به گزارش «فرهیختگان» امروز ۱۸ ذی‌الحجة سالروز عیدالله الاکبر، عید سعید غدیر خم است. به همین مناسبت با آیت الله محسن فقیهی عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم به گفتگو نشستیم.
آیت الله محسن فقیهی در گفتگو با خبرنگار مهر، عید غدیر را بالاترین و برترین عید مسلمانان دانست و اظهار داشت: این عید بزرگ از جنبه‌های مختلف مورد توجه، تحلیل و تفسیر قرار گرفته است اما مسأله امامت و رهبری جامعه اسلامی را بایست در زمره مهمترین وجوه این پدیده تاریخی دانست. خداوند در روز غدیر سخن از اکمال دین، اتمام نعمت و مأیوس شدن دشمنان را مطرح می‌کند. شاید این پرسش به ذهن آید که تا پیش از غدیر، مناسک، فرایض و دستورات شرع در جامعه اسلامی مورد توجه مسلمانان قرار می‌گرفت پس چه امری به دین اضافه شده که دین اسلام را کامل کرده است؟ در غدیر خم، تکلیف امت اسلامی در عرصه هدایت و حکومت به روشنی مشخص شده است. پیامبر اکرم (ص) با اعلام جانشینی امیرالمومنین، مسأله رهبری جامعه اسلامی و استمرار خط ولایت و امامت را طرح کردند و همین امر نیز سبب شد تا آیه «اَلْیوْمَ أَکمَلْتُ لَکمْ دینَکمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً» بر پیامبر نازل شود. در این نوشتار به رمزگشایی از واقعه غدیر از منظر مدیریت جامعه اسلامی خواهیم پرداخت.
غدیر خم؛ الگوی جامعه‌سازی اسلامی
این عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه غدیر خم را الگوی جامعه سازی اسلامی بیان و عنوان کرد: باید توجه داشت که غدیر تنها یک رخداد تاریخی نیست بلکه یک نگرش است. تحلیل تاریخی صرف از غدیر خم سبب می‌شود تا ابعاد مختلف این واقعه عظیم، مورد غفلت قرار گیرد. آنچه که در غدیر اهمیت دارد، منطق نهفته در کیفیت ابلاغ و اجرای دستورات الهی از سوی پیامبر است؛ منطقی که با خود خط‌مشی جامعه اسلامی را مشخص می‌کند. بنابر آموزه‌های اسلام، مسیر رشد و سعادت جامعه و افراد، زمانی امکان‌پذیر است که علاوه بر حاکمیت ارزش‌های اسلامی، راهبری و مدیریت جامعه نیز در اختیار حاکمان صالح، مدیر و مدبّر، زمان‌شناس، بصیر و امین باشد. غدیر خم نشان می‌دهد که مسأله مدیریت و رهبری در نظام و جامعه اسلامی در متن توجه آموزه‌های دین و شرط اکمال و اتمام دین است. لذا یکی از وجوه غدیر خم مسأله جامعه‌سازی اسلامی است.
مردم و دخالت در امر حکومت
وی با بیان اینکه غدیر خم نه فقط یک مناسبت مذهبی بلکه همچنین عید سیاست و عید مشارکت و دخالت مردم در امر حکومت است، گفت: مقام معظم رهبری نیز با اشاره به این بعد از غدیر می‌فرماید: «در نظام اسلامی، هر کس متدیّن به عقیده و شریعت اسلام است، در امر حکومت دارای مسؤولیت است. هیچکس نمی‌تواند خود را از موضوع حکومت کنار بکشد. هیچکس نمی‌تواند بگوید: «کاری انجام می‌گیرد؛ به من چه!؟» در موضوع حکومت و مسائل سیاسی و مسائل عمومی جامعه در نظام اسلامی، «به من چه» نداریم! مردم برکنار نیستند. بزرگترین مظهر دخالت مردم در امور حکومت، غدیر است. خودِ غدیر این را به ما آموخت و لذاست که عید غدیر، عید ولایت است، عید سیاست است، عید دخالت مردم در امر حکومت است.
غدیر و انتظارات از حکومت
آیت الله فقیهی در ادامه از دیگر وجوه غدیر خم را نحوه انتظار مردم از جامعه و حکومت اسلامی دانست و تصریح کرد: اگر غدیر خم را یک نگرش بدانیم که با رهبری جامعه اسلامی پیوند دارد، در آن صورت سوی دیگر این پیوند، مردم و انتظارات آنها از حکومت اسلامی است. در نگاه اسلام به حاکمیت و حکومت، رابطه دولت ملت به رابطه امام امت تغییر شکل می‌دهد. در ماجرای غدیر خم، پیامبر مأمور ابلاغ حکم پذیرش ولایتعهدی امیرالمومنین علی (ع) به مسلمانان و مردم نیز به عنوان امت، ملزم به بیعت با امام خود شدند.
این عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه با تاکید بر اینکه رابطه امام امت ربط وثیقی با انتظار مردم از حکومت اسلامی دارد، ابراز کرد: اگر دایره حکومت و حکمرانی تنها به تأمین نیازهای اولیه انسان‌ها نظیر خوراک، پوشاک، مسکن و در یک کلام «نیازهای مادّی انسان‌ها» محدود شود، در آن صورت هر حکومتی که این نیازها را بهتر برطرف کند، کارآمدی و مشروعیت خود را در برابر سایر شیوه‌های حکمرانی به اثبات می‌رساند. اگر انتظار امت از امام و حکومت به پاسداری و پرستاری در نیازهای مادّی محصور شود (همانگونه که انسان متمدن امروز از حکومت چنین انتظاراتی دارد) در آن صورت مفهوم ولایت‌پذیری که در بطن حادثه غدیر خم نهفته را به درستی نشناختیم.
وی افزود: با آنکه حکومت اسلامی موظف به تأمین نیازهای مادی افراد جامعه است اما همزمان وظیفه پاسخگویی به نیازهای معنوی جامعه را نیز به عهده دارد. انسان نیز اگر هویت خود را در چهارچوب نیازهای مادّی تعریف نکرده و توجه به معنویت و نیازهای معنوی را در کنار نیازهای مادی مطمح نظر قرار دهد، در آن صورت همسو با افزایش سطح رفاه اجتماعی، اقتصادی و … به ارتقای سطح سلامت معنوی و روانی جامعه نیز توجه می‌کند، در آن صورت است که بشر می‌فهمد که چه در تنهایی و چه در روابطش، نیازمند به حکومت و حاکمیت اسلامی است و این راز اکمال و اتمام دین در غدیر خم است.
آیت الله فقیهی در پایان تاکید کرد: غدیر خم حاوی این پیام است که حکومت‌ها نه تنها برای نیازهای مادی که نیازهای معنوی افراد جامعه نیز می‌بایست طرح و برنامه داشته باشند و تنها کسانی می‌توانند راهبری و رهبری امت اسلامی را به عهده بگیرند که شناخت و آگاهی کاملی از انسان، ظرفیت‌ها، توانایی‌ها و نیازهای آن داشته باشند و این امر نیز منحصر به امامان معصوم (علیهم السلام) یا جانشینان ایشان در عصر غیبت است. امام خمینی ره با ارائه صورت‌بندی کامل و جامع از نظریه ولایت فقیه و طرح نظریه حکومت اسلامی، پیوند و استمرار میان حکومت با ولایت را به اثبات رساندند. امید است که مسؤولان نظام اسلامی با الگوپذیری از سلوک امامان معصوم (ع) و تبعیت از فرامین مقام معظم رهبری، زمینه هرچه بیشتر بالندگی جامعه اسلامی و اهتزاز پرچم امیرالمومنین در سراسر جهان را فراهم آورند.