سال 1393، ساختمان بتنی در تقاطع خیابان میرداماد نبش کوچه دفینه که تا پیش از این موزه دفینه بود، تبدیل به بانک شد و تابلوی بانک سینا بر سردر شاخص این بنا قرار گرفت و زیبایی بصری آن را مخدوش کرد، بدون اینکه کسی بتواند برای حفظش کاری انجام دهد. این ساختمان در سال 1357 به وسیله کمال کمونه که به همراه نظام عامری، نماینده بنیاد فرانک لوید رایت معمار معروف در ایران بودند، به سفارش ناصر کهنیم ساخته شد تا یک سوپرمارکت بزرگ باشد. اما پس از مدتی این بنای خاص جزء املاک مصادره‌ای شناخته شد و در سال 1368 به بنیاد مستضعفان رسید و موزه‌ای شد برای نگهداری سکه‌ها و دفینه‌های تاریخی. اما حالا پس از گذشت بیش از 10 سال بدون کاربری خاصی به حال خود رها شده است تا اینکه به تازگی صدای بیل مکانیکی از درون آن به گوش افرادی می‌رسد که مسیر هر روزه‌شان از کنار این ساختمان عبور می‌کند، این صداها نگرانی از تغییر و تخریب بافت داخلی ساختمان را هر روز قوت می‌بخشد.
یک دقیقه سکوت
وقتی از کمال کمونه که کار طراحی این بنا را بر عهده داشته درباره وضعیت آن پرسیده می‌شود، ابتدای امر واکنشش لحظه‌ای سکوت و لرزشی در صداست؛ انگار خاطراتش را مرور کند. او در پاسخ به «فرهیختگان» درباره داستان ساخت این بنا گفت: «سال 1357 بود که به سفارش ناصر کهنیم کار ساخت این بنا شروع شد. پدر کهنیم (حبیب‌الله کهنیم) تا پیش از آن در خیابان تخت جمشید سابق که در حال حاضر نام آن به خیابان طالقانی تغییر کرده سوپر مارکت داشت و پسر می‌خواست یک سوپرمارکت کاملا مدرن در منطقه‌ای بالاتر بسازد. آن زمان خیابان میرداماد منطقه‌ای رو به پیشرفت بود، به همین دلیل این خیابان برای شروع کار انتخاب شد. دقیق در خاطرم نیست وسعت بنا چقدر بود، اما در زمان خودش سوپرمارکت بزرگی محسوب می‌شد.»
کمونه در پاسخ به پرسشی درباره ویژگی‌های شاخص بنا و ارزش‌های معماری آن، افزود: «درباره چیزی سوال می‌کنید که دیگر وجود ندارد، مگر جز یک بنای تخریب‌شده چیز دیگری هم از این ساختمان باقی مانده. نزدیک به 10 سال است به تنهایی برای حفظ آن تلاش کرده‌ام، اما هر کاری خواستند با آن کردند و صدای من هم به جایی نرسید. ساختمان در حال تخریب است و نیاز به مرمت دارد، اما هیچ‌کس به فکر آن نیست، چراکه این ساختمان باید تخریب شود و جایش برج بسازند. یک نگاه به شهر کنید، این شهر هیچ‌شناسنامه‌ای ندارد.»
تجمیع موزه‌های بنیاد مستضعفان
مسئولان بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، سروصدای بیل مکانیکی را که از مدت‌ها پیش از داخل ساختمان دفینه به گوش می‌رسد، به دلیل عملیات بازسازی ساختمان می‌دانند. درباره این موضوع حشمت‌الله قنبری، رئیس هیات‌مدیره موسسه موزه‌های بنیاد مستضعفان به «فرهیختگان» گفت: «بالغ بر 10 سال بود که این ساختمان تعطیل شده و از آن هیچ استفاده‌ای نمی‌شود و تنها خزانه بنیاد مستضعفان در آن دایر بود. بر اساس تصمیمات تازه بنیاد قرار بر این شد این بنا بازسازی شود تا تمامی موزه‌های متعلق به بنیاد مستضعفان در آن تجمیع شده و مجددا افتتاح شود. هدف بنیاد این است که با حفظ اصل ملک و بدون تغییر در ساختار آن، خزانه بنیاد را به زیرزمین ساختمان منتقل کند و در ساختمان اصلی چهار موزه و یک گالری ایجاد کند که سال آینده به‌عنوان یک مجموعه ملی افتتاح شود.»
او افزود: «پس از شروع عملیات تنها قرار بود طبقه دوم و سوم بنا بازسازی شود، اما کارشناسانی که برای این امر انتخاب شدند متوجه بروز کمانش (خمیدگی) در ستون‌های بنا شدند، وضعیت ستون‌ها تا اندازه‌ای نابسامان بود که تحمل فشار جانبی را نداشت به همین دلیل عملیات از مقاوم‌سازی شروع و از آنچه پیش‌بینی می‌شد، پیچیده‌تر شد و علت سروصدایی که شنیده می‌شود هم همین عامل است.»
قنبری درباره قرار گرفتن این ساختمان در فهرست آثار ملی، گفت: «با توجه به اینکه حفظ این ساختمان برای بنیاد مستضعفان مهم است، بنابراین بنیاد آن را همچون یک میراث ملی حفظ می‌کند و با این وجود نیازی به ثبت ملی نیست.»
اظهارات رئیس هیات‌مدیره موسسه موزه‌های بنیاد مستضعفان در حالی است که خبری از حضور کارشناسان اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان تهران در این پرونده نیست و مسئولان شهرداری تهران نیز تا این لحظه درباره چگونگی صدور مجوز تغییرات در این ساختمان پاسخ قطعی نداده‌اند.
نویسنده : ریحانه جاویدی