سیامک خاجی، دبیر گروه ورزش: بازی‌های آسیایی عملا در سال‌های اخیر تحت سلطه سه کشور چین، ژاپن و کره‌جنوبی بوده و سایر کشورها معمولا برای کسب رتبه چهارم این رقابت‌ها در قاره کهن تلاش می‌کنند. در دوره قبل مطابق انتظار اندونزی این رتبه را به دست آورد اما این کشور شرق آسیا نتوانست در این دوره چندان موفق باشد و رتبه‌ای بهتر از سیزدهمی کسب نکرد و درحالی‌که در دوره قبل 31 مدال طلا به دست آورده بود این بار فقط هفت طلا نصیب کاروان اندونزی شد تا اهمیت میزبانی این تورنمنت بیش از قبل نمایان شود. در ادامه به بررسی وضعیت رقبای اصلی ما و همچنین چند کشور همسایه در دوره‌های اخیر پرداخته و میزان پیشرفت یا افت آنها در دوره اخیر را بررسی می‌کنیم.
هند؛ سرمایه‌گذاری بیشتر و استفاده از سرمایه انسانی
هندی‌ها بالاخره عنوان پرجمعیت‌ترین کشور دنیا را از چین گرفتند و امسال در صدر این فهرست البته با اختلافی کم قرار دارند. در چنین شرایطی این کشور نه‌تنها به‌سرعت درحال پیشرفت اقتصادی و سیاسی است بلکه تلاش کرده تا با سرمایه‌گذاری مناسب در ورزش، خود را در این بخش هم به یک مدعی تبدیل کند. کاری که چین مدت‌هاست به لطف سرمایه انسانی عظیمی که در اختیار دارد انجام داده و در این سال‌ها نه‌تنها در آسیا بلکه یکی از مدعیان اصلی کسب رتبه نخست در المپیک هم بوده است. در این شرایط هند به‌سرعت با سرمایه‌گذاری مناسب و برنامه‌ریزی دقیق تلاش کرده تا سکوی‌های ورزش دنیا را هدف بگیرد.
هندی‌ها تا المپیک 2008 پکن هیچ‌گاه در ورزش‌های انفرادی موفق به کسب مدال نشده بودند و هر هشت طلای قبلی‌شان را در هاکی روی چمن که یکی از ورزش‌های اصلی و تخصصی این کشور محسوب می‌شود کسب کرده بودند. طلای آبهیناو بندرا در تیراندازی المپیک پکن نقطه عطفی در ورزش این کشور محسوب می‌شود. آنها در 15 سال اخیر توجه زیادی به ورزش داشته و هزینه‌های زیادی در آن کرده‌اند که حاصل آن کسب یک طلا، دو نقره و چهار برنز در المپیک 2020 توکیو بود که بهترین عملکرد آنها در یک دوره محسوب می‌شود. بودجه ورزش این کشور در سال 2008 تنها 70 میلیارد روپیه بود که این عدد تنها در عرض دو سال به 36.7 میلیارد روپیه رسید که البته میزبانی از بازی‌های کشورهای مشترک‌المنافع در این افزایش بودجه تاثیر زیادی داشت. آنها برای سال مالی 2024-2023 نیز بودجه خود را نسبت به سال قبل 11 درصد افزایش دادند و به 34 میلیارد روپیه رساندند و با توجه به عملکرد درخشانی که کاروان این کشور در بازی‌های آسیایی هانگژو داشت حالا به‌خوبی از ارزش این سرمایه‌گذاری و هزینه در ورزش آگاهند. البته با توجه به جمعیت بالای این کشور هنوز هم این عدد چندان بالا نیست و سرانه بودجه ورزش برای هر نفر تنها 24 روپیه است درحالی‌که این عدد در کشوری مثل انگلیس 4898 روپیه و در استرالیا 976 روپیه به ازای هر نفر است. آمارها در هند نشان می‌دهد که بودجه ورزش این کشور در این سال‌ها با افزایش خوبی همراه بوده و توجه دولت این کشور به این مقوله باعث شد تا درنهایت آنها در این دوره با 107 مدال (28 طلا، 38 نقره و 41 برنز) در سکوی چهارم قرار گیرند و با توجه به اینکه دوره بعدی در ژاپن برگزار می‌شود و احتمالا این کشور رده دوم را در اختیار خواهد گرفت شاید شاهد رقابتی نزدیک بین کره‌جنوبی و هند برای سکوی سومی باشیم. آنها در این دوره بیشترین مدال خود را در سه رشته تیراندازی، دوومیدانی و تیراندازی با کمان کسب کردند.
ازبکستان؛ توسعه متوازن
این کشور آسیای‌مرکزی در دوره‌های اخیر جهش چشمگیری در رده‌بندی بازی‌های آسیایی داشته و این بار هم دوباره بر سکوی پنجم قرار گرفتند. ازبک‌ها در چند دوره رده‌های هشتم تا یازدهم را در اختیار داشتند اما سرمایه‌گذاری درست آنها در ورزش و نگاه برنامه‌محور و کارشناسانه به آن باعث شد تا بتوانند با سرعت عجیبی خود را به جمع مدعیان برسانند. در سال‌های گذشته بیشتر مدال‌های طلای این کشور در رشته‌های قایقرانی، کشتی و بعضا دوومیدانی به دست می‌آمد اما پس از بازی‌های آسیایی 2014 در اینچئون استراتژی ازبک‌ها در ورزش تغییرات زیادی داشت و آنها با مطالعاتی که داشتند به سراغ ورزش‌هایی رفتند که بیشتر در آن می‌توانستند موفق باشند و کسب مدال کنند. آنها می‌دانستند که با ادامه روند قبلی تنها همان حدود 10 طلا نصیب‌شان می‌شد و با توجه به پیشرفت سایر کشورها احتمالا قرار نیست تغییری در جایگاه‌شان حاصل شود. به همین دلیل به سراغ ورزش‌هایی رفتند که تصور می‌کردند می‌توانند در آنها جزء مدعیان باشند و تعداد قهرمانی‌های خود را بالاتر ببرند و بالطبع جایگاه بهتری هم در رده‌بندی نهایی پیدا کنند. این اتفاق البته برای ورزش ما هم رخدادی منفی محسوب می‌شد چراکه در برخی ورزش‌ها مانند کوراش، تکواندو و بوکس ما هم امید به کسب مدال هستیم و آنها به‌سرعت در این رشته‌ها پیشرفت کردند. حاصل این نگاه مدبرانه کسب 21 مدال طلا در جاکارتا 2018 بود که آنها را به رده چهارم رساند و جالب اینکه نیمی از این مدال‌ها تنها در دو رشته بوکس و کوراش به دست آمد. این روند در هانگژو نیز ادامه داشت و آنها این بار تنها روی دو رشته اصلی خود متمرکز نبودند و در رشته‌هایی چون کوراش، جودو، دوومیدانی، بوکس، ژیمناستیک و قایقرانی روئینگ حداقل دو طلا کسب کردند تا نشان دهند که ورزش ازبک‌ها به‌سرعت درحال پیشرفت است و مسئولان تصمیم‌گیر در این کشور تلاش دارند تا با یک توسعه متوازن خود را در جمع مدعیان نگه داشته و حتی نیم‌نگاهی هم به رتبه زیر 20 در المپیک پیش‌رو داشته باشند.
قزاقستان؛ دوری از شوروی و افول
این کشور که پس از فروپاشی شوروی سابق شکل گرفت از بازی‌های آسیایی 1994 هیروشیما راهی این مسابقات شد و از همان دوره نخست با قدرت کارش را آغاز کرد. آنها همواره در یکی از دو رتبه چهارم یا پنجم حضور داشتند و معمولا بین 20 تا 28 طلا را به چنگ می‌آوردند. قزاق‌ها تنها در هانگژو 2010 به 18 طلا رسیدند که در آن دوره هم پنجم شدند اما در دو دوره اخیر افت شدیدی را تجربه کرده‌اند که مسئولان ورزش این کشور را نگران کرده است و حالا در تلاشند تا راهکاری برای حل این مشکل پیدا کنند. قزاق‌ها در سال 2014 که بیشترین مدال طلای تاریخ خود در بازی‌های آسیایی را کسب کردند با اتکا به رشته‌هایی چون بوکس، قایقرانی کانو، دوومیدانی، کاراته، شنا و تیراندازی به این مهم دست پیدا کردند اما در دو دوره اخیر افت عجیبی در بوکس داشتند که از 6 طلا به صفر رسیدند و در دوومیدانی، شنا و تیراندازی نیز اوضاع تقریبا به همین منوال بود. آنها اگرچه این بار در دوچرخه‌سواری، ژیمناستیک، جوجیتسو و سامبا مدال‌های خوبی گرفتند اما مجموع 15 طلا اصلا برای کاروان این کشور راضی‌کننده نبود به‌خصوص که باعث شد به رده نهم سقوط کنند. در هانگژو اوضاع به مراتب بدتر هم شد چراکه تنها در کانو، دوچرخه‌سواری، تیراندازی، جوجیتسو و کاراته صاحب مدال طلا شدند تا با فقط 10 طلا بدترین نتیجه تاریخ این کشور در بازی‌های آسیایی ثبت شده و به رتبه یازدهم سقوط کنند. شاید افت بوکس این کشور مهم‌ترین دلیل سقوط چند پله‌ای کاروان این کشور در بازی‌های آسیایی باشد اما معضل دوپینگ و مشکلاتی که در برخی ورزش‌ها دارند از دیگر دلایلی است که قزاق‌ها به چنین اوضاعی دچار شده‌اند. پس از المپیک 2020 رسانه‌های این کشور به‌شدت از عملکرد کاروان این کشور در توکیو انتقاد کردند و معتقد بودند یک فاجعه رخ داده است و ورزش این کشور نیازمند تحولی اساسی است. جالب اینکه مهم‌ترین دلیلی که به آن اشاره داشتند این بود که اثرات تمرینات و استراتژی‌های دوران شوروی در ورزش این کشور به پایان رسیده و به همین دلیل به تدریج باید شاهد افول قزاق‌ها در بازی‌های آسیایی و المپیک باشیم. جالب اینکه این کشور در فاصله سال‌های 2007 تا 2012 چهار ورزشکار چینی و 12 روس را با تغییر تابعیت به جمع ورزشکاران خود اضافه کرد که آنها در رقابت‌های مهم کاروان قزاقستان را همراهی کردند.
بحرین؛ به دنبال مدال از خارج
استراتژی این کشور کوچک حاشیه خلیج‌فارس نیز در نوع خود جالب توجه است. آنها به جای سرمایه‌گذاری روی ورزشکاران داخلی ترجیح داده‌اند که از لقمه آماده استفاده کنند و ورزشکاران دیگر کشورها را با پرداخت پول به خدمت گرفته و تابعیت بحرینی را به آنها اعطا کنند. در همین شرایط آنها با تیمی چندملیتی راهی هانگژو شدند و جالب اینکه این خارجی‌ها در هر 10 مدال طلایی که این کشور کسب کرد تاثیر‌گذار بودند و فقط در دو تیم 4 در 400 متر زنان و 4 در 400 متر میکس، دو بحرینی حضور داشتند. در این شرایط مشخص است که جایگاه ورزش این کشور اصلا در اینجا نیست و اگر ورزشکاران روسیه، ارمنستان، کنیا، نیجریه و... نبودند آنها شاید با دست خالی و در جایگاهی به مراتب پایین‌تر مسابقات را ترک می‌کردند اما به لطف همین مدال‌های اجاره‌ای موفق شدند رتبه نهم را به دست آورند. بحرین شاید با این روال بتواند خود را در چنین رتبه‌هایی نگه دارد اما بعید است ورزش این کشور بتواند با این پول‌پاشی‌ها پیشرفتی کرده و در آینده صاحب جایگاهی در آسیا شود.
عراق؛ سرمایه و نیروی انسانی بدون نتیجه
عراق شاید نزدیک‌ترین نمونه به ورزش ما باشد که تقریبا شرایط یکسانی با ما دارد. این کشور پس از دو جنگ توانست زیرساخت‌هایش را بازسازی کرده و با توجه به امکانات و منابع مالی خوبی که در سال‌های اخیر در این کشور وجود داشته، توانسته است تا مراکز ورزشی و ورزشگاه‌های مجهزی را بسازد اما در این میان موضوع اصلی این است که با توجه به همه این هزینه‌ها چرا ورزش این کشور نتوانسته در این سال‌ها پیشرفت لازم را داشته باشد. عراقی‌ها در دوره قبل در جاکارتا موفق به کسب یک طلا و دو نقره شدند اما این بار هیچ خبری از مدال‌های رنگارنگ نبود و این کشور درحالی‌که با 33 ورزشکار شامل 32 مرد و یک زن در 12 رشته در این تورنمنت شرکت کرده بود با سه مدال برنز در کاراته، بوکس و تکواندو به هیچ عنوان نتوانست انتظارات را برآورده کرده و عملکردی بسیار بد در این تورنمنت داشت. عراقی‌ها در این سال‌ها نشان دادند که تنها با پول نمی‌توان در ورزش به موفقیت رسید و باید راهبرد و برنامه‌ریزی و نقشه راه مناسبی را برای رسیدن به مدال‌های آسیایی و المپیک طراحی کرد.
قطر؛ پولدارها همیشه قهرمان نمی‌شوند
شاید برخی انتظار داشته باشند که قطریها با توجه به امکانات فوق‌العاده و زیرساخت‌های ورزشی که در کشور خود دارند و البته پول هنگفتی که از نفت به دست می‌آورند یکی از کشورهای مدعی در این رقابت‌ها باشند اما آنها در این دوره با کسب تنها 5 طلا رتبه‌ای بهتر از پانزدهمی کسب نکردند. مدال طلای آنها در هندبال با توجه به تیم چندملیتی که دارند و اینکه مدعی قهرمانی جهان نیز هستند، چندان دور از انتظار نبود. در دوومیدانی نیز قطریها 3 طلا گرفتند و در سامبا هم این تیم به مقام قهرمانی رسید. جالب اینکه در رشته‌های انفرادی این کشور با وجود جمعیت کمی که دارد کمتر به سراغ استفاده از ورزشکاران وارداتی رفته‌اند و البته همین کمبود نیروی انسانی در این کشور سبب شده تا نتوانند در ورزش چندان نمایشی فوق‌العاده داشته باشند. البته قطریها برنامه‌ریزی درازمدتی را آغاز کرده‌اند تا در سال 2030 که رقابت‌ها به میزبانی این کشور برگزار می‌شود بتوانند به موفقیت رسیده و حداقل یکی از چهار رده نخست را کسب کنند. اتفاقی که اگرچه بسیار سخت و دور از تصور به نظر می‌رسد اما برای کشوری که به تازگی میزبانی جام‌جهانی را تجربه کرده و آن را به بهترین شکل برگزار کرده است غیرممکن نیست.