سعید توتونکار، پژوهشگر:دیدن و دیده شدن، هم نیاز است، هم حق و هم مسئولیت. عصر ارتباطات با انبوهی از ابزارهای متنوع و پیشرفته این فرصت را به ما داده تا هوشمندتر زندگی کنیم. البته از نظر پنهان نمی‌داریم که صاحبان اصلی این صنعت همواره خواسته‌اند تا از این امکان برای توسعه قدرت و حکمرانی خود در تمام قلمروها ازجمله سرزمین ما بهره ببرند؛ اما می‌توان این تهدید را با تدبیر آگاهانه و هوشمندانه به یک فرصت بزرگ تبدیل کرد.
جامعه از میلیون‌ها انسان تشکیل شده که هر‌کدام به‌‌منزله یک سلول زنده، بخشی از من واحد کل هستند. در جامعه یکی برای همه و همه برای یکی زندگی می‌کند و اگر لازم شد می‌میرد. تنها زمانی می‌توان به این هدف مقدس نزدیک شد که هم تک‌‌تک افراد و هم کلیت جامعه خوب ببینند و خوب دیده شوند.
بسیاری از رفتارهای اجتماعی ما از جنس نشان دادن است برای به‌‌شمار آمدن. برای معنی پیدا کردن. برای فرار از بیهودگی و فرسودگی. برای دریافت توجه و امکانات. برای دریافت بودجه کافی رشد حیات. برای بزرگ شدن، قدرتمند شدن، پیروز شدن. اگر سازماندهی درستی برای دیده شدن افراد وجود نداشته باشد یا ضعیف می‌شوند و از بین می‌روند و یا هدر می‌روند و تولید نابسامانی می‌کنند و یا فاسد می‌شوند و علیه حیات جامعه یک حیات و حکمرانی ناهمخوان موازی و یا متعارض انگلی و یا ویروسی به وجود می‌آورند. بسیاری از تظاهرات ناهنجار افراد و گروه‌ها در جامعه از جنس اعتراض به ندیده شدن است. اعتراض به بی‌جایی، اعتراض به خطر حذف شدن، خطر شناخته نشدن، خطر تحریف و انحراف، خطر تبدیل شدن به عنصر نامطلوب.
اگر حکومت دیده نشود، شناخته نشود، ارتباط به‌‌تدریج با بدنه جامعه قطع خواهد شد و جامعه از آن روح واحد فاصله خواهد گرفت و همگرایی و هم‌افزایی و همراهی و همدلی و یکدلی، تبدیل به واگرایی و جدایی و نفرت خواهد شد.
ابزارهای قدرتمند و هوشمند ارتباطی می‌توانند سهم بسیار بزرگی در برآوردن نیاز دیدن و دیده شدن داشته باشند. سامانه‌های هوشمند و الگوریتم‌های پیشرفته می‌توانند بسیاری از واسطه‌های دلالی اطلاعات و تفسیر و تأویل جعلی و دلبخواهی و رانت‌های شناختی را از بین حکومت و مردم حذف کنند تا مردم به سطح اول حکمرانی نزدیک و نزدیک‌تر شوند.
اگر فرآیند تغییر تحول قدرت و حکومت را در تاریخ بررسی کنیم، به این حقیقت جذاب و ارزشمند خواهیم رسید که هر‌چه پیش‌تر می‌رویم، ابزارهای سخت قدرت و حکومت و تعریف‌های صلب و جامد بیرونی از حکمرانی به‌تدریج جای خود را به امکان‌های نرم و فرصت‌های درونی می‌دهند و طراحی ساختارها و فرآیندها با مخاطب قرار دادن ذهن و روح انسان‌ها، جسم آنان را استخدام می‌کند. این روند یک بشارت بزرگ در خود دارد. حرکت انسان به‌سمت تقدیر حتمی خویش. یعنی جامعه‌ای بر مبنای کرامت انسانی که در آن عقل به‌عنوان حجت الهی به شکوفایی رسیده و قواعد حکمرانی را چنان فهم کرده که فارغ از ابزارهای کنترلی ظاهری به حکمت و مصلحت دست می‌یابد و در یک منظومه بزرگ نقش خود را به‌درستی ایفا می‌کند. منظومه‌ای که ما آن را به نام ولایت می‌شناسیم.
هر‌چند جهان غرب با توسعه ابزارها، امروز در این مسیر پیشرفته‌تر به‌نظر می‌رسد، اما یک خلأ بزرگ در جامعه غربی مانع از آن خواهد شد که این فرصت به اوج کمال خود دست یابد و آن فقدان فهم درست از انسان است. غرب این فرصت را در راه رباتیزه کردن انسان به کار بسته و در آن پیشرفت‌های شگفت‌انگیزی به‌دست آورده است، اما نقطه توقف آن در جایی است که دیگر جامعه‌ای در غرب شکل نخواهد گرفت. بلکه جوامع غربی مانند یک بمب ساعتی به‌سمت واگرایی جمعیت و انفجار بزرگ اجتماعی حرکت می‌کنند.
اگر امروز در جامعه ولایی ایران، فهم دقیق و بنیادینی از نقش ابزارهای مدرن ارتباطی در عبور انسان از حیات سخت متمرکز در جسمانیت و مادیت به‌سمت روحانیت و معنویت فراهم شود، به‌کارگیری فاخر این محصول صنعتی در تحقق تمدن ایرانی- اسلامی سرعت رسیدن به مقصد را چندین برابر بیشتر خواهد کرد؛ چرا‌که دین مبین اسلام حکمرانی را بدون هیچ‌گونه لکنت، سهم تک‌تک افراد بشر می‌داند و برای آن همواره مبارزه کرده و هزینه‌های گزاف پرداخت کرده است. تعریف انسان به‌عنوان خلیفه‌الله یک عنوان تشریفاتی نیست. ناخدایی انسان روی زمین یک برنامه مدون و طرح جدی از سوی خداست.
مجموعه تعالیم دین را می‌توان در توضیح این اصل به تفصیل نشان داد و اثبات کرد. حال در دوره‌ای قرار داریم که به ما امکان می‌دهد بشر ناشناس نماند. گمشده و ناپیدا نباشد. دیده شود و ببیند. یک جامعه شفاف و زلال تدارک ببیند و سهم و نقش خود را در آن بیابد. احساس پوچی و اضافگی نکند. احساس بی‌ارزشی و ذلت نداشته باشد. هر‌شخص یک شخصیت تعریف‌شده اجتماعی داشته باشد. به این باور برسد که یک ملت بلکه یک امت پشتیبان اوست و او متعلق به یک ملت و امت است. این عظمت تنها زمانی به‌دست خواهد آمد که دین خدا انسان را تعریف کند و امروز می‌توانیم بگوییم که ابزارهای ارتباطی موجود می‌توانند حق و مسئولیت حکمرانی عمومی را تامین کنند.
عنوان حکمرانی عمومی در دین همان واجب بزرگ امر به معروف و نهی از منکر است. حرکت انسان به‌سمت و سوی آمریت. همان هدفی که همه عبادات در کنار آن به‌منزله تری نوک سوزن در برابر دریاست. یعنی همان هدف نهایی رشد و بلوغ انسان در ارتباط‌گیری با حاکم عالم.
اگر نگاهی عمل‌گرا به مساله داشته باشیم و به جست‌وجوی ابزار عملیاتی مناسب بپردازیم، تکمیل و تکامل ضریب نفوذ سامانه‌های هوشمند اداره جامعه خدمت بزرگی به تحقق این آرمان خواهد داشت.