سارا طاهری، خبرنگار:کارکنان مهم‌ترین دارایی سازمان هستند و میزان توانمندی و تخصص آنها ارتباط مستقیمی بر موفقیت سازمان دارد. برنامه‌ریزی برای تقویت توانایی‌ها و آموزش آنها براساس نیازهای جدید یکی از دغدغه‌های مهم سازمان‌ها در شرایط رقابتی امروز است. دفتر توانمندسازی و مهارت‌های کاربردی در دانشگاه آزاد اسلامی وظیفه توانمندسازی کارکنان را برعهده دارد و در راستای همین وظیفه ماموریت‌هایی را نیز برعهده دارد.
سمیه قدیری، مدیرکل دفتر توانمندسازی و مهارت‌های کاربردی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید این دفتر ماموریت‌های زیادی را در راستای اهداف سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد در دستور کار قرار داده است. به‌طور مثال توان‌افزایی و ایجاد مهارت‌های بالقوه کارکنان در این دفتر دنبال می‌شود زیرا او معتقد است دانشگاه باید به دنبال استراتژی‌های جدید و نوآورانه باشد تا بتواند با تغییرات و چالش‌های محیطی و فناوری مواجه شود. این دفتر همچنین ضمن رصد و پایش محیط بین‌المللی می‌خواهد با شناسایی ظرفیت‌های آموزشی دانشگاه در مناطق هدف، به اجرای طرح‌های آموزشی اقدام کند. قدیری همچنین از برگزاری طرح اعتلا در دانشگاه هم خبر داده و گفته گستره اجرایی این طرح سراسر کشور را شامل می‌شود و در دو مرحله مقدماتی یعنی بهمن 1401 تا شهریور 1402 و تکمیلی در مهر 1402 تا شهریور 1403 برگزار می‌شود. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه بخوانید.
برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت در سطح ملی و بین‌المللی
دفتر توانمندسازی و مهارت‌های کاربردی دانشگاه مسئولیت‌های مختلفی دارد و پروژه‌های مختلفی هم برای خود تعریف کرده است. مهم‌ترین برنامه این مجموعه در حال حاضر چیست؟
با توجه به سیاست‌های کلان دانشگاه و نیز اهداف تعریف شده در برنامه پنج‌ساله راهبردی و عملیاتی دانشگاه، این دفتر برنامه‌های متعددی در این زمینه مدیریت و راهبری کرده است. به صورت کلی دفتر توانمندسازی و مهارت‌های کاربردی دانشگاه در حال‌حاضر با نگاه به حوزه‌های درون دانشگاهی و برون دانشگاهی به صورت همزمان برنامه‌هایی را در دست اجرا دارد. یکی از این برنامه‌ها، شناسایی و امکان‌سنجی نیازهای آموزشی و برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت در سطح ملی و بین‌المللی است. این برنامه در دو بخش درون‌سازمانی و برون‌سازمانی در حال اجرا است. در بخش درون سازمانی با تمرکز بر محیط دانشگاه آزاد اسلامی به شناسایی نیازهای مخاطبان دانشگاه اقدام شده است و با برگزاری دوره‌های جامع سعی در پاسخ به نیازهای آنان هستیم. در بعد خارج از سازمان نیز با مدنظر قرار دادن دامنه ملی و بین‌المللی تلاشمان در شناسایی مخاطبان در این حوزه است.
ایجاد بانک‌های اطلاعاتی فرصت‌های آموزشی بین‌المللی
در سطح ملی و بین‌المللی تاکنون چه اقدامی کرده‌اید؟
در سطح ملی برنامه‌ریزی‌هایی برای برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت برای برخی سازمان‌ها و ارگان‌ها از جمله وزارت کشور، سازمان شهرداری، بیمه و همچنین عموم جامعه انجام شده است. در بعد بین‌المللی نیز ضمن پایش محیطی، تلاش داریم بانک‌های اطلاعاتی درخصوص فرصت‌های آموزشی در سطح بین‌المللی ایجاد کنیم. به صورتی‌که این دفتر ضمن شناسایی برخی کشورها، همایش‌ها و جشنواره‌های آموزشی در تلاش است تا بستری برای حضور فعال دانشگاه آزاد در بخش‌های آموزشی بین‌المللی را فراهم کند.
شبکه‌سازی و توانمندسازی دانشجویان با توجه به خلاهای موجود
تا جایی که مطلع هستم یکی دیگر از برنامه‌های شما در دفتر توانمندسازی انجام اقداماتی برای کاهش وابستگی به شهریه است.
بله؛ ظرفیت‌سازی و بسترسازی شناسایی منابع درآمدی و متنوع‌سازی آن برای عدم وابستگی به شهریه دانشجویی یکی‌دیگر از برنامه‌هایی است که دفتر توانمندسازی و مهارت‌های کاربردی اقدامات موثر و ارزشمندی در این زمینه داشته است.
مشخصا چه اقداماتی مد‌نظرتان است؟
انعقاد تفاهمنامه با بیمه نوین و مرکز آموزش مدیریت دولتی از آخرین تفاهمنامه‌هایی است که در راستای توسعه آموزش‌های کوتاه‌مدت و تولید محتوای آموزشی منعقد شده است. انعقاد تفاهمنامه با وزارت کشور و سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها را نیز در دست اقدام داریم که جلسات کارشناسی متعددی در این زمینه برگزار شده که نهایتا کارگروه‌های تخصصی علمی و اجرایی به همین منظور تشکیل شده است. یکی از برنامه‌هایی که برای اولین بار در دانشگاه آزاد اسلامی اجرایی خواهد شد، برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه دانشجویان است. دفتر توانمندسازی و مهارت‌های کاربردی با توجه به مطالعات و بررسی‌های صورت گرفته، برگزاری دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت ویژه دانشجویان را در دستورکار قرار داده است. هدف‌مان از این طرح شبکه‌سازی و توانمندسازی دانشجویان است که در ابتدا نیازسنجی و شناسایی خلاهای موجود انجام شده و سپس به طراحی و برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه دانشجویان برای رفع این خلاها و پاسخ به نیازها انجام می‌شود. البته سیاست‌ها و راهکارهای کسب درآمدهای غیرشهریه‌ای با محوریت اسناد بالادستی کشور اعم از سند آمایش سرزمین، برنامه‌های توسعه کشور و نیز سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی تنظیم شده است. بر این اساس، هر یک از استان‌های کشور و واحدهای دانشگاهی مستقر در استان‌ها باید براساس مطالعات امکان‌سنجی و توان‌سنجی صورت‌گرفته نسبت به برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌های برنامه‌های مورد اشاره با هدف کسب درآمدهای غیرشهریه‌ای اقدام کنند. از استان‌ها و واحدهای دانشگاهی انتظار داریم با توجه به آنچه در نظام بودجه‌بندی دانشگاه تعریف شده است، با مطالعه و برنامه‌ریزی دقیقی که در راستای آمایش سرزمین و بسته‌های کاری سند تحول و تعالی دانشگاه خواهند داشت؛ به اهداف تعیین شده دست یابند.
به روزهای پایانی سال نزدیک شده‌ایم. در یک سال گذشته چه اقداماتی را در راستای رسیدن به اهداف سند تحول و تعالی دانشگاه انجام داده‌اید؟
ماموریت‌هایی برای دفتر توانمندسازی و مهارت‌های کاربردی، در سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد دیده شده است که این دفتر با توجه به این ماموریت‌ها، اقداماتی را متناسب با اهداف بسته‌های کاری دستیابی به سازمان یادگیرنده و افزایش بهره‌وری و پایداری اقتصادی صورت داده است. در بحث دستیابی به سازمان یادگیرنده، توان‌افزایی و ایجاد مهارت‌های بالقوه کارکنان را دنبال می‌کنیم. علت این رویکردمان نیز این است که دانشگاه باید به دنبال استراتژی‌های جدید و نوآورانه باشد تا بتواند با تغییرات و چالش‌های محیطی و فناوری مواجه شود.
برای این رویکرد چه اقداماتی کرده‌اید؟
گروه‌های شغلی و تحصیلی در ساختار سازمانی و سمت‌های شغلی مختلف را بررسی و مطالعه کردیم و نظام‌نامه آموزشی برای سه گروه شغلی کارمندان، اعضای هیات‌علمی و مدیران تعریف و کارراهه شغلی برای هر یک از این گروه‌ها تبیین شد.
برنامه‌ریزی فعالیت‌های آموزشی منطبق با نیازهای شناسایی‌شده
اقدامات دیگر شما برای رسیدن به اهداف سند تحول چه بوده است؟
برای دستیابی به اهداف بسته‌های کاری فوق یعنی دستیابی به سازمان یادگیرنده و افزایش بهره‌وری و پایداری اقتصادی، ضمن رصد و پایش محیط بین‌المللی در تلاش هستیم تا با شناسایی ظرفیت‌های آموزشی دانشگاه در مناطق هدف، به اجرای طرح‌های آموزشی اقدام کنیم. همچنین تلاش داریم تا ضمن ایجاد تعامل با برخی دانشگاه‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، شرایطی برای فعالیت‌های مشترک بین‌المللی را فراهم کنیم.
این دفتر در جهت دستیابی به اهداف بسته کاری دستیابی به سازمان یادگیرنده و افزایش بهره‌وری و پایداری اقتصادی، ضمن شناسایی خلاهای موجود هرکدام از بخش‌های دانشگاه آزاد اسلامی، در تلاش است تا فعالیت‌های آموزشی و دوره‌های تعریف‌شده منطبق با نیازها و خلاهای شناسایی شده باشد. همچنین یکی از فعالیت‌های تدارک‌دیده‌شده در این حوزه؛ سطح‌بندی کارکنان برای هدفمند کردن نظام آموزشی دوره‌های آموزشی کوتاه‌مدت درون سازمانی است.
کارکنان گواهینامه توانمندی شغلی را دریافت می‌کنند
منظورتان از سطح‌بندی کارکنان چیست؟
کارکنان در شش سطح مقدماتی، پایه، ارشد، خبره، عالی و پیشکسوت سطح‌بندی می‌شوند؛ در واقع کارکنان هر یک از مشاغل، می‌توانند در قبال گذراندن دوره‌های آموزشی و کسب نمره لازم از ارزیابی عملکرد؛ گواهینامه توانمندی شغلی را دریافت کنند. البته کارگروه‌های تخصصی را هم در تمام گروه‌های آموزشی اعم از علوم پایه، علوم پزشکی، علوم انسانی و... با کسب نظر از معاونت‌های موضوعی در دانشگاه تشکیل داده‌ایم. این کارگروه‌ها وظیفه شناسایی نیازهای آموزشی جدید و پرمخاطب و تدوین سرفصل‌های آموزشی و نیز بازنگری و به‌روزرسانی سرفصل‌های آموزشی موجود را برعهده دارند.
بهبود وضعیت برخی حوزه‌های کلیدی با طرح اعتلا
یکی از اقدامات اخیر دانشگاه آزاد اجرای طرح اعتلا است که برای اجرایی کردن سند تحول و تعالی این دانشگاه طراحی شده است. درخصوص این طرح توضیح دهید.
با توجه به اهمیت شبکه‌سازی اجتماعی، بصیرت‌افزایی انقلابی و توانمندسازی حرفه‌ای، طرح اعتلا با لحاظ مفاد سیاست‌های کلی ابلاغی مقام‌معظم‌رهبری در حوزه علم و فناوری و نقشه جامع علمی کشور و برای اجرای سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی طراحی شد. طرح اعتلا با تمرکز بر منابع انسانی فرهیخته دانشگاه آزاد اسلامی، تلاش دارد تا زمینه برای ایجاد بهبود وضعیت برخی حوزه‌های کلیدی از جمله تعالی‌بخشی به منابع انسانی را فراهم کند. همچنین در بخشی از این طرح ضمن پرورش نیروی انسانی در تلاش هستیم تا بستر عملی مدیریت انقلابی و مدیریت جهادی را به صورت عینی‌تر فراهم کنیم.
اساتید، کارمندان و مدیران مخاطبان طرح
یکی از جنبه‌های مهم این طرح توجه به گروه‌های مختلف در دانشگاه است. در این خصوص توضیح دهید.
بله؛ یکی از نکاتی که در طرح اعتلا به آن توجه شده است توجه به گروه‌های مختلف از منابع انسانی دانشگاه آزاد است. طرح اعتلا برای تعالی‌بخشی معرفتی، مهارتی و حرفه‌ای ضمن پوشش مسئولان، اساتید و کارمندان تلاش دارد تا به اهداف خود در تمام ارکان دانشگاه آزاد دست پیدا کند. پس به‌صورت کلی مخاطبان دوره طرح ملی اعتلا، اساتید، کارمندان، مدیران دانشگاه آزاد و کارکنان سازمان مرکزی هستند. هرچند سازوکاری نیز طراحی شده است که خانواده‌های شرکت‌کنندگان نیز به صورتی با این طرح در تعامل باشند. به صورتی‌که هم زمان و به صورت متناسب با اقتضائات برگزاری دوره‌ها در سطح کشور، برای خانواده‌های شرکت‌کنندگان نیز برنامه‌هایی تدارک دیده شده است.
تعامل دولت و دانشگاه در طرح ملی اعتلا
مهم‌ترین نقطه قوت این طرح را چه می‌دانید؟
با توجه به تعامل دولت و دانشگاه آزاد اسلامی برای اجرای این طرح، بهره‌گیری از ظرفیت علمی، فرهنگی، اجتماعی و مدیریتی از حضور مسئولان استانی و منطقه‌ای (امام‌جمعه، استاندار، فرمانده سپاه، نمایندگان مجلس شورای اسلامی، مدیران کل استانی و...) به‌عنوان یکی از قوت‌های مهم این طرح مشخص است که می‌تواند بستر مناسبی برای منابع انسانی دانشگاه آزاد را فراهم کند.
برای برنامه‌ریزی و مدیریت طرح اعتلا، ستاد راهبری در این خصوص تشکیل شد و برای اجرایی کردن طرح در سطح کشور ستادهای استانی در حال تشکیل هستند که این ستادها خود در دو بخش کمیته‌های علمی و کمیته‌های اجرایی طرح می‌شوند که وظیفه اجرایی کردن مناسب برنامه‌های طرح اعتلا را دارند. مسئولیت هدایت و سیاستگذاری، نظارت و ارزیابی و نیز حمایت، پشتیبانی و اجرای «طرح ملی اعتلا» برعهده معاونت امور مجلس و ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد بود و تمامی مراحل ثبت‌نام، ارزشیابی، اخذ گواهی و... از طریق سامانه «دفتر توانمندسازی و مهارت‌های کاربردی دانشگاه» خواهد بود.
برگزاری طرح اعتلا در دو مرحله مقدماتی و تکمیلی
گستره اجرایی شدن این طرح چگونه است؟
گستره اجرایی این طرح در سراسر کشور است. در بهمن و اسفندماه 1401 این طرح در استان تهران، در بهار 1402 به صورت منطقه‌ای و در تابستان 1402 در سطح کشور اجرایی می‌شود. طرح ملی اعتلا در دو مرحله مقدماتی یعنی بهمن 1401 تا شهریور 1402 و تکمیلی در مهر 1402 تا شهریور 1403 برگزار می‌شود.
برای حسن انجام طرح اعتلا در گستره ملی و همچنین افزایش ضریب اجرایی این طرح دستورالعمل‌هایی پس از بررسی‌های متعدد نهایی شدند و فعالیت‌های اجرایی در این خصوص مشخص شد. به‌صورتی‌که دستورالعمل‌های این طرح در دو فاز اجرایی و مالی تدوین و نهایی شد. از طرفی برای افزایش یکپارچگی این طرح در تمامی مناطق کشور، تقویم اجرایی و محتوای علمی در این خصوص طراحی و نهایی شد تا جایی که منابع آموزشی مربوط به این طرح و همچنین ساعات آموزشی هر درس نیز نهایی شدند. نکته مهم اینکه محتوا و سرفصل‌های دروس ارائه‌شده در طرح اعتلا، منطبق بر سرفصل‌های مصوب شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها و ستاد راهبری طرح ملی اعتلا بود.
طراحی دوره‌ها به صورت کارگاهی و مباحثه
قطعا برای اثربخشی این طرح نیز برنامه‌ریزی شده است. در این خصوص هم توضیح دهید.
بله. برای بهبود اثربخشی این طرح دوره‌ها به صورت کارگاهی و به روش هم‌اندیشی و مباحثه طراحی شد. بنابراین تعداد اساتید و مخاطبان طوری طراحی شده‌اند که امکان گفت‌وگو و مباحثه در بالاترین شکل ممکن مهیا شود. به صورت کلی دوره‌ها به نحوی برگزار می‌شوند که نتیجه آن ضمن ارتقای سرمایه اجتماعی نظام اسلامی، به تقویت و تعالی مرجعیت فکری و اجتماعی دانشگاهیان منتهی شده و شرکت‌کنندگان در این دوره‌ها، با شناخت دقیق نظام سلطه و رفتار‌شناسی دشمنان نظام اسلامی از ارزش‌ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی، دفاع عقلانی کرده و به نقد عالمانه مکاتب الحادی و التقاطی و جهاد تبیین در سطوح گوناگون اقدام کنند.