سارا طاهری، خبرنگار گروه دانشگاه: توسعه علمی پیش‌شرط رشد و لازمه توسعه همه‌جانبه و پایدار است؛ به همین دلیل است که کشورهای مختلف تلاش می‌کنند تا منافع خود را از طریق گسترش ارتباطات علمی بین‌المللی به دست آورند؛ چراکه بدون چنین روابطی دستیابی به رشد و توسعه امکان‌پذیر نیست. یکی از راه‌های گسترش ارتباطات علمی بین‌المللی جذب دانشجویان خارجی است؛ اقدامی که این روزها در دانشگاه آزاد اسلامی بیشتر از دانشگاه‌های دولتی دنبال می‌شود. دانشگاه آزاد اسلامی براساس سند تحول و تعالی خود در افق 5 ساله‌اش می‌خواهد تعداد دانشجویان خارجی خود را از 50 هزار دانشجو به 150 هزار دانشجو افزایش دهد. عددی که نشان‌دهنده رشد 200 درصدی در جذب دانشجویان غیرایرانی خواهد بود. البته مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی در سند تحول و تعالی دانشگاه در حوزه بین‌الملل، سه محور را درنظر گرفته‌اند که یک محور آن جذب دانشجویان غیرایرانی است و دو محور دیگر شامل توسعه دیپلماسی علمی و همکاری‌های دانشگاهی و محور دوم توسعه واحدهای برون مرزی است.
فعالیت‌های بین‌الملل دانشگاه در سند تحول به سمت‌وسوی مشخصی پیش می‌رود
عباس گنجی، قائم‌مقام معاونت بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص رویکرد معاونت بین‌الملل دانشگاه گفت: «براساس سند تحول 5 ساله دانشگاه، تعامل با دانشگاه‌های دیگر، همچنین توسعه همکاری‌های دانشگاهی، پذیرش متقاضیان و برگزاری آموزش‌های توانمندساز و موردنیاز برای افراد متقاضی و همچنین ارتقای سطح علمی بین‌المللی و ارتباطات بین‌المللی دانشگاه را در رویکرد جدید این معاونت در دستور کارمان قرار داده‌ایم.»
آن طور که گنجی گفته است فعالیت‌های دانشگاهها براساس سند تحول در حوزه بین‌الملل پیش‌بینی شده و به سمت‌وسوی مشخصی پیش خواهد رفت. او توضیح داد: «در سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی که پیش روی حوزه بین‌الملل قرار گرفته، فعالیت‌ها نظام پیدا کرده، تقویت شده و توسعه پیدا می‌کند. بین‌المللی‌سازی واحدهای دانشگاهی داخل کشور، مقوله‌ای است که نیاز به بازنگری، خط‌مشی‌‌گذاری و آینده‌نگری داشت که در سند تحول به این موضوع هم پرداخته شده است.»
توسعه دیپلماسی علمی و همکاری‌های دانشگاهی محور اول فعالیت‌ها در سند تحول
او اضافه کرد: «امیدوار هستیم طی 5 سال آینده براساس سند تحول و تعالی دانشگاه آزاد اسلامی بتوانیم، به سه محور دسترسی پیدا کنیم؛ درواقع در سند تحول و تعالی دانشگاه در 3 محور فعالیت خواهیم داشت. محور اول توسعه دیپلماسی علمی و همکاری‌های دانشگاهی است. در این محور دانشگاه‌هایی که می‌توانند با دانشگاه‌های دیگر همکاری و طرح‌های مشترک و تبادل دانشجو و استاد داشته باشند شناسایی شده و به‌عنوان طرف تفاهم و همکاری واحدهای دانشگاهی و خود دانشگاه از این اقدام پشتیبانی می‌کنند و واحدهای دانشگاهی قدرت اجرای این کار را خواهند داشت.»
توسعه برون‌مرزی و جذب دانشجوی بین‌المللی محور دوم و سوم فعالیت‌مان است
او ادامه داد: «محور دوم توسعه واحدهای برون مرزی است که به‌عنوان بخشی از سند تحول درنظر گرفته شده است. در این حوزه نیز بحث و تبادل نظر شده تا فعالیت‌هایی در این قالب انجام دهیم. محور سوم در حوزه پذیرش دانشجوی بین‌المللی است. در این محور توسعه زیرساخت‌ها و امکانات لازم برای پذیریش دانشجویان خارجی و متقاضیان در داخل کشور مدنظر قرار گرفته است. در این محور علاوه‌بر آموزش و بحث تحصیل، آشنایی با جغرافیای کشور و همچنین ظرفیت‌های اجتماعی و فرهنگی می‌تواند به پذیرش دانشجویان خارجی کمک کند. این سه محور باعث می‌شود که در بحث شناساندن انقلاب اسلامی و همچنین ظرفیت‌های کشور نقش‌آفرین باشیم.»
اجرای برنامه‌های فرهنگی و توانمندساز برای دانشجویان غیرایرانی
قائم‌مقام معاونت بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «همچنین برنامه‌های فرهنگی، فوق‌برنامه و توانمندساز برای دانشجویانی که در دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان دانشجویان غیرایرانی وارد کشور می‌شوند و همچنین دانشجویانی در واحدهای برون مرزی و... در دستور‌کار داریم.»
طراحی سامانه‌هایی ناظر بر پذیرش دانشجویان غیرایرانی
گنجی درخصوص توان دانشگاه آزاد اسلامی برای میزبانی از دانشجویان خارجی نیز توضیح داد: «دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه میزبانی و پذیرش دانشجویان غیرایرانی یکی از برجسته‌ترین دانشگاه‌های کشور است زیرا سامانه‌های ناظر برای این اقدام را طراحی کرده است. سامانه پذیرش در دانشگاه آزاد اسلامی یکی از سامانه‌هایی است که در کشور رقیب ندارد؛ برای امور پژوهشی دانشجویان نیز سامانه پژوهشیار اختصاصی دانشجویان غیرایرانی طراحی و فعال شده است که در کشور رقیبی برای آن وجود ندارد.»
گنجی معتقد است حوزه‌های دانشگاه آزاد می‌تواند در توسعه دیپلماسی علمی، دیپلماسی عمومی و انتقال فرهنگ، آداب، رسوم و گرایش‌‌های مختلف دینی و اسلامی ما به جامعه و دنیا، ایفای نقش کند.
طراحی سامانه‌ای برای آموزش زبان فارسی در واحد الکترونیک
او در ادامه اظهار کرد: «سامانه‌ای نیز در حوزه ثبت‌نام و پذیرش برای آموزش زبان فارسی در واحد الکترونیک دانشگاه آزاد و به‌صورت آنلاین طراحی شده است. این سامانه برای افرادی که قبل از ورود به کشور می‌خواهند آموزش زبان فارسی ببینند طراحی شده که در کشور بی‌رقیب است. برای خدمات کنسولی و اقامتی دانشجویان و همچنین بهره‌گیری از خدمات آموزشی در واحدهای دانشگاهی پذیرنده دانشجویان غیرایرانی نیز میز خدمت راه‌اندازی و فعال شده است. بنابراین دانشجویان خارجی که در دانشگاه آزاد اسلامی مشغول به تحصیل می‌شوند می‌توانند تمام خدمات را از یک محیط کاملا مناسب و بدون فوت وقت بهره‌برداری کنند.» او تصریح کرد: «همچنین خدماتی برای اینکه دانشجو بتواند از آخرین وضعیت تحصیلی خود مطلع شده یا برخی از گواهی‌ها و برگه‌ها را که برای ارائه به نهادهای مختلف برای پذیرش نیازمند است دریافت کند طراحی شده و سامانه بعد از درخواست دانشجویان این گواهی را در اختیار دانشجویان قرار می‌دهد.»
قائم‌مقام معاونت بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه خاطرنشان کرد: «در کشور ما، از آنجایی که زیرساخت‌های لازم برای پذیرش دانشجویان غیرایرانی فراهم نشده است، سهم پذیرش این دانشجویان بسیار اندک است و دانشگاه‌های دولتی ظرفیت بسیار کمی را به این نوع از پذیرش اختصاص داده‌اند. در دانشگاه‌های غیردولتی نیز به غیر از دانشگاه آزاد اسلامی، تعداد محدودی از دانشگاهها در حوزه پذیرش دانشجویان غیرایرانی فعال هستند. متاسفانه وزارت علوم به دانشگاه‌های غیرانتفاعی اجازه پذیرش دانشجویان غیرایرانی را نداده و این موضوع یکی از موانع پذیرش دانشجویان غیرایرانی است.»
بیش از 50 درصد دانشجویان غیرایرانی در دانشگاه آزاد مشغول به تحصیل هستند
او ادامه داد: «به نظر می‌رسد با توجه به زیرساخت‌هایی که در دانشگاه آزاد اسلامی فراهم شده است، این دانشگاه می‌تواند پیشرو باشد اما هنوز جای کار بسیاری وجود دارد. البته با توجه به زیرساخت‌هایی که فراهم شده و سامانه‌هایی که طراحی شده است، پیگیری خدمات دانشجویان و شرایطی برای پذیرش و ثبت‌نام آنها مهیا شده است. الان بیش از 50 درصد دانشجویان غیرایرانی کشور در دانشگاه آزاد مشغول به تحصیل هستند که البته این عدد نسبت به کل جمعیت دانشجویان دانشگاه آزاد عدد قابل‌توجهی نیست ولی این عدد نسبت به کل جمعیت دانشجویی کشور می‌تواند قابل‌توجه باشد.»
او با بیان اینکه وزارت علوم تحقیقات و فناوری باید تسهیلاتی را برای جذب دانشجویان غیرایرانی فراهم کند گفت: «متاسفانه وزارت علوم درحال حاضر به دنبال محدود کردن دانشگاهها در حوزه پذیرش دانشجویان غیرایرانی است که این محدودیت شامل دانشگاه آزاد اسلامی نیز می‌شود. بسیاری از واحدهای دانشگاه آزاد هنوز مجوز پذیرش، دانشجوی خارجی را از شورای سیاستگذاری دانشجویان غیرایرانی در کشور دریافت نکرده‌اند که درواقع این موضوع تبعاتی را برای دانشگاه آزاد ایجاد کرده است.» گنجی اضافه کرد: «همچنین محدودیت‌هایی در برخی از مناطق جغرافیایی کشور برای پذیرش دانشجوی غیرایرانی وجود دارد و فقط دانشگاه‌های مادر استثنا شده‌اند؛ یعنی دانشگاه‌های مادر در استان طبیعتا دانشگاه‌های دولتی هستند. این درحالی است که به واحدهای مرکزی مادر شهر یا استان که می‌توانند به‌عنوان دانشگاه مادر دانشگاه آزاد در حوزه پذیرش دانشجو فعال باشند مجوز جذب دانشجو اعطا نشده و اگر هم اعطا شده هنوز با محدودیت‌هایی مواجه هستیم.»
سهم جذب دانشجویان غیرایرانی در دانشگاه‌های غیردولتی افزایش یابد
قائم‌مقام معاونت بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: «دانشگاه‌های غیرانتفاعی که در تمام کشور وجود دارند اجازه پذیرش دانشجویان غیرایرانی را ندارند که به نظر می‌رسد این موضوع می‌تواند در بحث پذیرش دانشجویان غیرایرانی در کشور موثر باشد. کشورهای دیگر معمولا دانشگاه‌های دولتی خود را وادار به پژوهش‌های سنگین و پروژه‌های مدنظر خود می‌کنند و دانشگاه‌های غیرانتفاعی خود را برای پذیرش دانشجویان در قبال هزینه‌ها و کارکردی که انجام می‌شود آماده می‌کنند که ما در این حوزه کم‌کاری کرده‌ایم. باید دیدگاه پذیرش دانشجو در این حوزه تغییر کرده و سهم بیشتری را برای جذب دانشجویان غیرایرانی در دانشگاه‌های غیردولتی درنظر بگیرند.»
او گفت: «کشورهای پیرامونی به‌خصوص اردن، مصر، ترکیه و... طبیعتا در حوزه پذیرش دانشجوی خارجی فعال شده‌اند و ما در مقایسه با این کشورها سهم ناچیزی داریم.»
رایزنی برای راه‌اندازی 2 واحد بین‌الملل در کشور عراق
گنجی در پاسخ به این سوال که رویکرد معاونت بین‌الملل در حوزه گسترش شعب و واحدهای بین‌الملل دانشگاه چیست، توضیح داد: «رویکردمان توسعه واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در کشورهای دیگر است که در این حوزه اقدامات خوبی نیز انجام شده است. پیش از این تنها 4 واحد بین‌الملل داشتیم که الان در کشور عراق نیز درحال رایزنی و پیگیری برای دو واحد بین‌الملل هستیم. مجوز اولیه فعالیت در بغداد صادر شده است و به دنبال مجوز قطعی راه‌اندازی این شعبه هستیم.»
ارائه خدمات علمی و آموزشی در یمن
او اظهار کرد: «اگر بتوانیم زیرساخت‌های واحد بین‌الملل خود را در بغداد فراهم کنیم از اول سال تحصیلی یعنی از اوایل شهریورماه در این واحد پذیرش دانشجو خواهیم داشت. برای کشور یمن نیز اقداماتی انجام شده تا بتوانیم خدمات علمی و آموزشی داشته باشیم. در کشور سوریه نیز صحبت‌ها و رایزنی‌هایی انجام شده تا واحد بین‌الملل خود را در این کشور نیز فعال کنیم و در غیر این صورت در حوزه همکاری‌های مشترک و برگزاری دوره‌های مشترک اقدام خواهیم کرد.»
قائم‌مقام معاونت بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «زیرساخت‌های واحدهای برون مرزی خود را نیز به‌گونه‌ای فراهم می‌کنیم که بتوانیم پاسخگوی نیاز مراجعان اعم از ایرانیان و غیرایرانیان در آن محل جغرافیای فعالیت برای متقاضیان باشیم.»
او از واحد آکسفورد نیز صحبت به میان آورد و توضیح داد: «واحد آکسفورد می‌تواند در حوزه‌های مختلفی به دانشگاه کمک کرده و تعامل داشته باشد؛ یکی از این حوزه‌ها پذیرش و تحصیل متقاضیان و برگزاری‌های دوره‌های توانمندساز مختلف است. دوره‌هایی که چه دانشگاه آزاد اسلامی متقاضی آن باشد چه دانشگاه‌های دیگر کشور. به دلیل محدودیت‌هایی که دانشگاهها با کشورهای اروپایی دارد واحد آکسفورد می‌تواند در این حوزه کمک‌رسان باشد. »
واحد آکسفورد در حوزه پژوهش‌های مشترک می‌تواند به دانشگاهها کمک کند
او با بیان اینکه واحد آکسفورد در حوزه پژوهش‌های مشترک می‌تواند به دانشگاهها کمک کند، اضافه کرد: «درواقع معرفی تعاملات علمی و همچنین سطح علمی و حتی در حوزه انتشار نشریات مشترک می‌تواند همکاری‌های خوبی را با دانشگاه آزاد و سایر دانشگاهها داشته باشد.»
گنجی درخصوص برنامه‌ریزی معاونت بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی برای ارتقای رتبه‌بندی‌های بین‌المللی نیز توضیح داد: «ما به دنبال این هستیم که به شکل معقولی که ریاست محترم دانشگاه آزاد اسلامی مدنظر دارد، واحدهای خود را وادار کنیم که کارکردها و عملکردهای خود را در سامانه‌هایی که برای این کار وجود دارد متناسب با سیاست‌های ریاست دانشگاه آزاد بارگذاری کنند. این موضوع می‌تواند در ارتقای رتبه دانشگاه در نظام‌های رتبه‌بندی موثر باشد.»
او در ادامه گفت: «از سوی دیگر اگر بتوانیم در برنامه به جایگاهی برسیم که خودمان نظام رتبه‌بندی اختصاصی طراحی کنیم در این حوزه نیز پیشرفت خواهیم کرد. ایده‌های اولیه این کار وجود دارد اما هنوز مشخص نیست که چه زمانی این نظام رتبه‌بندی طراحی می‌شود. در حوزه رتبه‌بندی باتوجه به رتبه دانشگاه، دانشگاه‌هایی که می‌توانند در این نظام با یکدیگر تعامل و کار مشترک داشته و در حوزه خدمات علمی پژوهشی به‌خصوص در کشورهای همسو موثر باشند، مدنظر قرار دارند.»
افزایش دانشجویان غیرایرانی به 150 هزار دانشجو تا 5 سال آینده
قائم‌مقام معاونت بین‌الملل و امور دانشجویان غیرایرانی دانشگاه آزاد در پاسخ به این سوال که دانشگاه آزاد درحال حاضر چند دانشجوی خارجی دارد و این تعداد در افق 5 ساله دانشگاه به چه عددی خواهد رسید گفت: «درحال حاضر بالای 50 هزار دانشجوی غیرایرانی در دانشگاه آزاد اسلامی مشغول به تحصیل هستند که اگر همکاری‌های بین‌المللی صورت بگیرد می‌توانیم در افق 5 ساله به حدود 150 هزار دانشجوی غیرایرانی برسیم. البته این موضوع مستلزم آن است که زیرساخت‌های دانشگاه افزایش پیدا کرده و ظرفیت‌های دانشگاه را به پذیرش دانشجویان غیرایرانی اختصاص دهیم. معتقدم یکی از ظرفیت‌هایی که در این حوزه وجود دارد ظرفیت واحدهای برون مرزی است که هم پذیرش دانشجو برای خود را فراهم کنند و هم برای شناسایی و معرفی افراد برای تحصیل در واحدهای دانشگاهی اقدام کنند.»