به گزارش «فرهیختگان»، حدودا دو ماهی است که بازار مسکن، طلا و ارز آرام گرفته‌اند و در محدوده‌ای درحال نوسانات قیمتی هستند. این نوسانات چندان برای جذب نقدینگی سرگردان، جذاب نبوده، چراکه شرایط کشور نه‌تنها مردم را به سفته‌بازی بلکه به سود‌های بالا از معاملات عادی نیز عادت داده است. اعلام جزئیات بودجه 1400 نیز انتظارات تورمی را افزایش داده و تعدیل انتظارات خوشبینانه از اقدامات بایدن نیز به حداقل رسیده است. علاوه‌بر اینها افزایش ترس از کرونا و جهش‌های مسری آن و از طرفی افزایش شدید نرخ بیکاری، شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور را همانند اسفند سال گذشته کرده است. بنابراین بورس مجددا درحال داغ شدن است و آمار‌های ارائه‌شده از سوی سازمان بورس نیز این موضوع را تایید می‌کند.
براساس آمار‌های مذکور تعداد افراد ثبت‌نام‌شده در سامانه سجام در آذر 99 حدود 3 میلیون و 230 هزار نفر بوده که حکایت از رشد 1400درصدی در مقایسه با آبان دارد. میزان افراد ثبت‌نام‌شده در آبان تنها حدود ۲۱۷ هزار نفر بوده است. از سویی دیگر تعدادکل سهامداران فعال در بازار سهام نیز از 24 میلیون نفر عبور کرده است که رشد خیره‌کننده 9درصدی را در مقایسه با آبان نشان می‌دهد. درواقع تنها در آذر 99 به اندازه 10 ماه از سال 98 افراد جدید به بازار سهام وارد شده‌اند. علاوه‌بر اینها مجموع ارزش معاملات بازار سهام در آذرماه با رشد 182درصدی به 337 هزار میلیاردتومان رسیده که بی‌سابقه‌ترین میزان رشد ماهیانه ارزش معاملات در طول تاریخ بورس تهران است. بخشی از ترافیک جدید بورسی، مساله سهام عدالت است. از قرار معلوم حتی سهامدارانی که گزینه غیرمستقیم را برای مدیریت سهام‌های خود انتخاب کرده‌اند باید اقدام به دریافت کد بورسی و ثبت‌نام در سامانه سجام کنند.
بررسی «فرهیختگان» نشان می‌دهد که مدتی است بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی به‌صورت تلفنی و پیامکی درحال تشویق سهامداران خود برای دریافت کد بورسی و فروش سهام‌های آنها هستند. به نظر می‌رسد علت تاکید و تشویق مردم برای دریافت کد بورسی و تشکیل صفوف در کارگزاری‌ها و دفاتر پیشخوان آن هم در چنین شرایطی تنها پایین بودن ارزش سهام عدالت است. ظاهرا عده‌ای علاقه‌مند به ارزان خریدن سهام‌های عدالت شده‌اند و این بستر درحال مهیا شدن است. به‌طور کلی هرچند عده‌ای از مردم دچار بدبینی یا حداقل ترس شده‌اند، اما به هر صورت باید مراقب بود. در مقابل این مردم حقوقی‌هایی قرار دارند که از طریق خلق پول و اعتبار، قدرت این را دارند که دوباره رونقی مصنوعی در بازار ایجاد کنند. از سویی دولت هم باید بازار را داغ کند تا بتواند حداقل 20 هزار میلیاردتومان دیگر سهام بفروشد. با این شرایط رونق مصنوعی ولی با شدت و مدت کمتر نسبت به ابتدای سال محتمل است. در این حالت، معقول است که مردم عادی با استراتژی «سرمایه‌گذاری بلندمدت و نگاه بلندمدت در بورس» اقدام به فعالیت کنند.
آتش بورس داغ شده است؟
اسفندماه سال گذشته بود که بازار سهام ایران متاثر از شیوع ویروس کرونا، رکود بازار‌های موازی(مسکن، طلا، ارز و...)، نقدینگی افسارگسیخته و همچنین وجود انتظارات تورمی بسیار بالا مسیر پرتابی را انتخاب کرد و با رشد 505 درصدی در پنج ماه به قله دو میلیونی دست یافت. اینکه این رشد حبابی بود یا نه چندان اهمیتی ندارد اما شکی نیست که در اسفندماه 98 تقریبا تمامی سهام‌های بازار پایین‌تر از ارزش واقعی خود بودند و بسیاری از آنها در مردادماه 99 بسیار بالا‌تر از ارزش واقعی خود معامله می‌شدند. همین مساله با تزریق کمی ترس از سوی دولتی‌ها ترمز بازار را در 19 مرداد کشید و اصلاح 72 درصدی به خورد آن داد. جالب است که رقم 72 درصدی سقوط بازار، رقم آشنایی در تاریخ است، بورس ژاپن در دهه 90 میلادی، بورس آمریکا در حباب دات‌کام(2009) و القصه بسیاری از بورس‌های دیگر دنیا سابقه رشد شارپی و پس از آن سقوط 60 تا 75 درصدی را داشته‌اند. اما آنچه که مجددا درحال جلب توجه کردن است، شرایط اقتصادی و اجتماعی کشور به‌ویژه تحت‌تاثیر ویروس کروناست که مشابهت زیادی با مقطع اسفند سال گذشته پیدا کرده است.
حدودا دو ماهی است که بازار مسکن، طلا و ارز آرام گرفته‌اند و در محدوده‌ای درحال نوسانات قیمتی هستند. این نوسانات چندان برای جذب نقدینگی سرگردان، جذاب نبوده چراکه شرایط کشور نه‌تنها مردم را به سفته‌بازی بلکه به سود‌های بالا از معاملات عادی نیز عادت داده است. از سوی دیگر اعلام جزئیات بودجه 1400 انتظارات تورمی را افزایش داده و امید‌های واهی به انتخاب بایدن برای سرکوب انتظارات تورمی درحال کاهش است. نقطه اشتراک دیگری که با اسفندماه 98 به‌وجود آمده؛ افزایش ترس از کرونا و جهش‌های مسری آن و از طرفی افزایش شدید نرخ بیکاری است که گزارش اخیر مرکز پژوهش‌ها نیز بر آن صحه گذاشته است. اینکه «بورس مجددا درحال داغ شدن است» نه‌فقط از این توصیفات بلکه در تحلیل‌های آماری نیز دیده می‌شود، به‌طوری که براساس آمار‌ها، ارزش معاملات بازار سهام در آذرماه 99 با رشد بی‌سابقه 182 درصدی به 337 هزار میلیارد تومان(در مجموع یک ماه) رسیده است. از طرفی دیگر 326میلیارد برگ سهم مبادله شده است(حجم معاملات) که حاکی از رشد بی‌سابقه 146 درصدی در مقایسه با آبان‌ماه است. در تعداد نفرات ثبت‌نام شده در سامانه سجام و همچنین افراد احراز هویت شده نیز با آمار‌های بسیار عجیبی روبه‌رو هستیم. افزایش 1400 درصدی ثبت‌نامی‌های سجام و همچنین رشد 670درصدی احراز هویت شده‌ها اعداد بی‌سابقه‌ای است که در ورودی بورس تهران ثبت شده است. از پررنگ شدن معاملات و شکل گرفتن جریان نقدینگی جدید در بورس، دولت نیز بی‌بهره نمانده است و درآمدهای مالیاتی او با 200 درصد رشد نسبت به ماه گذشته به حدود دو هزار میلیارد تومان رسیده است.
ورود افراد به بورس 15 برابر شد
آخرین اطلاعات ارائه شده از سازمان بورس، نشان‌دهنده روند بی‌سابقه ورود افراد به بازار سهام است. این اطلاعات نشان می‌دهد که در آذرماه 99 چیزی در حدود سه میلیون و 230 هزار نفر در سامانه سجام ثبت‌نام کرده‌اند که حاکی از رشد 1400 درصدی در مقایسه با 217 هزار نفری است که در ماه گذشته در سامانه سجام ثبت‌نام کرده‌اند. این میزان از ثبت‌نام افراد در سامانه سجام که اولین قدم برای ورود به بازار سهام نیز است، تنها در ماه‌های اردیبهشت و خردادماه سال جاری مشاهده شده است و حتی در ماه‌های پربازدهی مانند، فروردین و تیر نیز از آن خبری نبوده است. بنابراین سهام عدالت و لزوم ثبت‌نام افراد در سامانه سجام برای معامله آن می‌تواند اصلی‌ترین دلیل افزایش چشمگیر ورود افراد به بورس باشد. البته روند صعودی بازار و دیگر دلایلی که قبل‌تر هم گفته شد در داغ شدن مجدد بورس بی‌تاثیر نبوده است. آمار‌ها همچنین نشان می‌دهند در آذرماه مردم عجله بیشتری برای احراز هویت و فعال شدن کدهای معاملاتی خود داشته‌اند، چراکه تعداد نفرات احراز هویت شده در این ماه با رشد 670 درصدی در مقایسه با آبان، به حدود یک میلیون و 962 هزار نفر رسیده است. کل تعداد نفرات احراز هویت شده در آبان‌ماه تنها ۲۵۵ هزار نفر بوده است. این رقم نیز از اعداد بی‌سابقه ورودی به بازار سهام است. همان‌طور که گفته شد این افزایش چشمگیر ورود به بازار سهام و مجددا دستیابی به رکورد‌های قبل از ریزش بازار هم می‌تواند ناشی از وضعیت اقتصادی پیش‌آمده باشد که مشابهت زیادی هم با چند ماه پیش دارد و همچنین می‌تواند ناشی از فشار شرکت‌های استانی و دولت برای دریافت کد سهامداری از سوی افرادی باشد که سهام عدالت دارند.
کرونا در صف‌های بورسی نیست؟!
ورود افراد به بازار بورس نشان می‌دهد هر زمان که اصرار بیشتری بر سهام عدالت و مدیریت آن شده است، تعداد بیشتری از افراد به بازار بورس وارد شده‌اند. براساس نمودار مشخص است که پیک ورود افراد به بازار سهام ماه‌های خرداد، اردیبهشت و همچنین آذر بوده است. این درحالی است که در مجموع پس از آزاد‌سازی سهام عدالت حدود 19 میلیون نفر روش مدیریت مستقیم را انتخاب کرده و 39 میلیون نفر نیز ترجیح دادند مدیریت را به عهده شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی قرار دهند. آزاد‌سازی سهام عدالت، فروش آن و درنهایت واریز وجه آن به حساب اشخاص کماکان با گذشت 6 ماه از اجرایی شدن طرح آزاد‌سازی از روند بسیار پیچیده‌ای برخوردار است، به‌طوری که مسئولان مربوطه نیز بر آن تسلط ندارند. به‌عنوان نمونه در ابتدای طرح گفته شده بود، افرادی که مدیریت غیرمستقیم را انتخاب کرده‌اند نیازی به دریافت کد بورسی ندارند اما درحال حاضر و براساس آخرین اطلاعیه منتشر شده، همه افرادی که مدیریت سهام خود را به شرکت‌های استانی واگذار کرده‌اند نیز ملزم به دریافت ثبت‌نام در سامانه سجام و دریافت کد بورسی هستند.
در همین مورد «مهدی نعمتی» عضو ستاد اطلاع‌رسانی آزاد‌سازی سهام عدالت توضیح داده بود: «کسانی که روش غیرمستقیم سهام عدالت را انتخاب کرده‌اند باید صبر کنند تا شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی آنها در بورس درج و نماد آن باز شود. طی دو تا سه هفته آینده ۷ شرکت سرمایه‌گذاری استانی دیگر وارد بورس اوراق بهادار یا فرابورس ایران خواهند شد. با ورود این شرکت‌ها به بازار سرمایه تمام افرادی که سهام عدالت دارند و به صورت غیرمستقیم سهام خود را آزاد کرده‌اند می‌توانند بعد از اینکه قیمت سهام روی تابلو درج شد با گرفتن کد بورسی اقدام به خرید و فروش کنند. برخی به غلط تصور می‌کنند که شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی قرار است برای آنها خرید و فروش کنند که تصور اشتباهی است.»
ارزان‌خری سهام‌های عدالت
درحال حاضر و با وجود ورود بیش از 20 شرکت سرمایه‌گذاری استانی به بازار سهام و قابل معامله شدن سهام عدالت برای بسیاری از مردم، شاهد سیل ورود افراد به بازار بورس هستیم. در این مورد اگر تبعات و نحوه واکنش بازار به این مساله را کنار بگذاریم با ابهام بزرگ‌تری روبه‌رو خواهیم شد. درحالی که ویروس کرونا جهش پیدا کرده و چند ماهی است برخی گروه‌های شغلی را به تعطیلی کشانده و دست از سر محدودیت‌ها برنمی‌دارد، با این وجود اما چه اصراری است که مجددا صف‌های سهامداران عدالت برای دریافت کد بورسی در دفاتر پیشخوان یا کارگزاری‌ها تشکیل شود؟ بررسی خبرنگار «فرهیختگان» نشان می‌دهد؛ «مدتی است برخی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی در مناطق متفاوتی از کشور مشغول تشویق مردم برای دریافت هرچه سریع‌تر کد بورسی هستند. این شرکت‌ها که عمده مخاطبان‌شان از سواد مالی برخوردار نیستند را تلفنی و همچنین با پیامک به دریافت کد بورسی و فروش سهام دعوت می‌کنند.»
اینکه چرا باید وزیر بهداشت هر روز از رعایت پروتکل‌های بهداشتی صحبت کند و کاهش رفت‌وآمد‌ها را ابزار مهار کرونا بداند اما از آن سو عده‌ای دیگر درحال تشویق مردم برای تشکیل دادن صفوف کد بورسی باشند مشخص نیست، اما یکی از دلایل احتمالا «ارزش پایین سهام عدالت» است. پس از سقوط بازار، ارزش سهام عدالت نیز به حد پایینی رسیده، به‌طوری که ارزش سهام عدالت 500 هزار تومانی از 21 میلیون تومان در مردادماه به حدود 9 میلیون تومان رسیده است و قطعا در قیمت مناسب‌تر برای خرید قرار گرفته است. حالا باید دید که عجله شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی برای کددار کردن مردم و همچنین فروش سهام‌های آنها در ارتباط با ارزش پایین و وضعیت مناسب این سها‌م‌ها برای خرید بوده است یا خیر؟
2 هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی در آذر
انتشار رسمی عملکرد درآمدهای مالیاتی دولت در 9ماهه ابتدایی سال 99 ابعاد جالبی از کسب درآمد مالیاتی دولت از محل رونق بورس را نشان می‌دهد، به‌طوری‌که درآمد مالیاتی دولت از محل نقل‌وانتقال سهام تنها در 9ماهه ابتدایی سال 99 در حدود 13هزار و 500میلیارد تومان بوده است که رشد 240درصدی را نسبت به کل درآمد دولت از این محل در سال 98 نشان می‌دهد. کل درآمد مالیاتی دولت از محل نقل‌وانتقال سهام در سال 98 حدود 4هزار میلیارد تومان بوده که نسبت به سال 97 بالغ بر 500درصد رشد کرده است. همه اینها نشان می‌دهد دولت برای تحقق مالیات 190هزار میلیارد تومانی خود در بودجه 99، وزنه سنگینی را به مالیات از بازار سهام اختصاص داده است. این درحالی است که دولت در خوش‌بینانه‌ترین حالت هم درآمدی بیشتر از 6 یا 7هزار میلیارد تومان را از محل سهام برای سال 99 پیش‌بینی نمی‌کرد، درآمدی که تنها در چندماه دوبرابر انتظارات دولت بوده است. صرف‌نظر ازمجموع مالیات دریافتی دولت از بازار سهام، بررسی ماهانه آن نیز نکاتی را به‌همراه داشته است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که ارزش معاملات با رشد بی‌سابقه 182درصدی به 337هزار میلیارد تومان رسیده است، این جهش بی‌سابقه معاملات ناشی از ورود افراد جدید، خوش‌بینی‌های نسبی به آینده بازار و... بوده است. ازسوی دیگر بررسی کدهای معاملاتی فعال در بازار سهام که موتور نقدینگی بازار نیز محسوب می‌شوند، نشان می‌دهد تعداد کدهای حقیقی فعال در بازار سرمایه در آذرماه با رشد 9درصدی در مقایسه با آبان‌ماه به 24میلیون نفر رسیده است. این رونق نسبی در روند ورودی و همچنین معاملاتی بورس به افزایش بهره دولت از بازار کمک کرده و درآمدهای مالیاتی دولت از بازار سهام را به حدود 2هزار میلیارد تومان در آذرماه رسانده است. این درحالی است که این رقم در آبان تنها در حدود 600 میلیارد تومان بوده است.
* نویسنده: مرتضی عبدالحسینی، روزنامه نگار