ابوالقاسم رحمانی، روزنامه‌نگار: در تبیین و توصیف جایگاه دولت و بلبشو و ناعدالتی که با ورود واکسن توسط بخش خصوصی در کشور ایجاد خواهد شد با امیر خراسانی، جامعه‌شناس گفت‌وگویی انجام دادیم.
نئولیبرالیسم دولت‌ها را در امر توزیع فشل کرد
و او در این رابطه به «فرهیختگان» گفت: «دولت و نهاد دولت یکی از کارهای اصلی که دارد توزیع است، یعنی توزیع منابع، توزیع دسترسی. مثلا به آموزش‌وپرورش چقدر دسترسی داریم؟ دولت باید این آموزش و حق دسترسی را توزیع کند، دسترسی به درمان، توزیع مسکن و... . دولت سه کار اصلی دارد. بدون این سه کار اصلی هیچ دولتی دولت نیست. یک اینکه به صورت مشروع می‌تواند خشونت اعمال کند. من اگر با باتوم به کسی بزنم می‌توانند از من شکایت کنند ولی دولت می‌تواند مشروع و بدون اینکه کسی از آن شکایت کند اعمال خشونت کند. تعریف کلاسیک دیگری وجود دارد که تعریف بلندمدت‌تری است و اینکه دولت و حاکمیت نهادی است که مالیات می‌گیرد. این ضرورتا مربوط به دولت مدرن نیست، دولت‌های پیشامدرن و حکومت‌های فئودالی هم خراج می‌گرفتند. درواقع مالیات‌ستانی ویژگی دیگر دولت است. سومین ویژگی دولت‌ها توزیع است. توزیع، کار دولت مدرن است یعنی حاکم دوران فئودالی تعهد چندانی نداشت هر چند نظام توزیعی داشت ولی تعهد چندانی نداشت که آموزش‌وپرورش مردم را توزیع کند، یا شغل برای مردم تامین کند. اتفاقی که افتاد این است که نولیبرالیسم دولت‌ها را در توزیع فشل کرد. یعنی به دولت‌ها گفتند به شما ربطی ندارد توزیع کنید، توزیع را به بخش خصوصی بدهید و برون‌سپاری کنید. دولت الان با دولت دهه 60 تفاوت دارد. در آن دولت یک بازرگانی ایران داشتید که از دوربین عکاسی تا برنج را وارد می‌کرد. دولت هم می‌توانست همزمان مایحتاج اساسی مردم را در قالب کوپن در سراسر کشور توزیع کند، یعنی تهیه یا توزیع کند. به تدریج از دهه 70 به بعد توان توزیع دولت کاهش یافت. پولی‌سازی آموزش یعنی من توزیع آموزش‌وپرورش را به بخش خصوصی می‌سپارم، پولی‌سازی درمان هم همین است. کلیدواژه اصلی ما توزیع است.»
برون‌سپاری توزیع، ایدئولوژی اصلی دولت‌های نئولیبرال
خراسانی ادامه داد: «کرونا یک سنگ محکی برای دولت‌های لیبرالی بود. ایران، آمریکا و انگلیس در ماه‌های اول در توزیع الکل و ماسک دچار بحران شدند. درصورتی که چین این امر را تجربه نکرد به این علت که سازوکار اینها این بود که بخش خصوصی توزیع کند و دولت هم حمایت می‌کند. در دوران کرونا بخش خصوصی از کار افتاد و نمی‌توانستند توزیع کنند. تا بخواهند این سازوکار را رفع کنند مدتی طول کشید. این مدل به بحث توزیع واکسن در کشوری مثل ایران رسیده که در تحریم است، کالاهای های‌تک است، تقاضای اجتماعی بسیار زیادی برای آن وجود دارد. در نتیجه این را به بخش خصوصی واگذار می‌کند که بار دولت در این زمینه کم شود. این ایدئولوژی اصلی برون‌سپاری توزیع است. در برون‌سپاری توزیع دولت نقش سرمایه را بازی می‌کند. اینکه می‌گویند اقتصاد ایران دولتی است چگونه می‌تواند سرمایه‌دارانه باشد، این خود سرمایه و کاپیتال است. نکته سر این است، اینکه وسوسه می‌شوند این راه‌حل را انتخاب کنند. راه‌حلی است که همه مدیران دولتی عاشق آن هستند چون قدرت دست آنها باقی می‌ماند، کار اصلی از دست آنها خارج می‌شود، گردش مالی اینجا رقم می‌خورد و می‌توانند منتفع شوند، باب چانه‌زنی با بخش خصوصی باز می‌شود، در این صورت هم می‌دانید چه اتفاقی می‌افتد. به نظر می‌رسد شکل دولت عوض می‌شود و این روند را هر چه بیشتر در ادامه خواهیم دید که دولت‌ها بخواهند توزیع را برون‌سپاری کنند. امر توزیع امر سختی است، نفرات، آدم و امکانات می‌خواهد پس دولت‌ها ترجیح می‌دهند توزیع را برون‌سپاری کنند.»
دولت ما صرفا یک قوه قهریه است
این جامعه‌شناس در تشریح پیامدهای برون‌سپاری توزیع گفت: «این برون‌سپاری توزیع خیلی تبعات دارد و تبعات آن در حالت عادی این است که دسترسی‌ها نامتوازن می‌شود، توسعه نامتوازن می‌شود. در حالت‌های اورژانسی همانند بیماری‌های همه‌گیر این است که دولت ناکارآمد و نظاره‌گر است. یک تحلیل گفتمان ساده از حرف‌های دولتی‌ها داشته باشید این بود که ماسک بزنید و رعایت کنید. دولت تمام حرفی که داشت این بود که ماسک بزنید و رعایت کنید. این درست است اما دولت هستید و باید کاری بیش از این انجام دهید. این کار نهادهای ترویجی همچون صداوسیماست، کار رئیس‌جمهور این نیست که مدام بگوید مردم رعایت نکردند، شما باید جاده را ببندید و در مقاطعی تصمیمات جدی بگیرید. عملا وقتی دولت توزیع را از خود بگیرد فقط قوه قهریه می‌شود و مالیات هم نمی‌گیرد یعنی ما فقط دولتی داریم که خصلت‌نما عموما قوه قهریه است و این را نیز در سمت‌وسوی خاصی به‌کار می‌گیرد. اگر وارد عصر دولت‌هایی شوید که توانایی توزیع را از خود سلب کنند و برون‌سپاری کنند، فاجعه‌ای به لحاظ عدالت اجتماعی و توسعه متوازن در راه خواهد بود.»