی ایرانی‌ها حذف خواهد کرد. علی‌رغم اینکه سالن‌های سینمایی، فروش‌های هزار‌میلیاردی را تجربه می‌کنند اما سیر نزولی تعداد تماشاگر سینما طی این‌ سال‌ها نشانه واضحی است از اینکه به صورت تدریجی آیین سینما رفتن بین خانوار ایرانی فراموش شده است. در گزارش پیش‌رو با نگاهی به متغیر درصد تغییر نرخ تورم، درصد افزایش قیمت بلیت سینما در فاصله سال‌های 1365 تا 1402 را بررسی کردیم. 

حذف سینما با افزایش قیمت بلیت

چهارم دی ماه 1402 روح‌الله سهرابی، مدیرکل اداره نظارت بر نمایش سازمان سینمایی اعلام کرد: «پس از بررسی‌های کارشناسی و ارزیابی همه شرایط تولید و عرضه، طبق مصوبه و پیشنهاد شورای صنفی نمایش و موافقت رئیس سازمان سینمایی قیمت بلیت سینما در ساعات پیک و سانس‌های طلایی روزهای پنجشنبه و جمعه در سینماهای مدرن به صورت شناور تا سقف ۸۰ هزار تومان و در سینماهای ممتاز تا سقف ۶۰ هزار تومان در اختیار مدیر سینما خواهد بود.» 

این موضوع درحالی است که در حال حاضر بلیت سینماها به غیر از روزهای دوشنبه و سه‌شنبه که نیم‌بهاست با مبلغ 80 هزار تومان به فروش می‌رسد. البته در ساعات مرده سینما که مجموعا دو سانس در هر روز می‌شود یعنی ساعت 11 و 13 همچنان بلیت با قیمت 60 هزار تومان به فروش می‌رسد. جدا از اینکه اتفاقی که امروز در گیشه سینما می‌افتد با صحبت‌های مدیرکل اداره نظارت بر نمایش سازمان سینمایی تناقض دارد، نکته حائز اهمیت این است که با توجه به آمارهای به‌دست‌آمده از مرکز آمار ایران و در نظر گرفتن میانگین هزینه‌ ماهانه خانوار شهری در سه سال اخیر، سهم تفریحات، سرگرمی و خدمات فرهنگی برای یک خانواده ‌سه‌نفره در سه سال اخیر به دو درصد هم نمی‌رسد. این نکته مهم است که سهم تفریحات و سرگرمی و خدمات فرهنگی فقط شامل سینما نمی‌شود. بازی‌های کامپیوتری، فیلم‌های شبکه خانگی، مراکز بازی و فضای مجازی، کتاب، روزنامه، تئاتر، کنسرت موسیقی و... هم ذیل این تقسیم‌بندی محسوب می‌شود. 

باتوجه به جدول پیش‌رو برآورده کل هزینه‌های یک خانواده سه‌نفره در سال 1402 معادل حدود 193 میلیون تومان است و سهم هزینه فرهنگی، تفریحات و سرگرمی حدود 3 میلیون تومان. حالا بیایید ببینیم با همین قیمت فعلی بلیت سینما یعنی 80 هزار تومان چه اتفاقی رخ می‌دهد. با این فرض که خانواده سه‌نفره دوبار در ماه برای دیدن فیلم می‌خواهند به سینما بروند، فقط هزینه رفتن به سالن سینما 480 هزار تومان می‌شود و در این عدد هزینه رفت‌و‌آمد و دیگر هزینه‌های جانبی محاسبه نشده است. یک حساب و کتاب ساده نشان می‌دهد اگر سینما رفتن بخواهد بین هزینه‌های تفریح و سرگرمی جایی داشته باشد، 15 درصد از 3 میلیون تومان را که شامل کل هزینه‌های فرهنگی می‌شود به خود اختصاص می‌دهد. 

آوار هزینه‌های مسکن بر سر فرهنگ

البته در کم شدن سهم تفریح و فرهنگ از سبد خانوار ایرانی، باید به این توجه داشت که کیفیت زندگی و روند تحولات مربوط به معیشت خانوارهای ایرانی درطول سالیان گذشته همواره یک مسیر مشخص را طی کرده و آن فاصله بین هزینه و درآمد است. این را هم درنظر بگیرید در شرایطی زندگی می‌کنیم که عمده هزینه‌های خانوار ایرانی خرج مسکن می‌شود. این آمار در سال‌های گذشته برای کل کشور تا عدد 40 درصد از هزینه‌ها بوده و برای شهر تهران تا 50 درصد هم درنظر گرفته شده است. این درحالی است که در مباحث اقتصادی- اجتماعی، یکی از مواردی که جزء مطالعات بیش‌رشته‌ای مطرح می‌شود، مساله مسکن مقرون‌به‌صرفه است. مسکن مقرون‌به‌صرفه به این معنی است که سهم مسکن از هزینه خانوار بیشتر از ۳۰ درصد نباشد، زیرا درصورتی‌که هزینه مسکن بیش از یک‌سوم هزینه‌های خانوار را به‌خود اختصاص دهد، سایر لذت‌های اساسی زندگی خانوارها تهدید خواهد شد. در چنین وضعیتی سهم هزینه‌های مربوط به بخش فرهنگی، کفش و پوشاک، تفریح و رفتن به رستوران و... نیز کاهشی خواهد شد. 

افزایش قیمت بلیت نسبت به تورم در 37 سال اخیر

از سال ۶۵ تا سال ۶۸ با توجه به بالا رفتن تورم، قیمت بلیت افزایش پیدا نکرده و سیاستگذاری مناسبی اتفاق افتاده است. در سال ۶۹ با توجه به کم شدن میزان تورم، قیمت بلیت اما افزایش نسبتا چشمگیری داشته است. در دهه ۷۰ میزان تورم و افزایش قیمت بلیت، قابل قبول است و با یکدیگر تناسب دارد. با بالا رفتن میزان تورم قیمت بلیت افزایش کمتر داشته و با کم شدن میزان تورم، افزایش قیمت بلیت بیشتر شده است. دهه ۸۰ به نسبت سال‌های گذشته افزایش قیمت بلیت بیشتر بوده و در سال ۸۷ میزان بالا رفتن تورم با افزایش قیمت بلیت تقریبا برابر است. 

در دهه ۹۰ بیشترین افزایش قیمت‌ها زمانی صورت گرفته که تورم کمتری لحاظ شده، به‌طوری‌که افزایش قیمت بلیت در سال ۹۳ نسبت به سال ۹۲، صفر است. در سال‌های پایانی این دهه با توجه به تورم بالا، قیمت بلیت افزایش چندانی نداشته است. 

اما روند افزایش قیمت در سه سال اخیر متفاوت از سال‌های گذشته بود. در سال 1400 افزایش قیمت بلیت از میزان تورم هم بالا زده و به‌یکباره بلیت سینما افزایش 54 درصدی نسبت به سال 99 داشته است. سال 1401 اما با وجود بالا رفتن تورم قیمت بلیت افزایش چندانی نسبت به سال 1400 نداشته است. در سال 1402 تورم کمتری لحاظ شده اما افزایش قیمت بلیت 41 درصدی صورت گرفته و در نمودار پیش‌رو قابل مشاهده است که افزایش قیمت بلیت از میزان تورم بالاتر است. البته این آمار با احتساب همان بلیت 60 هزار تومانی است که در نیمه دوم سال 1402 کمتر در سینماها به فروش رسید و بیشتر بلیت‌ها با قیمت 80 هزار تومان به فروش رسید.