ندا اظهری، مترجم: آینده در دستان فناوری نانوست و هر روزی که می‌گذرد، دامنه این حوزه وسیع‌تر می‌شود. علم نانو با دستکاری اتم‌ها و مولکول‌ها در مقیاس نانو دنیایی از قابلیت‌ها را روی بشر باز می‌کند. علم نانو با مشارکت شیمی‌دانان، فیزیکدانان، زیست‌شناسان، دانشمندان علم مواد و مهندسان به جایگاه امروزی دست یافته و توانسته بخش زیادی از حوزه‌ها را از آن خود کند. علم نانو درواقع، مطالعه علم مواد در مقیاس نانوست تا دانشمندان به‌واسطه آن بتوانند از مزایای ذرات ارتقایافته با وزن کم بهره‌مند شوند. این علم باعث پیشرفت‌های علمی به‌منظور حل مسائل در بخش‌های کشاورزی، پزشکی و محیط‌زیست شده و در همین راستا، در ایجاد مشاغل جدید و نیز اشتغالزایی می‌تواند نقش بسزایی داشته باشد.
ایجاد اشتغال از برترین اولویت‌های بسیاری از اقتصادهای دنیا به شمار می‌رود. برای دستیابی به این هدف، سیاست‌های عمومی به‌منظور تقویت رشد اقتصادی طراحی شده‌اند. البته رشد همیشه به معنای اشتغال نیست، همان‌طور که رشد مداوم بیکاری به‌عنوان یکی از روندهای شناسایی‌شده از سوی مجمع جهانی اقتصاد است. پیشرفت‌های فناورانه اغلب مقصر کوچک شدن بازار کار هستند؛ چراکه فرآیندهای کارآمد و خودکار در ظاهر فرصت‌های شغلی را کاهش می‌دهند. اما تعداد دلایلی که در پس روندهای فعلی وجود دارند، زیاد و پیچیده است. درواقع، درحالی‌که فناوری، تعداد مشاغل تکراری و شدید فیزیکی را کاهش می‌دهد، باعث شکل‌گیری مشاغلی هم می‌شود که تا پیش از آن وجود نداشته‌اند و این‌گونه توانسته تحولی را در دنیا ایجاد کند. از آنجا که فناوری نانو به‌دنبال خلق موارد جدید است، فرصت‌های جدیدی را برای کارآفرینان فراهم می‌آورد تا در سایه این فناوری بتوانند فرصت‌های شغلی و تجاری جدید به وجود آورند.
فرصتی برای کارآفرینی
به گزارش weforum، نانوفناوری می‌تواند پتانسیل مواد را ظاهر و فرصت‌های تجاری بزرگ را بروز دهد، به‌طوری‌که اگر محققان کاربردهای دقیق این مواد را درنظر بگیرند، می‌توانند به‌سمت کارآفرینی حرکت کنند. آنها ابتدا با ثبت اختراع و فناوری‌های خود، خلق طرح کسب‌وکار و درنظرگرفتن اینکه این فناوری چگونه می‌تواند به کسب درآمد کمک کند، درنهایت گروه موردنظر را برای پیشبرد این کسب‌وکار راه‌اندازی می‌کنند. تأمین مالی سرمایه‌گذاری‌های فناوری نانو کار دشواری است؛ چراکه معمولا به هزینه‌ها و زمان‌بندی طولانی‌مدتی نیاز دارد، بنابراین محققان ممکن است برای اطمینان از موفقیت بلندمدت به چند دوره بودجه نیاز داشته باشند.
بسیاری از صنایع بزرگ دیگر مانند انرژی، سلامت و تولید و استفاده از مواد شیمیایی نیز درحالی‌که زندگی ما انسان‌ها را از طریق منابع انرژی، نانوپزشکی شخصی‌سازی‌شده و مواد مهندسی‌شده نانویی متحول می‌کنند، با کمک فناوری نانو قابل تغییر هستند. پیشرفت در تمام این حوزه‌ها، منجر به کاهش مشاغل قراردادی شده و بدون‌شک با توجه به بهبود فرآیندها و فناوری‌ها منجر به افزایش فعالیت سیستم‌های خودکار می‌شود. با وجود این، ظهور محصولات بسیار نوآورانه، در را روی مشاغل جدید باز می‌کند. درواقع، این شرایط برای کارآفرینان و سرمایه‌گذاران مهیاست تا آنها را بپذیرند و مشاغل جدید و صنایع جدید پیرامون مهندسی نانو را ایجاد کنند. به‌عبارت دیگر، اما تنها درصورتی‌که انگیزه‌ها و مکانیسم‌های حمایتی مناسبی وجود داشته باشد، فناوری نانو می‌تواند به کاهش روند بیکاری در دنیا کمک کند. از دیدگاه یک کارآفرین، این به‌معنای سرمایه‌گذاری بیشتر روی آموزش دانشمندان و مهندسان برای تبدیل اکتشافات به محصولات قابل‌فروش، ایجاد انگیزه‌هایی که به ریسک‌پذیری در عرصه کارآفرینی کمک می‌کند، رفع‌موانع مالکان معنوی، توسعه مدل‌های سرمایه‌گذاری که از نوآوری‌های بلندمدت پشتیبانی می‌کنند، آموزش نیروی کار در حوزه فناوری نانو و ایجاد محیطی جذاب برای نوآوری و پاسخگو بودن از نظر اقتصادی است.
نانوفناوری و رهاشدن از فقر
همچنین نانوفناوری می‌تواند با تشخیص‌های مقرون‌به‌صرفه، پیشگیری و درمان، استفاده از کودها و آفت‌کش‌های هدفمندتر که تنها درصورت نیاز عمل می‌کنند، به میلیون‌ها نفر برای فرار از دام فقر کمک کند. فناوری به‌تنهایی نمی‌تواند مکانیسم خودتقویت‌کننده‌ای را که باعث تداوم فقر می‌شود، نابود کند اما درحال حاضر، راه‌های زیادی را برای جذب افراد بیشتر به‌عنوان نیروی کار در کشورهایی ارائه می‌دهد که بیماری و گرسنگی باعث بیکارشدن بسیاری از آنها شده است. درصورت کاهش دسترسی به فناوری نانو و دانش این حوزه، این علم قادر است بی‌عدالتی را هم به حداقل برساند. آموزش در این حوزه مهم‌ترین ابزار برای تبدیل فناوری به موتوری برای فرصت‌آفرینی در تمامی حوزه‌هاست. فناوری نانو مانند بسیاری از فناوری‌های دیگر به ما کمک می‌کند بهره‌وری خود را افزایش دهیم و از منابع طبیعی استفاده بهینه کنیم؛ به‌عنوان مثال، ظرفیت تولیدات صنعتی از طریق کاتالیزورهای مهندسی نانو افزایش چشمگیری پیدا می‌کنند.
بازار کار نانو در صنایع مختلف
نانوفناوری، حوزه علمی و مهندسی را به‌طور کامل و درکنار آن، بخش‌هایی چون مهندسی و علم مواد را نیز دربرمی‌گیرد. تحقیقات نانوفناوری که امروز درحال انجام است، در حوزه‌های مختلفی چون لوازم‌الکترونیک مصرفی، پزشکی، منسوجات و کشاورزی، انرژی، تصفیه آب، هوافضا، خودروسازی، زیرساخت‌ها و کالاهای ورزشی کاربرد دارد. این فناوری همچنین زیربنای صنایع کلیدی در آینده به‌شمار می‌رود. به‌عنوان مثال، معماری جدید و الگوهایی که از فناوری نانو بهره‌مند می‌شوند، پایه و اساس هوش مصنوعی، علم اطلاعات کوآنتومی، ارتباطات بی‌سیم نسل بعدی و تولید پیشرفته را فراهم می‌کنند. درحالی که پیشرفت‌ها در حوزه الکترونیک مدرن مدت‌هاست در مقیاس نانو انجام می‌شود، نانومواد و طرح‌های جدید استحکام مداوم صنعت نیمه‌رسانا را تضمین می‌کنند که محاسبات، تجارت الکترونیک و امنیت ملی را تقویت می‌کند. نانوفناوری همچنین توالی‌یابی و سنجش ژنومی سریع موردنیاز برای پیشرفت پزشکی و بیوتکنولوژی را امکان‌پذیر می‌کند. تحقیق و توسعه فناوری نانو امکان تشخیص زودهنگام بیماری‌های نوظهور را فراهم کرده و به درمان‌های آینده کمک می‌کند. سرمایه‌گذاری‌های گذشته در تحقیق و توسعه فناوری نانو، مرکزی را برای حمایت از واکنش نسبت به همه‌گیری کووید- 19 فراهم کرده است.
کاربردهای فعال در فناوری نانو شامل واکسن‌ها، حسگرها، ماسک‌ها، فیلترها و پوشش‌های ضدمیکروبی است. دامنه و کاربرد فناوری نانو بسیار زیاد است. فارغ‌التحصیلان مهندسی و علوم هند به طور فزاینده‌ای فناوری نانو را به‌عنوان شغل خود انتخاب می‌کنند. فناوری نانو از پزشکی، داروسازی، فناوری اطلاعات، الکترونیک، اپتوالکترونیک، انرژی، موادشیمیایی و مواد پیشرفته گرفته تا منسوجات و کاربردهای زیادی را به خود اختصاص می‌دهد. این حوزه، فرصت‌های شغلی متعددی را در صنعت سلامت، داروسازی، کشاورزی، محیط‌زیست، صنایع غذایی و آشامیدنی در موسسات تحقیقاتی و خصوصی ایجاد می‌کند. داشتن مهارت‌های تحلیلی خوب همراه با ذهنیت علمی مهم‌ترین معیارهایی است که یک فرد برای اشتغال در حوزه نانو به آنها باید مجهز باشد. مهارت‌های تجزیه و تحلیل و تفسیر در این زمینه و نیز پذیرش شکست در آزمایش‌ها به‌عنوان یک چالش اهمیت بالایی دارد. سایر مهارت‌های لازم در این حوزه نیز شامل مهارت‌های خوب ریاضیاتی و برنامه‌نویسی کامپیوتر است.
چشم‌اندازهای شغلی
به گزارش bloncampu، از فرصت‌های شغلی و مشاغل تحقیقاتی متعددی در زمینه‌های دستگاه‌های نانو، بسته‌بندی نانو، سیم‌های نانو، ابزارهای نانو، نانوبیوتکنولوژی، مواد نانوکریستال و نانو فوتونیک استفاده می‌شود. کارشناسان در چند سال گذشته برآورد کرده بودند جهان تا سال 2021 قریب به سه‌میلیون نیروی کار ماهر در حوزه فناوری نانو نیاز خواهد داشت و با توجه به توسعه‌ای که در سال گذشته شاهد آن بودیم، این آمار دور از انتظار نبوده است. بسیاری از موسسات دولتی و صنایع هند روی مواد نانو متمرکز بوده‌اند و نیز در ادامه، می‌توان به این موضوع پرداخت که فناوری نانو پنج‌میلیون شغل دیگر در سراسر جهان را در زمینه‌های مختلف و صنایع پشتیبانی ایجاد کرده است. تخصص در زمینه نانوفناوری به راحتی می‌تواند یکی از مشاغل پردرآمد در بیشتر حوزه‌ها باشد. از آنجایی که فناوری نانو شاخه خاصی متشکل از فیزیک، شیمی، زیست‌شناسی، مهندسی و فناوری است، چشم‌انداز شغلی برای دانشجویان متخصص در این حوزه‌های نانویی بسیار گسترده است و می‌تواند فرصت‌های شغلی خوبی پیش‌روی این متخصصان قرار دهد. از این‌رو، فرصت‌های شغلی در حوزه‌های علم و فناوری نانو به سرعت درحال گسترش است و به همین دلیل، تاثیر بسیار قابل‌توجهی بر بسیاری از جنبه‌های زندگی روزمره ما گذاشته است.
متخصصان در حوزه نانوفناوری به راحتی می‌توانند فرصت‌های شغلی مناسبی را در بخش‌های مختلف پیدا کنند. آنها در زمینه نانوپزشکی، بیوانفورماتیک، توسعه سلول‌های بنیادی، شرکت‌های داروسازی و سم‌شناسی و بخش‌های تولید انرژی نانو فعالیت می‌کنند. به‌عنوان مثال، محققان از نانوفناوری در تزریق دارو برای درمان تومورهای سرطانی بدون استفاده از رادیوتراپی و شیمی‌درمانی، انرژی خورشیدی، باتری، فناوری‌های نمایشی، دستگاه‌های نیمه‌رسانا، حسگرهای زیستی و رنگ‌های درخشان هم استفاده می‌کنند. بزرگ‌ترین چالش در این حوزه درحال ظهور، آموزش متخصصان حرفه‌ای به نسل جدید است. فرصت‌های شغلی مرتبط با نانو در هند و حتی سایر کشورها گسترده است و به‌عنوان مثال، صنعت هند روی نانومواد متمرکز شده و بسیاری از موسسات علمی فعالیت‌های تحقیق و توسعه را در این زمینه آغاز کرده‌اند، به طوری که حتی آزمایشگاه‌هایی را در سراسر کشور برای انجام کارهای تحقیق و توسعه در این حوزه راه‌اندازی کرده‌اند. دانشجویانی که دارای مدرک دکتری در فناوری نانو هستند، فرصت‌های بی‌نظیری در بخش تحقیق و توسعه در اختیار دارند.
بازار 1.908 میلیون دلاری در بخش پزشکی نانویی
به گزارش globenewswire، برآوردها حکایت از آن دارد که بازار نانوفناوری دنیا در دستگاه‌ها و تجهیزات پزشکی تا سال 2028 به رقمی بالغ بر 1.908 میلیون دلار خواهد رسید که رشد 12.2 درصدی را در گذر زمان نشان می‌دهد. ابتکارات و حمایت‌های روزافزون دولت همراه با پیشرفت‌های فناوری در این حوزه از عوامل تقویت‌کننده فناوری نانو در بازار تجهیزات پزشکی است. علاوه بر این، امید زیادی به حوزه تجهیزات پزشکی وجود دارد که درکنار پیشگیری از بیماری‌های مختلف، پیشرفت‌های چشمگیری در درمان تشخیصی به همراه داشته باشد.
چشم‌انداز شغلی متخصصان مهندسی با رشد 1.15 درصدی
به گزارشrecruiter ، چشم‌انداز شغلی متخصصان مهندسی در عرصه فناوری نانو از سال 2004 روندی منفی داشته است و در آن بازه زمانی، جاهای خالی در این شغل 7.67 درصد در کل کشور کاهش یافت که به طور میانگین سالانه با کاهش 0.48 درصدی روبه‌رو بوده است. اما به مرور دنیا با افزایش تقاضا برای متخصصان مهندسی نانوفناوری مواجه شده، به طوری که کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند بازار اشتغال در این حوزه تا سال 2029 رشد چشمگیری داشته باشد و تا هفت سال آینده 6520 شغل جدید در عرضه مهندسی نانوفناوری ایجاد می‌شود. این رقم رشدی معادل 1.15 درصد را برای سال‌های آینده برآورد می‌کند.
بازار اشتغال فناوری نانو در ایران
بیکاری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعی حال حاضر کشور ماست که به جرات می‌توان گفت در سایه شرکت‌های دانش‌بنیان نانوفناوری می‌توان بر آن غلبه کرد. توسعه علمی ایران در حوزه نانو به حدی رسیده که در جایگاه چهارم تولید علم نانو در دنیا قرار گرفته است. محصولات نانویی در بیش از 15 زمینه صنعتی براساس فناوری‌های خانگی تولید و وارد بازار شده‌اند و به 49 کشور از پنج قاره صادر می‌شوند. مجموع فروش محصولات نانویی ایران در سال جاری معادل 425 میلیون دلار بوده است. توسعه برنامه‌های صادراتی نانوفناوری در سال‌های اخیر و برقراری پایگاه‌های صادراتی در چین، هند، اندونزی، سوریه، ترکیه و عراق فرصت‌هایی را برای ورود کالاها و محصولات نانویی ایران به بازارهای جهانی فراهم کرده است. حدود 270 شرکت ایرانی در حوزه فناوری نانو فعال هستند و پیش‌بینی می‌شود درآمد آنها به 310 میلیون دلار برسد. به طورقطع، بالا رفتن تعداد شرکت‌های فعال در حوزه نانو و تولیدات هرچه بیشتر محصولات نانویی، فرصت اشتغالزایی را برای دانشجویان، فارغ‌التحصیلان و محققان در این عرصه ایجاد می‌کند تا بتوانند علاوه بر نشان دادن توانمندی‌های خود در این حوزه، درکنار برآوردن نیاز کشور، در بخش صادراتی هم فعالیت کنند.
رشد 9.2 درصدی بازار نانوفناوری
به‌دنبال بحران همه‌گیری کرونا، بازار جهانی نانوفناوری در سال 2020 به 42.2 میلیارد دلار رسید و کارشناسان این حوزه پیش‌بینی کرده‌اند این رقم تا سال 2026 به 70.7 میلیارد دلار افزایش یابد. طبق این آمار، بازار فناوری نانو تا چهار سال آینده با رشد 9.2 درصدی روبه‌رو خواهد شد. رشد این حوزه به حدی بود که برآورد می‌شد بازار فناوری نانو در سال 2021 به 13.2 میلیارد دلار برسد. چین، دومین اقتصاد بزرگ جهان پیش‌بینی کرده است که با رشد 11.2 درصدی، تا سال 2026 به بازار 5.1 میلیارد دلاری دست یابد. بازار فناوری نانوی ژاپن و کانادا هم به ترتیب با رشد 8.1 و 9.4 درصدی روبه‌رو بوده است. آلمان نیز به عنوان یک کشور اروپایی قدرتمند در این حوزه با رشد 8.2 درصدی بازار نانو مواجه بوده است.