ندا اظهری، مترجم: دانشمندان و محققان انسان‌های خستگی ناپذیری هستند که بارها خود را در موقعیت‌های حساس ثابت کرده‌اند؛ این بار هم همین نیروهای پرتوان علم و دانش هستند که بعد از گذشت یک سال‌ونیم از شیوع همه‌گیری کرونا همچنان با همان توان و قدرت اولیه پیش می‌روند و گام‌هایشان را برای رسیدن به هدف استوارتر برمی‌دارند. ماحصل تلاش محققان دنیا معمولا در مجلات معتبر علمی ازجمله nature و لنست منتشر می‌شوند تا مرجع معتبری برای عامه مردم و نیز محققان دیگری باشد که می‌خواهند این تحقیقات را ادامه دهند.
واکسن‌های ترکیبی و تطبیقی، تحریک‌کننده سیستم ایمنی
در ماه‌های گذشته، شرکت‌های مختلفی اقدام به طراحی و تولید واکسن‌های جدیدی برای کاهش احتمال ابتلا به ویروس کرونا و شدت بیماری کرده‌اند تا از این طریق، شمار مرگ‌ومیر ناشی از بیماری کمتر شود. در این بین هر شرکت واکسن مخصوص خود را تولید کرده است که هرکدام از آنها هم مکانیسم و هم عملکرد متفاوتی دارند. اما یافته‌های اخیر صورت‌گرفته روی بیش از 600 نفر نشان می‌دهد که ترکیب واکسن‌های مختلف با یکدیگر هم می‌تواند به مزایای آن بیفزاید. محققان اسپانیایی بر این باورند که واکسینه کردن مردم با دو واکسن آکسفورد – آسترازنکا و یک واکسن دیگر، واکنش سیستم ایمنی را بیش از پیش تحریک می‌کند. برخی کشورهای اروپایی عنوان کرده‌اند که به دلیل نگرانی‌های امنیتی، به مردم خود توصیه کرده‌اند که دوز نخست واکسن را از واکسن آکسفورد- آسترازنکا تزریق کنند. آنها امیدوارند که ترکیب این واکسن با یک واکسن دیگر، واکنش ایمنی قوی‌تری را نسبت به یک واکسن واحد ایجاد می‌کند. به نظر می‌رسد که واکسن فایزر واکنش آنتی‌بادی را به میزان قابل‌توجهی در واکسن‌های یک دوز آسترازنکا افزایش می‌دهد. در آزمایش دیگری، دو سوم شرکت‌کنندگان در آزمایش تزریق واکسن، فایزر را تزریق کرده و 8 هفته بعد از دوز اول، هم واکسن بینوتک آلمان را دریافت کردند. یک گروه کنترل هم در این میان، دوز دوم تقویتی را دریافت نکردند. بررسی‌ها نشان می‌دهد افرادی که در دوز دوم واکسن فایزر- بینوتک را تزریق کرده‌اند، سیستم ایمنی فعال‌تری پیدا کرده‌اند که این ایمنی ایجادشده در مقایسه با افرادی که در هر دو دوز، واکسن آکسفورد- آسترازنکا را دریافت کرده‌اند، به‌مراتب بیشتر است. ایجاد واکنش ایمنی قوی‌تر به دنبال ترکیب و تطبیق دو دوز واکسن متفاوت، از نظر ایمونولوژی هم قابل پیش‌بینی است و امری دور از ذهن نیست. همچنین افرادی که دو دوز با واکسن‌های مختلف را تزریق می‌کنند عوارض شدیدتری چون تب را نسبت به زمانی که یک واکسن مشابه را دریافت می‌کنند، تجربه می‌کنند.
سگ‌ها میزبان کروناویروس جدید
تاکنون محققان در مطالعات خود به چند نمونه جانوری اشاره کرده‌اند که ناقلان ویروس کرونا هستند. از خفاش‌ها گرفته تا مورچه‌خوار و خوک، جزء حیواناتی بوده‌اند که در سال‌های اخیر سروصدای زیادی به‌پا کرده‌اند. چندی پیش بود که خبر انتقال ویروس کرونا از گربه هم شنیده شد. محققان در جدیدترین یافته‌های خود به این نتیجه رسیده‌اند که سگ‌ها نیز ناقلان ویروس جدید کرونا خواهند بود. به‌تازگی، 8 نفر در مالزی به دلیل ذات‌الریه در بیمارستان بستری شده‌اند که شواهد به دست آمده نشان می‌دهد که تمامی آنها به کروناویروس مبتلا شده‌اند. این اولین نوع ویروس کرونای
CCoV-HuPn-2018 است که در یک فرد مبتلا به ذات‌الریه مشاهده می‌شود. هنوز به‌طور قطعی مشخص نشده است که آیا این ویروس عامل بیماری آنها بوده یا خیر. هنوز هم به درستی مشخص نیست که این ویروس قابل انتقال از انسانی به انسان دیگر است. اگر این مساله به اثبات برسد که این ویروس می‌تواند باعث بروز بیماری در انسان شود، تعداد این ویروس‌ها با منشأ کروناویروس به 8 نوع می‌رسد به‌طوری که برخی از انواع آنها باعث بروز سرماخوردگی معمولی و ویروس SARS-CoV-2 هم عامل ایجاد کووید- 19 می‌شود.
بررسی تاثیر داروی «توسیلیزوماب» روی کووید
عفونت یا سندروم حاد تنفسی باعث ایجاد بیماری‌های ویروسی کرونا می‌شود که سندروم رهایش سیتوکین را به دنبال دارد. این سندروم تا حدود زیادی با اینترلوکین- 6 به حد تعادل می‌رسد. «توسیلیزوماب» یک آنتی‌بادی تک کلونی ساخت انسان است که گیرنده اینترلوکین- 6 را هدف قرار داده و در سلول درمانی، درمان آرتریت روماتوئید و آرتریت سلول‌های بزرگ موثر واقع می‌شود. محققان اعلام کرده‌اند که این دارو در مبتلایان به کووید- 19 ایمن و موثر است. این دارو خطر مرگ‌ومیر را در بیماران کاهش می‌دهد و این درحالی است که تاثیری در کاهش بستری در بخش مراقبت‌های ویژه، عفونت‌های ثانویه و اتصال به دستگاه ونتیلاتور ندارد. افزایش سیتوکین‌های التهابی، عامل تحریک کلونی ماکروفاژ و عامل نکروز تومور جزء عواملی هستند که در مبتلایان به کرونا مشاهده می‌شود. برخی داده‌ها حکایت از آن دارد که افزایش تمرکز اینترلوکین 6 با خطر مرگ ارتباط دارد.
مرگ شمار زیادی از بیماران کرونایی آفریقایی
درحال حاضر، سازمان بهداشت جهانی ویروس کرونا را دوازدهمین عامل مرگ‌ومیر در دنیا شمرده است که در کشورهایی با درآمد بالا، این ویروس به ششمین عامل مرگ‌ومیر تبدیل شده است. این ویروس در کشورهای آفریقایی به چهل‌ویکمین علت مرگ در این روزهای دنیا تبدیل شده است. محققان در اینکه چرا آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا در آفریقا پایین است، دلایلی را بیان می‌کنند؛ یک احتمال به این امر برمی‌گردد که آزمایش‌های کافی در این منطقه برای شناسایی ابتلا به کرونا وجود ندارد و همین امر باعث می‌شود حتی مواردی هم که به دلیل کرونا جان خود را از دست داده‌اند، خارج از بیمارستان جان باخته و در شمار جان‌باختگان کرونایی منظور نشوند. مطالعاتی که در زیمبابوه انجام شده، از 364 مورد مرگ، 70 مورد (19.2 درصد) به دلیل کرونا تشخیص داده شده است. محققان اعلام کرده‌اند به‌رغم پایین بودن آمار مرگ‌ومیر کرونایی در آفریقا، این کشور باز هم بالاترین شمار مرگ‌ومیر بیماران بر اثر کرونا را حدود 48.2 درصد در برابر آمار 31.5درصد جهانی به خود اختصاص می‌دهد. علاوه‌بر کرونا، عوامل دیگری هم ازجمله ویروس ایدز، دیابت و بیماری مزمن کبدی در بالا رفتن مرگ‌ومیر در کرونا موثر بوده‌اند.
یکی از مشکلاتی که آفریقا از آن رنج می‌برد، این است که به‌رغم دسترسی به تجهیزات گران‌قیمت درمانی، اما به دلیل فقدان منابع انسانی مهارت‌دیده و دانش محدود در نگهداری از آنها، به خوبی نمی‌توانند از این امکانات و دستگاه‌ها استفاده کنند به همین دلیل، به‌عنوان مثال، از 68 درصد بیماران دیالیزی که در بیمارستان‌ها بستری می‌شوند، تنها 10 درصد از آنها خدمات دیالیز را دریافت می‌کنند.
کنترل کووید- 19 با ردیابی تست قرنطینه‌ای
مهار اولیه ویروس کرونا در آمریکا بیش از هر چیزی وابسته به محدود کردن حضور مردم در جامعه ازجمله ممنوعیت حضور دانشجویان و دانش‌آموزان در مدارس و دانشگاه‌ها و کارمندان در اداره‌ها بود. با وجود این، این مداخلات محدودیتی هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی هنگفتی را روی دست دولت و مردم جامعه گذاشت و این شد که محققان تصمیم گرفتند روش ردیابی تست قرنطینه‌ای را جایگزین این محدودیت‌های ترددی کنند. انجام مداوم تست در افراد دارای علامت، ردیابی تماس آنها با افراد مشکوک و قرار دادن آنها در قرنطینه روش‌های جایگزین بودند. درست است که استفاده از ماسک و تعطیل ماندن مدارس و دانشگاه‌ها تاثیر بسزایی دارند اما انجام تست کرونا و ردیابی افراد در معرض خطر و دارای علامت می‌تواند این اپیدمی را تحت کنترل درآورد تا روزی که مردم بتوانند به راحتی به جامعه و کار خود برگردند. اما محققان بر این باورند که ردیابی تست قرنطینه‌ای می‌تواند با کنترل انتقال ویروس، شیوع بیشتر آن را کنترل کنند. موفقیت این مدل، به سهم بیشتر افراد علامت‌دار در جامعه، سرعت و سرعت بالای این ردیابی و نیز تداوم حفظ فاصله‌گذاری اجتماعی و قرنطینه بستگی دارد. اگر این کار به درستی انجام شود، حداقل 60 تا 80 درصد همه‌گیری قابل کنترل است. چین یکی از کشورهای موفقی است که توانست همین کار را در قالب قرنطینه خانگی انجام دهد. حتی کره جنوبی، سنگاپور و دیگر کشورها هم آن را با موفقیت انجام دادند. اما برخی از کشورها شاهد موفقیت چندانی نبودند و بارها مجبور به اعمال محدودیت‌ها برای جلوگیری از شیوع بیشتر همه‌گیری شدند.
کورتیکواستروئیدها درمانی برای کرونایی‌ها
استفاده از داروهای کورتیکواستروئید برای درمان بیماری کرونا به‌ویژه بیمارانی که دچار نوع خفیف تا شدید این بیماری شده و نیازی به ونتیلاتور برای تنفس نداشتند، بسیار بحث برانگیز بوده است. عوامل متعددی درمورد مصرف این دارو مطرح می‌شود. در مبتلایان به کووید- 19 در صورتی که آسیب شدید ریوی وجود داشته باشد، به حدی که بیمار به استفاده از ونتیلاتور برای تنفس نیاز پیدا کند، احتمال مرگ بالا می‌رود. بنابراین استفاده از درمان‌های ضدالتهابی برای مهار کردن توفان سیتوکینی یکی از حساس‌ترین راهکارهای درمانی به‌شمار می‌رود. محققان بر این باورند که کورتیکواستروئیدها نه‌تنها این توفان سیتوکینی را مهار می‌کند، بلکه از تشدید آن که باعث فیبروز ریوی می‌شود هم در مبتلایان به کووید -19 جلوگیری می‌کند.
اما در این میان، سازمان بهداشت جهانی نسبت به استفاده از کورتیکواستروئیدها برای درمان بیمارانی که کرونای حادی نداشته و به دستگاه تنفسی نیاز ندارند، هشدار داده است. همچنین دوز اولیه، دوره تزریق و زمان شروع این دارو هم به‌درستی مشخص نیست.
مهار ویروس‌های جهش‌یافته آسیایی با واکسن کرونا
محققان در مطالعاتی که انجام داده‌اند ابراز امیدواری کرده‌اند واکسن‌های فایزر و مادرنا قادرند ویروس هندی کرونا را مهار کنند. آزمایش‌های طلایی استاندارد که روی این دو نوع واکسن کرونا انجام شده، نشان می‌دهد می‌توان امیدوار بود که این دو بتوانند ویروس‌های جهش‌یافته هندی را کنترل کنند. اما بررسی‌ها نشان می‌دهد این نوع ویروس درمقابل انواع دیگر ویروس‌ها، مقاومت بیشتری نسبت به آنتی‌بادی‌های تولیدشده دارد. نتایج به‌دست‌آمده با توجه به واکنش واکسن به جهش‌های ویروس هندی، تاکید می‌کند باید نظارت‌های بیشتری روی ساخت واکسن و اثر آن بر پروتئین اسپایک اعمال کرد. این پروتئین نقشی کلیدی در ورود به سلول‌ها و آلوده‌کردن آنها دارد. معمولا به‌دلیل طیف جهش‌هایی که در پروتئین اسپایک جمع می‌شوند، آنتی‌بادی‌ها به‌خوبی قادر به عملکرد مناسب نیستند. جهش B.1.617 نخستین‌بار در اکتبر سال گذشته در هند مشاهده شد که شمار زیادی از هندی‌ها را مبتلا کرد. در بازه کوتاه دوماهه نیز دو جهش دیگر در این منطقه ایجاد شد که هر دوی این جهش‌ها با انتقال سریع ویروس مرتبط بودند. دانشمندان به‌دلیل شیوع سریع این ویروس‌های جهش‌یافته، هیچ امیدی به اثربخشی واکسن‌های تولیدشده نداشتند، اما مدتی بعد محققان از ویروس جهش‌یافته B.1.617 به‌عنوان تست طلایی استاندارد برای اثربخشی واکسن استفاده کردند. آنها ویروس را با سرم خون مملو از آنتی‌بادی کسانی گرفتند که واکسن فایزر را تزریق کرده بودند و اثربخشی این آنتی‌بادی‌ها را برای خنثی‌کردن ویروس بررسی کردند. دانشمندان نشان دادند آنتی‌بادی‌های تولیدشده از طریق واکسیناسیون 7برابر اثربخشی کمتری در مهارکردن جهش B.1.617 نسبت به جهش‌های اولیه ویروس در ابتدای همه‌گیری دارند. درست است که میزان خنثی‌کردن ویروس کمتر است اما در همه افرادی که این آنتی‌بادی‌ها را دریافت کردند، تا حدودی این جهش خنثی شد که می‌تواند امید به مقابله با ویروس خطرناک هندی را افزایش دهد و محققان را امیدوار می‌کند که واکسن‌های بیشتری تولید کنند.
میزان آنتی‌بادی، شاخص ایمنی بدن
ایمنی در‌برابر ویروس کرونا از دو راه ایمنی طبیعی و تزریق واکسن حاصل می‌شود که تاثیر به‌سزایی در کاهش مرگ‌ومیر دارد و حتی عوارض بیماری را هم کاهش می‌دهد. افرادی که یک‌بار به کرونا مبتلا شده‌اند تا 89درصد در برابر ابتلای دوباره مصونیت پیدا می‌کنند و این درحالی است که تزریق واکسن بین 50 تا 95درصد ایمنی در بدن افراد ایجاد می‌کند، اما مساله‌ای که در این میان اهمیت دارد، اینجاست که مدت ایمنی بدن در برابر ویروس مشخص نیست و نمی‌توان با قطعیت گفت فرد بهبودیافته یا واکسینه‌شده تا چه مدت می‌تواند از شر این ویروس خلاص شود و دوباره به این ویروس مبتلا نشود. درمورد بیماری‌های ویروسی دیگر مانند آنفلوآنزا این پیش‌بینی وجود دارد اما هنوز چنین راهی برای ویروس کرونا امکان‌پذیر نشده است و داده‌های محدودی برای مقایسه سطح ایمنی در افراد مقاوم حساس وجود دارد. محققان برای تعیین میزان ایمنی بدن، ارتباط میان سطوح خنثی‌سازی‌شده آزمایشگاهی و محافظت ایجادشده ناشی از ابتلا به ویروس کرونا را بررسی کردند و دریافتند سطح خنثی‌شده تا 50درصد بالاترین سطح ایمنی را در‌برابر ویروس ایجاد می‌کند.