به گزارش «فرهیختگان»، پیش از این، در ستونی تحت‌عنوان «تاریخ علم در اسلام و ایران» به تبیین مباحث علمی و دقیق تاریخ این مبحث مهم و مطرح در مجامع علمی روز می‌پرداخت. بن‌مایه این رشته‌مقالات، اساسا مباحثی بود که دکتر علی‌اکبر ولایتی در برنامه تلویزیونی «ایران» از شبکه دوم سیما بیان کرده بودند و سپس، بنا به درخواست‌های متعدد اساتید، پژوهشگران و دانشجویان، جهت تبیین دقیق‌تر مباحث و ارائه مستندات این مطالب، برای چاپ در روزنامه، تنظیم کرده بودند. روزنامه «فرهیختگان» در پاسخ به درخواست‌های مکرر خوانندگان، مطابق گذشته به چاپ این مجموعه ادامه خواهد داد. البته به‌جهت اتصال و پیوستگی مباحث، پیش از شروع مباحث جدید، نگاه و مروری خواهیم داشت به مباحث گذشته که در همین ستون منتشر خواهد شد.
نسخه‌های متعددی از کل یا اجزای کتاب قانون در کتابخانه‌های جهان موجود است. قانون ابن‌سینا در اروپا هم شهرت بسزایی دارد. این کتاب به زبان‌های اروپایی ترجمه شده و به گفته دکتر ماکس مرهوف (ص 117) این کتاب مدت مدیدی در اروپا، به‌ویژه دانشگاه‌های مون‌پلیه و لورن کتاب درسی بود و در قرن پانزدهم میلادی 16 نوبت در اروپا منتشر و در قرن شانزدهم بیش از 20 بار چاپ شد. از ترجمه‌های قدیم این کتاب موارد زیر اهمیت بیشتری دارند: ترجمه‌ای به فرمان اسقف اعظم تولدو، ریموند، به زبان لاتینی که در سال 1151 م انجام پذیرفت؛ ترجمه ژراردوی کرمونایی از کل کتاب به زبان لاتینی که در سال 1187 م چاپ شد؛1 ترجمه آندرئا آلپاکو به زبان لاتینی که در سال 1520 یا 1521 انجام شد؛ ترجمه یوسف لورکی از کل کتاب به زبان عبری که در سال 1491 م در ناپل انجام پذیرفت و در همان‌جا هم منتشر شد؛ ترجمه ملا فتح‌الله فخرالدین‌شیرازی از کل کتاب قانون به زبان فارسی که در سال 1306 ق انجام گرفت و در لَکنهو به چاپ رسید. از ترجمه‌های متأخر این کتاب می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد: ترجمه کامرون گرونر از کتاب اول قانون؛ ترجمه پ. دوکنینگ از مبحث مربوط به کلیه و مثانه از بخش تشریح الاعضای قانون؛ ترجمه هیرشبرگ و لیپر از فن سوم کتاب سوم قانون درباره بیماری‌های چشم که در سال 1902 در آلمان منتشر شد؛ ترجمه زونت هایمِر از کتاب پنجم قانون؛ ترجمه عبدالرحمان شرفکندی به زبان فارسی؛ ترجمه کوپینگ از بخش تشریح قانون که در سال 1900 در فرانسه منتشر شد. کتاب قانون نخستین‌بار در سال 1593 م در شهر رم همراه با کتاب النجاه ابن‌سینا در دو مجلد منتشر شد. پس از آن در سال 1290 ق در قاهره، در 1294 در بولاق که ممتازترین چاپ آن است، در 1296 ق در تهران، در 1307 و 1324 ق در لکنهو، در 1905 م همراه با شرح فارسی آن در لاهور، و کتاب چهارم قانون همراه با شرح فارسی آن در 1274 و 1296 و 1298 در لَکنهو منتشر شد. می‌توان ادعا کرد که جمعا این کتاب حدود 30 بار به زبان لاتینی ترجمه و چاپ شده است. معروف‌ترین پژوهش‌های اروپاییان درباره قانون حاصل کار این دانشمندان است؛ از دانشمندان بلژیکی: برنیکف، میخائیلوسکی، اوس‌پنسکی، گوئرا، مِهرن، فرژه؛ از دانشمندان فرانسوی: کارا دو وو، گواشن، لِوی گراده؛ از دانشمندان آلمانی: وینتِر، لانداور، ویدمانی؛ از دانشمندان ایتالیایی: نالتیو.2
پی‌نوشت:
1. جعفری، یعقوب (1366). «تالیفات مسلمانان در علم پزشکی»، مکتب اسلام، سال 27، ش 10، ص 40.
2. امینی، فرشید (1388-تیر). «نقد و بررسی کتاب قانون فی‌الطب»، کتاب ماه علوم و فنون، دوره دوم، ش 115، صص 43-42.
نویسنده: حسن نعمتی، خبرنگار