فاطمه طاری‌بخش، خبرنگار: آمار آموزش عالی به‌خصوص آمار کنکور از آن‌دست آمارهایی است که می‌تواند آینده کشور را به‌خوبی نشان دهد و رفتارهای دانشجویان و دانش‌آموختگان کشور را به زبان آمار بیان کند. برای مثال آمار انتخاب‌رشته 1401 نشان می‌دهد تنها حدود یک‌سوم از متقاضیان کنکور انتخاب‌رشته کردند و متقاضی ورود به دانشگاه هستند؛ اما طبق همین آمار اقبال جامعه به‌خصوص قشر جوان نسبت به گذشته به تحصیل در رشته‌های مختلف دانشگاهی کاهش داشته است. در راستای اهمیت آمارهای آموزش عالی روز گذشته، علی‌باقر طاهری‌نیا، رئیس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی در نشست خبری خود آمارهای جالبی درباره آموزش عالی امروز ایران ارائه داد. عدم رغبت داوطلبان به انتخاب‌رشته‌های مرتبط با گروه آزمایشی ریاضی چندسالی است که به یکی از بحث‌های داغ فعالان آموزش عالی تبدیل شده است. طاهری‌نیا در پاسخ به «فرهیختگان» با تایید این مساله گفت: «غیررقابتی‌ترین رشته ریاضی است و بعد از آن علوم انسانی قرار دارد. زمانی که ظرفیت علوم انسانی بیش از متقاضیان باشد پس رقابتی وجود نخواهد داشت. پذیرش بالا، تنوع رشته‌ها و دانشگاه‌های متعدد از عوامل غیررقابتی بودن رشته‌های این گروه هستند.» او با تاکید بر اینکه زمانی که ظرفیت بیش از متقاضیان باشد پس رقابت‌ها برای ورود به دانشگاه در آن رشته‌ها زیاد نخواهد بود، اظهار داشت: «تحصیل در حوزه علوم تجربی رقابتی است اما این مساله هم در همه رشته‌های این گروه وجود ندارد و تنها رشته‌های پزشکی و دندان رقابتی هستند. در علوم انسانی نیز رشته‌های پرطرفدار رقابتی هستند اما نسبت به تجربی و دو گروه دیگر کمتر است.»
رشد 56برابر جمعیت دانشجویان دختر طی 4 دهه گذشته
او در این نشست به مقایسه آمارهای پیش از انقلاب پرداخت و گفت: «پیش از انقلاب 80درصد جامعه دانشجویی در تهران و 20درصد در مابقی شهرها بودند؛ اما امروز 20درصد جامعه دانشجویی در تهران و مابقی در شهرستان‌هاست. همچنین سهم زنان بعد از انقلاب در آموزش عالی بیشتر از آقایان شده است. موضوع دیگر نیز افزایش جمعیت دانشجویی است، به‌طوری‌که بعد از انقلاب شاهد افزایش 50برابر جمعیت دانشجویی بوده‌ایم. سهم خانم‌ها در رشد آموزش عالی 56برابر شده که نشان از برقراری عدالت آموزشی برای دانشجویان دختر است.»
رئیس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی تصریح کرد: «پیش از انقلاب اسلامی جمعیت کل دانشجویی کشور 67 هزار نفر بوده که از این میزان 19 هزار نفرشان، دانشجویان دختر بوده‌اند؛ اما امروز با توجه به اینکه جمعیت کل دانشجویان 3 میلیون و 170 هزار نفر است، سهم دانشجویان دختر به یک میلیون و 62 هزار نفر و 504 نفر رسیده است. یعنی در عمل سهم دانشجویان دختر هر سال یک درصد رشد داشته است.»
طاهری‌نیا بیان داشت: «سهم دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها از جمعیت کشور نیز مثبت و منفی 12درصد است. درحالی‌که افکار عمومی فکر می‌کند جمعیت دانشگاهی افزایش چشمگیری داشته اما همچنان نسبت به جمعیت کل کشور کم است. این آمار در کشور کره 60درصد و در برخی کشورهای آمریکایی به بیش از 70درصد رسیده است.» او با طرح این سوال که توسعه آموزش عالی درست است یا خیر، تصریح کرد: «این سوال از دو وجه قابل پاسخ است. اگر از منظر بازار کار نگاه کنیم، توسعه کمی آموزش عالی بیش از نیاز بوده اما اگر از منظر دانش‌آموختگان دانشگاه به کل جمعیت نگاه کنیم، این توسعه کمتر از حد نیاز بوده است.»
تنها 6درصد از دانشجویان در علوم پایه تحصیل می‌کنند
طاهری‌نیا درباره آمار رشته‌های دانشگاهی افزود: «مجموع رشته‌های دانشگاه‌های مختلف 5779 رشته است که بیشتر آنها نیز مهارتی هستند. البته ۸ هزار رشته/مقطع تحصیلی داریم که بیشترین تنوع گرایش رشته تحصیلی در ارشد و دکتری است. موضوع مهم دیگر اینکه گروه آزمایشی علوم انسانی رشته‌های متنوعی دارد و راه‌اندازی این رشته‌ها نیاز به زیرساخت‌های کمتری دارد و به همین دلیل سهم 51درصدی در دانشجویان را به خود اختصاص داده است.» او در همین زمینه بیان داشت: «این سهم در علوم پایه تنها 6درصد است. در سال‌های مختلف، روند جمعیت دانشجویی در رشته‌های فنی‌ومهندسی کاهش داشته است. درواقع روند کاهشی جمعیت دانشجویی نیز به کاهش رشته فنی‌ومهندسی باز می‌گردد.»
کاهش 4درصدی متقاضیان علوم تجربی
رئیس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی ادامه داد: «۲۴درصد دانشجویان در رشته‌های فنی‌ومهندسی، ۸درصد علوم پزشکی، ۷درصد هنر و ۶درصد در علوم پایه تحصیل می‌کنند، روند جمعیت دانشجویی ما حاکی از کاهش جمعیت گروه فنی‌ومهندسی در سنوات گذشته است و برخی رشته‌ها مانند علوم انسانی تفاوت چندانی نداشته است.»
او درخصوص آمار کنکور 1401 گفت: «در کنکور، 2 گروه آموزشی از سال 1397 روند کاهشی داشتند. این کاهش در رشته علوم تجربی و ریاضی بوده است. بیشترین کاهش متقاضی در رشته ریاضی است که متقاضیان این رشته، درحال‌حاضر به زیر 10درصد رسیده، درحالی‌که سال گذشته ۱۱درصد بوده و امسال به ۹درصد رسیده است. از سوی دیگر امسال داوطلبان علوم تجربی 39درصد بوده که این آمار برای سال قبل حدود 43درصد بود.» طاهری‌نیا در ادامه با تاکید بر رشد چشمگیر در حوزه زبان گفت: «در کنکور امسال جمعیت متقاضیان زبان به 13درصد از کل متقاضیان رسیده است. اما سهم بقیه گروه‌های آموزشی روند کاهشی داشته است. سهم علوم انسانی 28درصد، سهم علوم تجربی 39درصد و سهم هنر هم 11درصد بوده است.»
رئیس موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی به رشته‌های پرطرفدار دانشگاهی اشاره و تصریح کرد: «از رشته‌های پرطرفدار فنی‌ومهندسی می‌توان به کامپیوتر و از رشته‌های علوم انسانی به حقوق اشاره کرد.»