فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار گروه دانشگاه: ازدواج دانشجویی یکی از برنامه‌های جدی دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌هاست. برنامه‌ای که از ابتدای هر سال تحصیلی برنامه‌ریزی‌های مختلفی از سوی متولیان این دفاتر برای اجرایی‌سازی آن صورت می‌گیرد. در همین راستا روز گذشته نشست خبری بیست‌وششمین دوره این مراسم با حضور حجت‌الاسلام مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها و مهدی فاطمی‌پور معاون فرهنگی این نهاد در دفتر مرکزی نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری برگزار شد. در این نشست که تنها سخنران آن مصطفی رستمی بود آمار طرح‌هایی مانند مانا، دردانه و همسفر تا بهشت و سامانه همرسان اعلام شد تا به‌نوعی تصویری روشن از این حوزه را نشان دهد. در ادامه گزارشی از این نشست را به همراه آمار اختصاصی «فرهیختگان» از طرح‌های مذکور می‌خوانید.
پایداری 94 درصد ازدواج‌های دانشجویی در 12 سال گذشته
مصطفی رستمی در ابتدای این نشست خبری با تاکید بر مانا بودن ازدواج‌های دانشجویی گفت: «ازدواج دانشجویی از اولویت‌های نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌هاست و امسال بیست‌وششمین دوره همسفر تا بهشت برگزار خواهد شد. معنای ازدواج دانشجویی، یعنی ازدواجی که در دوران دانشجویی اتفاق می‌افتد و یکی از بهترین شکل‌های ازدواج است چراکه در سنی رخ می‌دهد که فرد هنوز فارغ‌التحصیل نشده اما اقدام به ازدواج می‌کند و این نشانه باور به تشکیل خانواده و اعتلای زندگی است، از این رو توجه به ازدواج دانشجویی از تکالیف ماست.» رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها با اشاره به اینکه بررسی‌ها نشان می‌دهد یکی از بهترین و ماندگارترین ازدواج‌ها ازدواج دانشجویی است، افزود: «ما یک ذخیره چند صدهزار زوجی داریم که زمینه خوبی برای مطالعات در عرصه ازدواج را فراهم کرده است. یکی از حوزه‌هایی که به آنها توجه کردیم مانایی و پایداری ازدواج‌های دانشجویی است. در اصل گاهی اوقات نگرانی‌هایی بدون مطالعه و داشتن آمار مطرح می‌شد اما براساس آمار معتبر ثبت‌شده در ثبت احوال مشخص شد که ازدواج‌های دانشجویی یکی از پایدارترین مدل ازدواج‌ها در کشور است و بیش از ۹۴ درصد ازدواج‌های دانشجویی طی آمارهای 12 سال گذشته که ازدواج‌های صورت‌گرفته در آن براساس اقدامات حمایتی نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها بوده با پایداری زندگی مشترک‌شان روبه‌رو بوده‌اند.» مصطفی رستمی در حاشیه این نشست در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره حمایت نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری و دستگاه‌های مسئول از نهاد خانواده دانشجو گفت: «ازدواج امری است که دو جوان دارای مسئولیت عملا خودشان این بار را به دوش گرفتند و مهم‌ترین حافظان و حامیان ازدواج پس از ازدواج خود زوجین هستند. یعنی پایداری خانواده به ایثار و فداکاری و تحمل و مدارا و محبت و همسازی دو جوانی که کنار هم قرار گرفتند، بستگی دارد. همچنین ابزار و امکاناتی که در اختیار ما قرار دارد عملا بیشتر از این اجازه نمی‌دهد که در این زمینه وارد شویم.» او در همین زمینه افزود: «اصولا دانشجویان سال‌های آخر دانشجویی خود ازدواج می‌کنند و پس از آن نیز عملا از فضای دانشگاه خارج می‌شوند و وارد فضای کسب‌وکار و فضای بعد از دانشگاه می‌شوند. طبیعتا در آن دوره مخاطبان دیگری دارند و دستگاه‌های مسئول دیگری در این حوزه‌ها وجود دارد. یعنی دستگاه‌های مسئول در بحث حمایت از نهاد خانواده آن هم بعد از ازدواج، طبیعتا بیشتر بر عهده غیر از نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری است. بازه ماموریتی ما دوره دانشجویی زوج‌هاست که این برهه از زندگی‌شان در اختیار ما قرار دارد. البته همین برهه هم شامل قبل از ازدواج و خود ازدواج و دوران ابتدایی شروع زندگی مشترک می‌شود.»
آغاز ثبت‌نام26مین دوره «همسفر تا بهشت» از 7 آبان
طرح همسفر تا بهشت، یکی از مهم‌ترین و پررنگ‌ترین طرح‌های نهاد در بحث ازدواج دانشجویی است. این طرح هر سال در آذرماه و در مشهد برگزار می‌شود. جالب اینجاست که شرایط خاصی برای نام‌نویسی در این طرح وجود ندارد و همین‌که، تنها یکی از زوجین در زمان تاریخ رسمی عقد دانشجو باشد کفایت می‌کند. تاکنون 25 دوره از این طرح برگزار شده و بیش از 435 هزار دانشجو با این روش ازدواج کرده‌اند.
رئیس نهاد مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها در نشست خبری با تاکید بر اینکه از دیروز ۷ آبان‌ماه ثبت‌نام زوجین برای شرکت در طرح همسفر تا بهشت رسما آغاز شده است، اضافه کرد: «ثبت‌نام تا 30 آبان ادامه دارد. دانشجویان می‌توانند با مراجعه به درگاه ازدواج دانشجویی، اطلاعات اولیه را ثبت کنند و از اول آذرماه اعزام زوج‌های دانشجو به مشهد مقدس و اجرای رسمی دوره را بعد از ثبت‌نام خواهیم داشت. امیدواریم با حمایت نهادهای مختلف حداکثر ثبت‌نام برای این دوره را به‌خوبی پاسخ داده و محدودیتی برای شرکت دانشجویان در این طرح نداشته باشیم.»
عملکرد همرسان:11 هزار ثبت‌نام و ازدواج 14 زوج
در این میان باید به این مساله اشاره کرد که یکی از جدیدترین طرح‌های نهاد، سامانه همرسان است که مربوط به پیش از ازدواج دانشجویی و زمان آشنایی می‌شود. این طرح در آستانه یک‌سالگی خود قرار دارد و هدف آن شناساندن دانشجویان دارای شرایط ازدواج به یکدیگر است. مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها درباره سامانه همرسان نیز به «فرهیختگان»گفت: «سامانه همرسان با توجه به فرآیندی بودن ازدواج و تاثیر متغیرهای بسیاری مانند انگیزه مخاطب، رسیدن به تصمیم، مشارکت و رضایت خانواده‌ها، شرایط اقتصادی و مجموع متغیرهایی که منجر به پدیده ازدواج می‌شود فعال شده است، یعنی کاری که این سامانه انجام می‌دهد بحث شناسایی دختران و پسران شایسته و آماده ازدواج است که بانک اطلاعاتی بعد از جمع‌آوری مجموعه اطلاعات ضروری اولیه ارزیابی بسیار دقیق و مشاوره‌ای برای افراد دارای شایستگی و شرایط به یکدیگر معرفی شوند و آخرین مرحله نیز دخیل کردن خانواده‌ها در فرآیند ازدواج است. ما در آغاز راهیم و در حال حاضر 14 زوج ما محصول این سامانه هستند اما طبیعتا این آمار آماری نیست که زیاد باشد و باید توجه داشت که تنها حدود یک سال از افتتاح سامانه می‌گذرد.» او همچنین در نشست خبری درباره طرح همرسان که مربوط به دوره آشنایی زوجین دانشجو می‌شود، عنوان کرد: «تا به امروز 11 هزار دانشجو در این سامانه ثبت‌نام کرده‌اند و بعد از بررسی و مشخص‌شدن وضعیت آنها و صحت‌سنجی‌های دقیق و انجام مشاوره حرکت به سمت ازدواج آغاز می‌شود.»
1200 اثر به جشنواره مانا ارسال شد
جشنواره زوج مانا، یکی دیگر از طرح‌های نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در جهت ترویج شادی و نشاط، تداوم ارتباط با زوج‌های دانشجو و آموزش مهارت‌های کاربردی و مفید به این زوج‌هاست. در این جشنواره، زوجین دانشجو با ثبت تعداد فرزندان و کنشگری‌های اجتماعی می‌توانند در دوره آموزش مجازی شرکت کنند و آثار خود را در قالب ایده‌های آموزنده، تجربه‌های موفق و خاطرات شیرین زندگی مشترک خود برای جشنواره بفرستند. از 20 اسفند 1401 تا 20 خرداد 1402، 10 هزار و 539 نفر در این طرح شرکت کردند. تعداد چهار هزار و 747 نفر، کنشگری‌های اجتماعی داشتند و 9هزار و 198 نفر نیز دوره‌های آموزشی را گذرانده‌اند. آثار ارسال‌شده هزار و 200اثر بوده است.» رستمی در مورد این طرح و اختتامیه این طرح هم روز گذشته در نشست خبری خود گفت: «۱۰۰ خانواده با ملاک‌هایی همچون فرزندآوری، کنشگری اجتماعی، فعالیت جهادی، رتبه علمی زوجین، فعالیت‌های قرآنی و معرفتی، حضور در دوره‌های آموزشی و رضایت و صمیمیت خانوادگی به‌عنوان زوج‌های برتر در آذرماه در مشهد مقدس انتخاب خواهند شد. در این میان باید به این نکته هم توجه کرد که کنشگری‌های اجتماعی 150 خانواده برتر در قالب کارآفرینی، تالیف کتاب، رتبه قرآنی، جشنواره، مقام ورزشی، کار جهادی، مساوات و همدلی و همیار ازدواج بوده است. البته بیشترین عدد مربوط به کار جهادی با 556 نفر شده است.»
ثبت‌نام بیش از 20 هزار زوج دانشجو در طرح دردانه
طرح دردانه را هم باید از دیگر طرح‌های نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری برای بعد از ازدواج و تشویق به فرزندآوری دانست. این طرح برای نخستین بار و با مشارکت معاونت فرهنگی سیاسی این نهاد و بنیاد 15 خرداد و ستاد اجرایی فرمان امام در سال 1401 برگزار و تا اول خردادماه1402 تکمیل‌ظرفیت شد. در این طرح، 15 میلیون تومان وام قرض‌الحسنه، افتتاح حساب به نام فرزند با هدیه دو میلیون تومان؛ هدیه کارت یک میلیون تومانی به مادر و چهار قلم از ملزومات بهداشت نوزادان با عنوان بسته لبخند مادری به زوج دانشجو داده می‌شود. ثبت‌نام‌کنندگان در این طرح، بیش از 20 هزار نفر بودند؛ اما درنهایت پنج هزار زوج تعهدات بنیاد 15 خرداد، دوهزار و 500 زوج تسهیلات و هزار مادر نیز بسته لبخند مادری را دریافت کردند.» رئیس نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها درباره این طرح گفت: «تاکنون 10 هزار و 359 خانواده دانشجویی حائز شرایط برای این طرح معرفی شدند و با تعهداتی که بنیاد15 خرداد، بانک صادرات و مهر داشتند این طرح حمایتی اجرا می‌شود.»
جای خالی بهره‌برداری پژوهشی از داده‌های ازدواج دانشجویی
نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها اطلاعاتی را از زوجین دانشجو به دست می‌آورد. برای مثال در طرح همسفر تا بهشت پرسشنامه‌ای برای گرفتن اطلاعات زوج دانشجو به آنها داده می‌شود، یا در طرح مانا درمورد موضوعات دیگری مانند پایداری روابط و... اطلاعاتی جمع‌آوری می‌شود. همچنین در طرح دردانه نیز نهاد اطلاعات فرزندآوری زوجین دانشجو را به دست می‌آورد و تمام این دیتاها می‌تواند به تحلیل‌های دقیق و پژوهش‌های کاربردی درمورد ازدواج‌های دانشجویی و به‌صورت جامع‌تر ازدواج‌های جوانان منتج شود. حتی با در اختیار قرار دادن تحلیل‌های مورد نظر به دانشگاه و مراکز مشاوره آنها می‌توان این دو نهاد را در راستای سیاستگذاری برای افزایش ازدواج دانشجویی یاری کرد. اما به نظر می‌رسد نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری نتوانسته تاکنون از این داده‌ها به‌خوبی استفاده کند. رئیس نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها با تاکید به اینکه تا به امروز دوبار به بررسی پرسشنامه‌های ازدواج دانشجویی پرداخته‌اند، به «فرهیختگان» گفت: «مولفه‌های بسیاری در این پژوهش‌ها مورد بررسی قرار گرفته است و فردی که کار آماری بلد باشد می‌تواند نتایج ارزشمندی را استخراج کند. این نتایج به متخصصان این حوزه در بحث خانواده و ازدواج داده شد و به‌صورت روایی این مطالب بیان شد. در این پژوهش‌ها میانگین سن ازدواج، تفاوت‌ها سنی، رده سنی طلاق‌ها و... مورد تحلیل قرار گرفته است.» او درخصوص قرار دادن نتایج حاصل از این تحلیل‌ها در اختیار مراکز مشاوره بیان کرد: «درمورد قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت اختیاری به دست ما سپرده شده که طبق آن مراکز مشاوره، مدیریت و تایید روسا و چارت آن دچار تغییراتی شد اما این تحلیل داده‌ها هنوز در اختیار مراکز مشاوره قرار نگرفته است.»