ندا اظهری، مترجم: چینی‌ها سال‌هاست برای ارتقای سطح علمی کشور خود از راهکارهای متفاوتی استفاده کرده‌اند و نتیجه آن قرار گرفتن این کشور در رتبه نخست تولید علم در دنیا در سال گذشته بود و توانستند ابرقدرتی آمریکا را بعد از سال‌ها بشکنند. یکی از اقداماتی که این کشور طی سال‌ها انجام داده، تأسیس و راه‌اندازی موسسه‌های آموزشی موسوم به «موسسات کنفسیوس» در کشورهای مختلف است. این مراکز زیرنظر حکومت جمهوری مردمی چین است و تا سال 2019 بیش از 530 موسسه کنفسیوس در مناطق و کشورهای مختلف و 6 قاره جهان فعالیت می‌کردند.
داستان موسسات از کجا شروع شد؟
به گزارشdigmandarin ، موسسات کنفسیوس درواقع، موسسات دولتی غیرانتفاعی وابسته به وزارت آموزش جمهوری خلق چین هستند که هدف آنها از فعالیت در کشورهای مختلف، تفاهم بین کشورها، آشنایی و ترویج زبان و فرهنگ، تاریخ و فلسفه چینی و حمایت از آموزش محلی چینی در سطح بین‌المللی و تسهیل مبادلات فرهنگی عنوان شده است. این موسسه که در قالب یک سازمان فعالیت می‌کند، به‌دلیل نگرانی از نفوذ دولت چین در خارج از کشور و سرکوب آزادی دانشگاهی در کشورهای دیگر و تحت‌تأثیر قرار دادن دانشگاه‌ها و جوامع کشورهای دیگر، بارها از سوی آنها مورد انتقاد قرار گرفته است. طرح راه‌اندازی موسسات کنفسیوس به سال 2004 میلادی برمی‌گردد و از سوی دفتر شورای بین‌المللی زبان چینی مورد حمایت قرار می‌گیرد. در سال 2020 نام آن به مرکز آموزش و مشارکت زبان تغییر یافت. این موسسات در همکاری با کالج‌های وابسته محلی و دانشگاه‌های سراسر دنیا کار می‌کنند. مقامات چینی، موسسات کنفسیوس را با سازمان‌های ارتقای فرهنگ و زبان پرتغال، انگلیس، فرانسه، ایتالیا، اسپانیا و آلمان مقایسه کرده‌اند که چند مرکز از این موسسه که در کشورهای دیگر فعالیت می‌کنند به‌دلیل چینی بودن هویت کنفسیوس، از هویت‌های فرهنگی خود استفاده کرده‌اند. به‌عنوان مثال، در ایتالیا به نام «دانته» یا در آلمان به نام «گوته» فعالیت می‌کنند.
برخی مفسران معتقدند برخلاف این سازمان‌ها، بسیاری از موسسات کنفسیوس، به‌طور مستقیم در پردیس‌های دانشگاهی فعالیت می‌کنند؛ درنتیجه، نگرانی‌هایی را نسبت به آزادی علمی و نفوذ سیاسی این مراکز ایجاد کرده‌اند. درواقع، موسسات کنفسیوس در قالب قدرت نرم در کشورهای دیگر وارد عمل شده و دبیرکل حزب کمونیست چین در سال 2014 اعلام کرد که هدف از چنین موسساتی در کشورهای دنیا، ارائه یک روایت با دید مثبت به چین بوده است. به‌طور تقریبی سالانه 10 میلیارد دلار برای اجرای این قدرت نرم در دنیا هزینه می‌شود. در طول فعالیت این موسسات در کشورهای مختلف دنیا، بسیاری از کشورهای میزبان نگرانی‌های خود را این‌گونه ابراز کرده‌اند که از احتمال سوءاستفاده چینی‌ها و دسترسی آنها به داده و تحقیقات آن نگران هستند. این کشورها معمولا تلاش می‌کنند مباحثی پیرامون آزادی‌های فردی و دموکراسی و... را که در قالب این موسسات به دانشجویان آموزش داده می‌شود، به شکلی سانسور کنند. برنامه‌های درسی که در موسسات کنفسیوس تدریس می‌شوند، بسته به نقش موسسه به‌عنوان مرکز زبان تعیین می‌شود. مقامات چینی در چند سال اخیر به‌وضوح اعلام کرده‌اند که فعالیت این موسسات در دنیا، بخش مهمی از فرآیند تبلیغاتی این کشور در خارج و در کشورهای دیگر هستند. آمریکا در آگوست 2020 با اشاره به این موسسات، موسسه‌های کنفسیوس حاضر در این کشور را ستادی برای مأموریت خارجی چینی‌ها عنوان کرد.
نخستین موسسه کنفسیوس در 21 نوامبر 2004 در سئول کره‌جنوبی آغاز به‌کار کرد که درحال‌حاضر این موسسه فعالیتی در این کشور ندارد. بعد از آن، در ژوئن همان سال، فعالیت آزمایشی موسسه کنفسیوسی در «تاشکند» ازبکستان آغاز شد. دومین مرکز رسمی هم در پردیس دانشگاهی دانشگاه مریلند در همان سال افتتاح شد. صدها موسسه دیگر کنفسیوس هم در ده‌ها کشور دنیا افتتاح شده‌اند که بیشترین تعداد آن در آمریکا، ژاپن و کره‌جنوبی مستقر هستند. در آوریل 2007، نخستین موسسه مبتنی‌بر پژوهش کنفسیوس در دانشگاه «وسدا»ی ژاپن راه‌اندازی شد. برنامه‌های اجرایی در این موسسه با همکاری دانشگاه «پکینگ»، فعالیت‌های پژوهشی دانشجویان فارغ‌التحصیل را که در رشته زبان چینی تحصیل می‌کردند، ارتقا می‌داد. تا سال 2019، بیش از 530 موسسه کنفسیوس در ده‌ها کشور از 6 قاره جهان مشغول فعالیت بودند. درزمان آغاز به‌کار این موسسات در دنیا، وزیر آموزش چین پیش‌بینی کرده بود که تا سال 2010 حدود 100 میلیون نفر در دنیا زبان چینی را یاد می‌گیرند. این روند هنوز هم با گذشت سال‌ها از آغاز به‌کار این موسسات در کشورهای مختلف دنیا با سرعت و قدرت پیش می‌رود.
نگرانی آلمان از نفوذ بیش از حد در دانشگاه‌ها
به گزارش تایم، به‌تازگی وزیر آموزش و پژوهش آلمان در بیانیه‌ای اعتراضی نسبت به فعالیت موسسات کنفسیوس در این کشور اظهار داشته که فضای زیادی در اختیار این قبیل موسسات قرار گرفته شده است، به‌طوری‌که به نظر می‌رسد گرایش این کشور بیشتر به سمت و سوی مراکز چینی پیش می‌رود. او همچنین با اشاره به 5 میلیون یوروی اضافه‌ای که دولت آلمان برای تقویت و رشد این مرکز تخصصی مستقل چینی هزینه کرده، می‌گوید: «من به‌شخصه نمی‌خواهم دولت چین بر دانشگاه‌ها و جامعه ما تأثیر بگذارد. آلمان باید این انتقادها را جدی بگیرد. در گذشته فضای زیادی به امثال این موسسات داده شده و برای ایجاد تخصص مستقل چین در آلمان خیلی کم کار کرده‌ایم.» به‌تازگی، دانشگاه «تریر» کلیه فعالیت‌های موسسه کنفسیوس را که در قالب این دانشگاه فعالیت می‌کرد، به حالت تعلیق درآورده و درعوض، همکاری‌های دانشگاهی مبتنی‌بر ارزش‌های جهانی را ایجاد و جایگزین آن فعالیت‌ها کرده است. این تعلیق فعالیت به‌دنبال اعلام تحریم چین علیه طیف وسیعی از دانشگاهیان و مراکز تحقیقاتی اروپا در ماه مارس صورت گرفت. منتقدان عنوان کرده‌اند که این تحریم‌ها تلاشی برای خنثی کردن نظارت علمی حزب کمونیست حاکم بوده است. کارشناسان آلمانی می‌گویند: «ما از هرگونه فعالیتی که باعث گسترش و ارتقای تخصص چین شود، استقبال می‌کنیم. اما از آنجا که بسیاری از دانشگاه‌های آلمان روابط خود را با چین قطع کرده‌اند، موسسات کنفسیوس حاضر در این کشور بسیار متنوع‌تر از حد انتظار هستند و وابستگی زیادی به افراد مسئول آنها دارند. ما باید مستقل باشیم اما چگونگی برخورد دانشگاه‌ها که خود هویتی مستقل هستند، با موسسات کنفسیوس اشتباه است و این نوع برخورد باعث وابستگی و نفوذ آنها می‌شود. موضوع اصلی مربوط به سیاست چین، سیاست خارجی، جامعه و اقتصاد است که مورد بررسی قرار نگرفته است. در سال‌های اخیر، خبرهای قطره‌ای در آلمان زنگ خطر را برای نفوذ چین در دانشگاه‌های این کشور به صدا درآورده است.» دانشگاه هامبورگ سال گذشته ارتباط خود را با موسسه کنفسیوس به‌دلیل خطر استفاده از این دانشگاه به‌عنوان ابزاری تبلیغاتی یا به‌منظور هدایت کار دانشگاهیان و دانشجویان قطع کرد. درحالی‌که آلمان در ماه سپتامبر انتخابات فدرال را پیش‌رو دارد، موسسات کنفسیوس به یک موضوع جزئی انتخاباتی تبدیل شده‌اند که تقریبا تمام احزاب متعهد شده‌اند که این موسسات را به مراکزی مستقل از دانشگاه‌ها تبدیل کنند. به‌طور قطع، موقعیت قدرتمندتری برای چین بعد از انتخابات به وجود خواهد آمد و اظهارات وزیر آموزش را می‌توان به‌عنوان بخشی از کارزار انتخاباتی دانست.
عصبانیت آمریکا از رشد موسسات چینی
آمریکا بیشترین تعداد موسسات کنفسیوس را بین دیگر کشورهای جهان دارد. این مرکز به دنبال اظهارات دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا که موسسات کنفسیوس را جزئی از عملیات تبلیغاتی و نفوذ پکن در کشورهای دیگر می‌دانست، در ماه‌های اخیر با نظارت‌های فزآینده‌ای روبه‌رو شده‌اند. ترامپ معتقد بود که این مرکز اطلاعات از آمریکا را در مورد بودجه، پرسنل و برنامه‌های درسی رد و بدل کرده و از آن جاسوسی می‌کند. این خطر از سوی آمریکا تا حدی جدی بود که وزیر امورخارجه دوره ترامپ در ماه‌های گذشته اظهار امیدواری کرده بود که تمام موسسات کنفسیوس در دانشگاه‌های آمریکا تا پایان سال 2020 تعطیل شوند. طبق گزارش وب‌سایت وزارت امورخارجه آمریکا، حدود 75 موسسه کنفسیوس در این کشور فعالیت می‌کنند که 65 مرکز از آنها در دانشگاه‌های آمریکا حضور داشته و مابقی هم به‌عنوان سازمان‌های مستقل عمل می‌کنند. تحلیلگران بر این باورند که فعالیت این قبیل موسسات در جنوب شرق آسیا می‌تواند به نوعی باعث تغییر در دیدگاه مردم بومی، حتی در مورد موضوعات مورد مناقشه مانند اختلافات ارضی دریای جنوب چین، از طریق فهرست گسترده برنامه‌ها و اطلاع‌رسانی نسبت به چین شود.
استقبال کشورهای آسیایی
همان‌طور که گفتیم، موسسات کنفسیوس طی 15 سال گذشته با هدف ارتقای زبان و فرهنگ چینی از طریق برگزاری کلاس‌های درسی و استفاده از کتاب‌های موضوعی راه‌اندازی شده‌اند. این شبکه یکی از مهم‌ترین ابزارهای چین در بهبود تصویر خود در دنیا با استفاده از قدرت نرم است. این موسسات آموزشی روی سه حوزه اصلی آموزش زبان، آموزش تدریس و آموزش شغلی تمرکز می‌کنند. موسساتی که در فیلیپین حضور دارند، کلاس‌هایی را برای مقامات در وزارت امورخارجه، بخش مهاجرت و اداره بنادر برگزار می‌کنند در حالی که موسسات فعال در اندونزی کلاس‌هایی را برای وزرای دفاع، تجارت و هواپیمایی برگزار می‌کنند.
به گزارش scmp، کارشناسان با اشاره به افزایش حضور مشاغل چینی در کشورهای آسیایی با افزایش تجارت بین دو طرف، بر این باورند که توانمندی و قابلیت زبانی، مهارت ارزشمندی برای بازار به‌شمار می‌رود و همچنین حمل‌ونقل هوایی هم فرصت‌های عظیمی را برای اشتغال پردرآمد ایجاد می‌کند. در نیمه نخست سال 2020، منطقه آسئان از اتحادیه اروپا به‌عنوان مهم‌ترین شریک تجاری، پیشی گرفت. بخشی از این امر به دلیل جنگ تجاری آمریکا و چین بود که پکن را مجبور به بازنگری در زنجیره تامین جهانی کرد. از دلایل دیگر استقبال کشورهای آسیای جنوب‌شرقی از فعالیت موسسات کنفسیوس در کشورهای خود می‌توان به جمعیت‌های بالای اقوام چینی در این کشورها و رشد سریع مهاجران چینی در جنوب‌شرق آسیاس دانست. علاوه‌بر این، حضور این موسسات در منطقه، به سازماندهی فعالیت‌های فرهنگی برای گسترش جوامع بومی می‌انجامد.
فراخوان تحقیق درباره موسسات در اسکاتلند
به گزارش thetimes، رهبران آموزش اسکاتلند که نسبت به فعالیت موسسات کنفسیوس در این کشور و در قالب دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی مشکوک هستند، نسبت به تحقیق در این مورد و اثبات این ادعا فراخوان داده‌اند. مراکز پشتیبانی مالی از این موسسات در اسکاتلند، بودجه فعالیت آنها را در دانشگاه‌ها و دانشکده‌های مختلف این کشور تامین می‌کند. این موسسات با هدف ترویج برنامه‌ریزی مشترک برای فعالیت‌های فرهنگی، به اشتراک‌گذاری ایده‌ها و منابع برای تقویت یادگیری و آموزش زبان و فرهنگی چینی معرفی شده‌اند. موسسه کنفسیوس در اسکاتلند در دانشگاه ادینبورگ فعالیت می‌کند که طی آن، فناوری چینی و همکاری‌های زبانی با آن صورت می‌گیرد. «جین هیلستون» رئیس دانشکده انفورماتیک دانشگاه ادینبورگ از همکاری این موسسه با کمپانی هوآوی خبر داد که در زمینه شبکه 5G در فهرست سیاه انگلیس قرار گرفته است. آنها نگران این موضوع هستند که چینی‌ها ممکن است از این شبکه پرسرعت اینترنتی برای ایجاد اختلال در زیرساخت‌های مهم اسکاتلند استفاده کنند.
تعلیق فعالیت موسسات در سوئد
وخیم شدن روابط بین سوئد و چین موجب تعلیق و لغو فعالیت موسسات کلاس‌های درس کنفسیوس در سوئد و کشورهای اسکاندیناوی و پایان مشارکت بین این دو کشور شده است. این اقدامات به دنبال نگرانی فزآینده در سوئد در مورد امنیت، حقوق بشر و زندانی شدن ناشری متولد چین با تابعیت سوئد در چین اتفاق افتاده است. گزارش‌ها حکایت از آن دارد که سوئد نخستین کشور اروپایی بود که فعالیت تمام موسسات کنفسیوس را لغو کرد. گوتنبرگ، دومین شهر بزرگ این کشور هم به توافقنامه‌های خود با شانگهای خاتمه داده است. روابط میان دو کشور طی چند سال گذشته با مشکلاتی پیش رو بوده است. مسائل مختلفی این مناقشات را باعث شد که جدی‌ترین عامل، تصرف چینی‌ها در شرکت‌های محلی سوئد عنوان شده است. نگرانی‌های امنیتی و نقض حقوق بشر از دیگر دلایل لغو فعالیت موسسات کنفسیوس در این کشور است.